سرگيجه جهاني با اقتصاد ترامپي
در هفته‌اي كه گذشت، بازار داخلي طلا و دلار به آرامشي نسبي رسيد و در بسياري از روزهاي هفته، روند كاهشي قيمت‌ها كه از حدود دو هفته پيش آغاز شده بود، ادامه پيدا كرد.
در هفته‌اي كه گذشت، بازار داخلي طلا و دلار به آرامشي نسبي رسيد و در بسياري از روزهاي هفته، روند كاهشي قيمت‌ها كه از حدود دو هفته پيش آغاز شده بود، ادامه پيدا كرد. در حالي كه در هفته‌هاي ابتدايي سال جاري، قيمت طلا و دلار در بازار ايران ركوردهايي بزرگ را به ثبت رسانده بودند، اما همان‌طور كه بسياري از كارشناسان تاكيد داشتند، آنچه در كوتاه‌مدت رخ داده بود، با واقعيت‌هاي اقتصادي فاصله داشت و بخش مهمي از آن تحت تاثير فضاي رواني و برخي قيمت‌گذاري‌هاي غير واقعي به وجود آمده بود.
با اين وجود اما در بازار جهاني همچنان ابهام‌ها بر سر سياست‌هاي اعلامي و اعمالي رييس‌جمهور امريكا ادامه دارد. در حالي كه بسياري از تحليلگران اين طور ارزيابي مي‌كردند كه با بازگشت ترامپ، ارزش جهاني دلار تقويت خواهد شد، اما آنچه در عمل رخ داد بسيار با اين تحليل‌ها فاصله داشت و به نظر مي‌رسد كه اين روند فعلا ادامه داشته باشد. ارزش دلار جهاني هنوز نتوانسته خود را در يك كانال مشخص تثبيت كند. ارزش دلار در آوريل، بيش از ۴.۵ درصد كاهش يافته است و ارز امريكا، بزرگ‌ترين افت ماهانه خود از اواخر سال ۲۰۲۲ تاكنون را تجربه مي‌كند، زيرا سرمايه‌گذاران دارايي‌هاي امريكا را رها مي‌كنند و صحبت از بحران اعتماد به ارز ذخيره شماره يك جهان مطرح شده است. دلار در سال جاري در برابر سبدي از ساير ارزهاي اصلي، هشت درصد كاهش ثبت كرده است و يان هاتزيوس، اقتصاددان ارشد گلدمن ساكس در روزنامه فايننشال تايمز نوشت: كاهش بيشتر دلار، فشار قيمت‌ها را تشديد خواهد كرد، آن هم هنگامي كه تعرفه‌ها، تورم را بالا برده‌اند.
دلار ضعيف‌تر با صادرات ارزان‌تر همراه است كه به كاهش كسري تجاري امريكا و حفظ اقتصاد از ركود كمك مي‌كند، اما هاتزيوس خاطرنشان كرد كه محرك‌هاي ضعف دلار، مهم هستند و كاهش تقاضا براي دارايي‌هاي امريكا مي‌تواند تاثير ارز ضعيف‌تر بر شرايط مالي را خنثي كند. هاتزيوس اظهار كرد: من اغلب از پاسخ سوالات در مورد دلار طفره مي‌روم، زيرا حجم وسيعي از آموخته‌هاي دانشگاهي و تجربه شخصي به عنوان پيش‌بيني‌كننده اقتصادي به من آموخته است كه پيش‌بيني نرخ ارز حتي سخت‌تر از پيش‌بيني رشد اقتصادي، تورم و نرخ بهره است، اما معتقدم كاهش پنج درصدي اخير دلار بر مبناي وزن تجاري گسترده، بسيار بيشتر از اين پيش خواهد رفت. وي افزود: دو دوره تاريخي با ارزش دلاري مشابه امروز (اواسط دهه ۱۹۸۰ و اوايل دهه ۲۰۰۰)، زمينه را براي كاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدي فراهم كردند. صندوق بين‌المللي پول تخمين مي‌زند كه سرمايه‌گذاران غيرامريكايي، حدود ۲۲ تريليون دلار دارايي در امريكا دارند و هاتزيوس مي‌گويد كه اين احتمالا يك سوم دارايي‌هاي تركيبي را تشكيل مي‌دهد كه نيمي از آن در سهامي است كه اغلب براي جابه‌جايي ارز، پوشش داده نمي‌شوند. هاتزيوس گفت: كسري حساب جاري امريكا به ميزان ۱.۱ تريليون دلار بايد هر سال با جريان خالص سرمايه به همان ميزان تامين شود كه به‌صورت تئوري، ناشي از خريد خارجي دارايي‌هاي امريكاست، بنابراين حتي توقف خريد دارايي‌هاي خارجي امريكا مي‌تواند به دلار آسيب برساند.
به گفته هاتزيوس، اگر اقتصاد امريكا به عملكرد بهتر از همتايان خود ادامه دهد، چنين عواملي وزن چنداني ندارند، اما بعيد به نظر مي‌رسد. غير از شوك‌هاي شديد، ما فكر مي‌كنيم كه مزيت‌هاي دلار به عنوان ارز جهاني مبادله و ارزش ذخيره‌سازي، آنقدر ريشه‌دار است كه ديگر ارزها نمي‌توانند بر آن غلبه كنند. صندوق بين‌المللي پول پيش‌بيني كرد كه رشد اقتصادي امريكا با يك درصد كامل كاهش، از ۲.۸ درصد در سال گذشته به ۱.۸ درصد در سال ۲۰۲۵ خواهد رسيد. خبرگزاري رويترز گزارش كرد، دويچه بانك نيز بر اين باور است كه نرخ برابري يورو در برابر دلار، مي‌تواند از ۱.۱۳ دلار در حال حاضر، به ۱.۳۰ دلار تا پايان دهه جاري برسد، زيرا ارزش دلار در حال سقوط است.
همزمان با اين سقوط اما ارزش جهاني طلا همچنان روند صعودي خود را حفظ كرده است. بهاي هر اونس طلا براي تحويل فوري، ۰.۲ درصد افزايش يافت و به ۳۳۵۴ دلار و ۲۹ سنت رسيد. بهاي هر اونس طلا در بازار معاملات آتي امريكا، با ۰.۵ درصد افزايش، به ۳۳۶۵ دلار و ۹۰ سنت رسيد.قيمت طلا، سه‌شنبه هفته جاري، به دليل نگراني‌ها در مورد اقتصاد امريكا، به مرز ۳۵۰۰ دلار در هر اونس رسيد، اما يك روز بعد، پس از آنكه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، از تهديدهاي خود براي اخراج رييس فدرال رزرو عقب‌نشيني كرد و به نظر مي‌رسيد موضع خود را در قبال چين نرم‌تر كرده است، قيمت‌ها به زير ۳۳۰۰ دلار كاهش يافت. ترامپ، روز پنجشنبه با رد ادعاهاي چين مبني بر اينكه هيچ مذاكره‌اي براي كاهش اختلافات تجاري انجام نشده است، اظهار كرد كه مذاكرات تجاري با چين انجام مي‌شود.
«اسكات بسنت»، وزير خزانه‌داري امريكا گفت كه تعرفه‌هاي بيش از حد بالا ميان امريكا و چين، بايد قبل از ادامه مذاكرات كاهش يابد، اما افزود كه ترامپ به‌طور يكجانبه، تعرفه‌هاي واردات چين را كاهش نخواهد داد. طبق گزارش رويترز، مقامات فدرال رزرو اظهار كردند كه در بازنگري سياست پولي هيچ فوريتي نمي‌بينند، زيرا به دنبال اطلاعات بيشتري براي تعيين چگونگي تاثير تعرفه‌هاي دولت ترامپ بر اقتصاد هستند. معامله‌گران در حال حاضر كاهش نرخ بهره به ميزان حدود ۸۴ واحد پايه را تا پايان سال ۲۰۲۵ پيش‌بيني مي‌كنند. در بازار ساير فلزات ارزشمند، بهاي هر اونس نقره با ۰.۲ درصد افزايش، به ۳۳ دلار و ۶۵ سنت رسيد و هر اونس پلاتين با ۰.۲ درصد افزايش، به ۹۷۳ دلار و سه سنت رسيد. هر اونس پالاديوم با يك درصد كاهش، به ۹۴۴ دلار و ۲۵ سنت رسيد.
همزمان با اين تحولات اما بازار داخلي در ايران به ثباتي نسبي رسيده است. در پي كاهش ۲۳ دلاري اونس جهاني و كاهش نرخ ارز، بازار داخلي طلا و سكه نيز هفته‌اي كاهشي را پشت سر گذاشت؛ به‌طوري كه سكه تمام طرح جديد با كاهش چشمگير ۵.۶ ميليون توماني به ۷۱ ميليون و ۹۰۰ هزار تومان رسيد. به گفته رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران، با وجود اين افت قيمت، بازار همچنان در ركود به‌سر مي‌برد و نگراني‌ها درباره آينده قيمت طلا ادامه دارد. اما اكنون شرايط خوبي است و مردم مي‌توانند معاملات خود را انجام دهند. نادر بذرافشان در رابطه با وضعيت يك هفته اخير بازار سكه و طلا اظهار كرد: از ٣٠ فروردين ماه تا ديروز (جمعه/پنجم ارديبهشت ماه) در بازارهاي جهاني در مجموع ۲۳ دلار كاهش اونس جهاني طلا را داشتيم؛ نوسانات افزايشي و كاهشي در طول هفته وجود داشت، اما در مجموع ۲۳ دلار كاهش اتفاق افتاد كه در حال حاضر ٢٣٠۴ دلار هر اونس طلا در بازارهاي جهاني قيمت دارد.
رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران افزود: در بازارهاي داخلي نيز روند كاهشي قيمت‌ها را داشتيم كه نسبتا بالا بود؛ هر گرم طلاي ۱۸ عيار با ۳۶۵ تومان كاهش در آخرين معاملات پاياني هفته به شش ميليون و ۴۵۹ تومان آخرين قيمت بود. در طول هفته در بازار سكه نيز كاهش نسبي خوبي را داشتيم. وي خاطرنشان كرد: سكه تمام طرح جديد در طول هفته پنج ميليون و ۶۰۰ هزار تومان كاهش داشته و در آخرين قيمت به ۷۱ ميليون و ۹۰۰ هزار تومان رسيد. سكه تمام طرح قديم با سه ميليون و ۶۰۰ هزار تومان كاهش آخرين قيمت آن ۶۸ ميليون و ۴٠٠ هزار تومان بود. نيم سكه با پنج ميليون و ۷۰۰ هزار تومان كاهش به ۴۲ ميليون و ٨٠٠ هزار تومان، ربع سكه با يك ميليون و ٨٠٠ هزار تومان كاهش به ۲۴ ميليون و ۷۰۰ هزار تومان و سكه يك گرمي بانك مركزي هم در مجموع با ۴۰۰ هزار تومان كاهش قيمت در طول هفته، در آخرين قيمت به ۱۳ ميليون و ۳۰۰ هزار تومان رسيد.
بذرافشان در رابطه با آخرين وضعيت حباب سكه در بازار نيز گفت: حباب سكه نيز در مجموع ۹۵۰ هزار تومان كاهش قيمت داشته و به هشت ميليون و ٨٠٠ هزار تومان رسيده است. اين شرايط در حالي است كه در بازار نه تنها هيچ‌گونه التهابي وجود ندارد، بلكه متاسفانه شرايط ركود در بازار و صنعت حاكم است و به‌رغم كاهش قيمت‌ها هم، شرايط به صورتي است كه مردم همچنان اميدوار به كاهش بيشتر هستند و نسبت به آينده طلا و ثبات آن، احساس نگراني دارند.
رييس اتحاديه طلا و جواهر تهران تصريح كرد: آنچه واضح است، اين است كه كاهش نسبتا خوبي نسبت به شرايط بازار جهاني پيش آمد و نسبت به آن، اثر كاهش ارز بالاتر بوده است؛ اما در حال حاضر با توجه به ثباتي كه دو هفته گذشته طي كرديم، كاهش نسبتا بالاتر از بازار نوسانات جهاني بوده و مردم چندان منتظر نوسانات كاهشي يا افزايش قابل توجه ديگري در حال حاضر نباشد؛ در حال حاضر قيمت‌ها ثبات نسبي خوبي پيدا كرده‌اند كه دور از انتظار بوده و بالاتر نوسانات بازارهاي جهاني بوده است؛ بنابراين مردم مي‌توانند با اطمينان نسبت به خريد مصنوعات طلا و سكه اقدام كنند. اين كاهش‌ها ممكن است كه ادامه‌دار باشد، اما اكنون شرايط خوبي است و مردم مي‌توانند معاملات خود را انجام دهند. در رابطه با دلار نيز كارشناسان از شرايط بهبود يافته بازار صحبت مي‌كنند. يك كارشناس اقتصادي گفت: خبرهايي كه از مذاكرات بين امريكا و ايران در رسانه‌ها مخابره شد در كاهش نرخ ارز بسيار تاثيرگذار بود و شاهد بوديم كه دلار از نرخ ۱۰۵ هزارتومان به دامنه ۷۰ هزار تومان هم برگشته است. حسين عطاالهي اظهار كرد: در تعطيلات عيد نوروز كه بازارها تعطيل بودند و حجم معاملات بازار ارز بسيار اندك بود، شاهد بوديم كه نرخ ارز افزايش شديدي را تجربه و ركوردهاي جديد قيمتي را لمس كرد يا اينكه بدون هيچ‌گونه تغيير خاصي در متغيرهاي اقتصاد كلان در مدت كوتاهي حدود ۲۰ درصد نرخ دلار را افزايش دادند. دليل آن هم اين بود كه سفته‌بازان به‌شدت مشغول به فعاليت براي ايجاد التهاب در بازار بودند. وي افزود: سفته‌بازان بازار ارز، كانال‌هاي تلگرامي براي خود تعريف كرده‌اند كه هر كسي مي‌تواند در آن عضو شود و در اين كانال‌ها افراد نرخ ارز را براي فردا پيش‌بيني مي‌كنند. در واقع سفته‌بازان يكسري اتاق‌هاي معاملاتي به وجود آورده‌اند و نرخ‌ها از اين اتاق‌هاي معاملاتي بيرون مي‌آيد. يعني افرادي كه به فعاليت سفته‌بازي مشغول هستند با بالا و پايين شدن نرخ ارز سود به دست مي‌آورند. سفته‌بازان در اتاق‌هاي معاملاتي عضو مي‌شوند و اين اتاق‌ها قوانين مخصوص به خود را دارند و از اين قوانين تبعيت مي‌كنند. اين كارشناس اقتصادي تصريح كرد: افرادي كه در اتاق‌هاي معاملاتي غيرواقعي مي‌نشينند، هدفي براي تجارت ندارند، بلكه هدف اين افراد فقط سفته‌بازي و كسب سود از نوسانات نرخ ارز است. بنابراين مردم نبايد نرخ‌هاي كانال‌هاي تلگرامي را مرجع نرخ ارز يا مرجع معاملات ارزي خود قرار دهند. عطاالهي گفت: سفته‌بازان در اتاق‌هاي معاملاتي سعي كردند از تعطيلات عيد نوروز يا برخي اخبار منفي بين‌المللي استفاده كنند و نرخ ارز را افزايش دهند، اما فرداي تعطيلات يا بعد از مثبت شدن اخبار سياسي، نرخ ارز با سرعت بالايي عقب‌نشيني كرد، زيرا به صورت غيرواقعي افزايش يافته بود. خبرهايي از مذاكرات بين امريكا و ايران در رسانه‌ها مخابره شد در كاهش نرخ ارز بسيار تاثيرگذار بود و شاهد بوديم كه دلار از نرخ ۱۰۵ هزار تومان به دامنه ۷۰ هزار تومان برگشته است. اين كارشناس بازار ارز تصريح كرد: دليل اصلي كاهش نرخ ارز بعد از تعطيلات عيد نوروز و شروع مذاكرات هسته‌اي اين بود كه نرخ ارز رشدهاي شديد و غيرمنطقي را تجربه كرده بود و ديگر توانايي رشد قيمتي نداشت. در اين شرايط معامله‌گران عنوان مي‌كردند كه خريد در قيمت‌هاي بالاي ۱۰۶ هزار تومان توجيه منطقي ندارد و نرخ ارز بيشتر از اين افزايش نخواهد يافت. به عبارت ديگر، ريسك خريد ارز به‌شدت افزايش يافته بود و در نتيجه اقدام به فروش ارزهاي خود كردند. عطاالهي در پايان تاكيد كرد: با توجه به اينكه دور اول و دوم مذاكرات ايران و امريكا موفقيت‌آميز بوده، اين موضوع موجب شده انتظارات آحاد جامعه از رشد نرخ ارز و رشد نرخ تورم از بين برود. همچنين مردم انتظار دارند كه در ادامه مذاكرات، دسترسي ارزي، پولي و بانكي كشور افزايش يابد كه اين موضوع نيز در ريزش نرخ‌ها در بازار ارز به‌شدت تاثيرگذار است. از سوي ديگر با رفع تحريم‌ها، ايران مي‌تواند نفت بيشتري صادر كند و پول‌هاي نفت را به راحتي به كشور بازگرداند. برآوردها از اين حكايت دارد كه با تداوم تصميمات ثبات ساز دولت و در صورتي كه همچنان اخبار مثبتي از مذاكرات منتشر شود، مي‌توان انتظار داشت كه اين ثبات در هفته جاري نيز ادامه پيدا كند.