امیدواری محتاطانه به توافق
روز گذشته و براساس برنامه‌ريزي انجام شده، دور سوم گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا در مسقط پايتخت عمان برگزار و دو طرف پس از آنكه با واسطه عمان چند ساعت با يكديگر به مذاكره پرداختند، به مقصد كشورهايشان عمان را ترك كردند تا آن‌طور كه وزير خارجه عمان گفته، بار ديگر و شنبه هفته آينده، براي ادامه صحبت‌ها به مسقط بازگردند.
روز گذشته و براساس برنامه‌ريزي انجام شده، دور سوم گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ايران و امريكا در مسقط پايتخت عمان برگزار و دو طرف پس از آنكه با واسطه عمان چند ساعت با يكديگر به مذاكره پرداختند، به مقصد كشورهايشان عمان را ترك كردند تا آن‌طور كه وزير خارجه عمان گفته، بار ديگر و شنبه هفته آينده، براي ادامه صحبت‌ها به مسقط بازگردند.
خبرگزاري دولتي ايسنا، از حال و هواي مذاكرات گزارش داده: در مذاكرات كارشناسي كه از حدود ظهر شنبه به وقت مسقط آغاز شده، پيچيدگي‌هاي خود را بيش از پيش نمايان خواهد كرد و آنچه تعيين‌كننده است، اراده‌اي است كه طرفين براي گذشتن از اين دشواري‌ها و پيچيدگي‌ها و رسيدن به يك توافقي كه منافع هر دو كشور را تامين كند، بايد از خود نشان دهند. بنا بر مشاهدات خبرنگار ما از محل مذاكرات، جو كلي حاكم بر مذاكرات با حضور تيم‌هاي اقتصادي، مالي و تحريمي هر دو كشور، حاكي از تلاش براي ورود به جزييات و حل مسائل پيچيده‌اي بود كه در سال‌هاي اخير در ارتباط با موضوع هسته‌اي به وجود آمده است. با اين وجود قريب به اتفاق تحليلگران معتقدند كه عبور از اين پيچيدگي‌ها، صرف‌نظر از توان كارشناسي قوي به اراده طرفين و جديت آنان براي نتيجه گرفتن از اين مذاكرات بستگي دارد. تيم كارشناسان، فني، مالي، اقتصادي و تحريمي ايران در مذاكرات امروز را دو تن از معاونان وزارت امور خارجه؛ معاون سياسي و حقوقي بين‌المللي رهبري كردند و حضور اين دو، خود نشان‌دهنده عزم ايران براي نتيجه گرفتن از گفت‌وگوهايي است كه امروز دور سوم خود را تجربه كرد. بنا بر اظهارات پيشين وزير و سخنگوي وزارت امور خارجه، مطالبات ايران در اين مذاكرات بسيار روشن و در چارچوب حقوق حقه ايران، حتي براساس مقررات و معاهدات بين‌المللي است؛ اين حقوق مصرح در دورهاي پيشين مذاكرات هسته‌اي و حتي در مذاكرات منتهي بر برجام هم به روشني اعلام شده است؛ حفظ دستاوردهاي هسته‌اي ايران و رفع تحريم‌هاي ظالمانه؛ در اين هر دو حوزه مطالبات ايران كاملا در چارچوب مقررات و معاهدات بين‌المللي است. در مذاكرات مسقط، ديپلمات‌هاي ايراني مجددا تصريح كردند كه اين دو مطالبه مشروع، اساس هر نوع توافقي است كه ممكن است با طرف مقابل به دست‌آيد. البته در كنار اين دو و از آنجا كه در دوره توافق برجام، ايران با وجود عمل به تعهدات، شاهد بدعهدي و خروج امريكا از برجام بود، نوعي تضمين كه به پايداري هر نوع توافقي، كمك كند نيز يكي از دغدغه‌هاي تيم مذاكره‌كننده ايراني است.
در اين دور از مذاكرات، اولين دور گفت‌وگوهاي كارشناسي ايران و امريكا نيز برگزار شد. اسماعيل بقايي، سخنگوي وزارت امور خارجه همزمان با برگزاري اين درو از مذاكرات در گفت‌وگو با خبرنگاران در اين ارتباط اعلام كرد: هيات فني- كارشناسي ايران به رياست معاونان سياسي و حقوقي-بين‌المللي وزارت امور خارجه نيز با تركيب كارشناسان مجرب حوزه تحريم، از جمله متخصصين اقتصادي-بانكي، و كارشناسان مرتبط با حوزه هسته‌اي و تعامل با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، در محل مذاكرات حضور داشته و به وظايف خود مشغولند. وي افزود: جمهوري اسلامي ايران در مواضع اصولي خود راجع به ضرورت خاتمه تحريم‌هاي ظالمانه و آمادگي براي اعتمادسازي در مورد ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران ثابت‌قدم است. طبق آنچه كه رسانه‌ها اعلام كرده‌اند، گفته مي‌شود در تيم كارشناسي امريكا كه با سرپرستي «مايكل آنتون» به مسقط آمده‌اند، كارشناساني از وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داري امريكا حضور داشتند.
دو دور قبلي مذاكرات ايران و امريكا به صورت غيرمستقيم و با ميانجي‌گري «بدرالبوسعيدي» وزير خارجه عمان به ترتيب در مسقط و رم برگزار شده است. وزير خارجه ايران روز گذشته دو بار با همتاي عماني خود ديدار و رايزني كرد. او صبح روز شنبه نيز پيش از آغاز رسمي مذاكرات با همتاي عماني خود به صورت خصوصي ديدار و رايزني كرد. ديپلمات‌هاي ايراني شركت‌كننده در اين مذاكرات بارها اعلام كرده‌اند كه «ما مصمم به صيانت از حقوق قانوني و مشروع ملت ايران براي استفاده از انرژي هسته‌اي جهت مقاصد صلح‌آميز و در عين حال آماده برداشتن گام‌هاي معقول جهت اطمينان‌بخشي نسبت به ماهيت كاملا صلح‌آميز برنامه هسته‌اي خود هستيم.»
آنها همچنين تاكيد كرده‌اند كه «خاتمه دادن به تحريم‌هاي غيرقانوني و غيرانساني عليه مردم ايران، به‌صورت عيني و سريع، براي ما يك اولويت است و در مذاكرات اين موضوع را به صورت جدي دنبال مي‌كنيم.» در همين ارتباط سخنگوي وزارت امور خارجه تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران در مواضع اصولي خود راجع به ضرورت خاتمه تحريم‌هاي ظالمانه و آمادگي براي اعتمادسازي در مورد ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران ثابت‌قدم است. بقايي خاطرنشان كرد: به تجربه ثابت شده است كه نيل به تفاهم مستلزم احترام به حقوق مشروع ايران وفق معاهده منع اشاعه و اطمينان‌بخشي در مورد خاتمه موثر تحريم‌ها است. پس از پايان اين دور از مذاكرات نيز بار ديگر طرف ايراني با تاكيد بر لزوم شفافيت در مذاكرات، توضيحاتي را درباره آنچه گذشت ارايه كرد. وزير خارجه ايران پس از پايان مذاكرات غيرمستقيم تهران-واشنگتن، توضيحاتي را درباره روند مذاكرات ارايه كرد. «سيد‌عباس عراقچي» وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران روز شنبه و در پايان دور سوم گفت‌وگوهاي غيرمستقيم ميان ايران و امريكا در مسقط، توضيحاتي را درباره روند مذاكرات ارايه كرد. عراقچي در ابتداي اين گفت‌وگو، جان باختن شماري از هموطنان ايراني در حادثه بندر شهيد رجايي را تسليت گفت و براي مجروحان آرزوي سلامتي كرد. وزير خارجه ايران تصريح كرد: دور سوم مذاكرات در مسقط برگزار شد. ما از عمان و وزير خارجه اين كشور بسيار متشكريم. يك محيط آرام حكمفرما بود. مذاكرات خيلي جدي‌تر از گذشته بود و به تدريج وارد بحث‌هاي جزئي‌تر، فني‌تر و تكنيكي‌تر شد. او در ادامه گفت: چندين بار نظرات را به‌صورت مكتوب ردوبدل كرديم. در مجموع فضاي مذاكره، كاملا جدي و كاري بود. وزير خارجه ايران با بيان اينكه «هم در موضوعات كلان و جزييات اختلافات وجود دارد»، گفت: تا جلسه بعدي قرار است در پايتخت‌ها بررسي صورت گيرد كه چطور مي‌توانيم اختلافات را كم كنيم. عراقچي گفت: اينكه هر دو طرف با جديت وارد مذاكرات شدند، كاملا مشهود بود و اين، فضايي را ايجاد مي‌كند كه اميدوار باشيم كه مي‌شود پيشرفت كرد. اميدواري ما به‌شدت محتاطانه است و مسائلي هست كه بايد در مورد آن تفاهمات كلي به دست‌آيد و بعد درباره جزييات مذاكره شود. او درباره دور بعدي مذاكرات هم گفت: احتمالا مجددا شنبه خواهد بود و جزييات و مكان آن را دولت ميزبان كه عمان است، تنظيم مي‌كند و به اطلاع طرفين مي‌رساند. وزير خارجه ايران درباره سطح مذاكرات هم گفت: در همين سطح فعلي با حضور بنده و آقاي ويتكاف خواهد بود با همراهي كارشناسان. عراقچي درباره تركيب هيات كارشناسي نيز گفت: ما با توجه به موضوعاتي كه در جلسه مطرح مي‌شود، كارشناسان لازم را به همراه مي‌بريم. الان كه از بحث كليات به تدريج وارد بحث‌هاي جزيي‌تر و تخصصي‌تر هم به تدريج اضافه مي‌شوند. ما در اين جلسه كارشناسان اقتصادي را براي اولين‌بار به همراه داشتيم و حضور آنها بسيار مفيد بود. از جلسه آينده، حدس مي‌زنم كارشناس سازمان انرژي اتمي هم اضافه شود. ما به موقعيتي رسيديم كه بحث‌هاي فني‌تر هسته‌اي هم داشته باشيم. هر چه جلوتر برويم، با توجه به موضوعاتي كه در دستوركار است، كارشناس مربوطه هم اضافه خواهد شد. او درباره موضوع گفتوگوها و اينكه «آيا ممكن است دستوركار گفتوگوها تغيير كند؟»، گفت: به هيچ‌وجه. موضوع ما فقط هسته‌اي است و هيچ موضوع ديگري را مورد مذاكره قرار نمي‌دهيم. وقتي از هسته‌اي صحبت مي‌كنيم، يعني اعتمادسازي در برنامه هسته‌اي ايران در مقابل رفع تحريم‌ها. ما فقط در اين موضوع مذاكره مي‌كنيم و هيچ موضوع ديگري را نمي‌پذيريم كه درباره آن مذاكره كنيم. در سه دور گذشته هم اين موضوع كاملا از سوي هر دو طرف رعايت شده است. به اين ترتيب رييس تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران به شكل همزمان بر روي دو موضوع تاكيد كرد. نخست آنكه هنوز اختلافات در حوزه‌هاي مختلف باقي مانده كه نياز به بررسي‌هاي جديد دارد و از سوي ديگر با يك خوشبيني محتاطانه ابراز اميدواري كرد كه نتيجه گفتوگوها به يك توافق مثبت منتج شود. در حالي كه طرف امريكايي مانند دو دور نخست مذاكرات، ترجيح داد كه از موضع‌گيري فوري درباره آنچه كه در مسقط رخ داده، خودداري كند، وزير خارجه عمان اعلام كرد كه دور بعدي مذاكرات نيز در شنبه پيش رو برگزار خواهد شد. «بدر البوسعيدي» وزير امور خارجه عمان روز شنبه و در پايان سومين دور از مذاكرات غيرمستقيم جمهوري اسلامي ايران و ايالات‌متحده امريكا در مسقط، اعلام كرد كه دور بعدي اين مذاكرات، روز شنبه سوم مي (۱۳ ارديبهشت) ادامه مي‌يابد. البوسعيدي در صفحه شخصي خود در شبكه اجتماعي ايكس نوشت: مذاكرات امروز امريكا-ايران نشان‌دهنده خواست مشتركي براي رسيدن به توافقي مبتني بر احترام دوجانبه و تعهدات پايدار بود. او با بيان اينكه در اين مذاكرات «به اصول اساسي، اهداف و نگراني‌هاي فني پرداخته شد»، نوشت: مذاكرات هفته بعد در چارچوب نشستي بلندپايه كه براي سوم مه (۱۳ ارديبهشت) برنامه‌ريزي شده است، ادامه مي‌بايد.
در تهران، مجلس نيز تلاش مي‌كند تا حمايت خود از مذاكره‌كنندگان را ادامه دهد. يكي از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي با اشاره به آثار و تبعات ناشي از تحريم‌هاي ايالات‌متحده امريكا عليه مردم ايران گفت: در اين شرايط معتقدم كه مذاكرات بايد به نقطه‌اي برسد كه اين تحريم‌هاي ظالمانه برداشته شوند؛ از اينكه قرار است توافق احتمالي در چند مرحله صورت بگيرد اطلاعي ندارم اما معتقدم كه اگر قرار است اتفاقي بيفتد، بايد همه تحريم‌ها برداشته شود؛ در اين شرايط است كه ما مي‌توانيم اعلام كنيم كه به نتايج ملموسي دست يافته‌ايم. حميدرضا گودرزي با اشاره به استمرار مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و امريكا با ميانجي‌گري عمان و توافق دو كشور براي ادامه اين مذاكرات با بيان اينكه «از رهبري داهيانه مقام معظم رهبري، رياست‌جمهوري و از شخص آقاي عراقچي كه انصافاً با كار كارشناسي و بدون حاشيه كار را جلو مي‌برند، تشكر مي‌كنم»، اظهار كرد: به هر صورت بايد از دولت امريكا نيز قدرداني كنيم كه اين دفعه آمدند و عاقلانه برخورد مي‌كنند. وي در عين حال با اشاره به بي‌صداقتي دولتمردان امريكا گفت: به نظر من يكي از دلايل شكست امريكا در برجام، بي‌صداقتي مقامات اين كشور به ويژه آقاي ترامپ بود؛ به همين دليل اين مرتبه از آنها انتظار مي‌رود كه صداقت به خرج بدهند. اين نماينده مجلس عنوان كرد: اگر در جريان مذاكرت جاري، واقعاً به اين مرحله‌اي برسيم كه نتيجه آن براي تيم مذاكره‌كننده ملموس، قابل درك و قابل فهم باشد و در چارچوب اقتدار، عزت، اقتدار و تماميت ارضي كشور باشد، شاهد اثرات مثبت و دستاورهاي خوبي از اين مذاكرات خواهيم بود؛ كما اينكه در همين دو هفته اخير نيزشاهد اثرات مثبت ناشي از مذاكرات در بازار بوديم و مي‌بينيم كه نرخ دلار درحال كاهش است. اين روزها مشاهده مي‌كنيم كه كاسبان تحريم از پايين آمدن قيمت دلار متضرر مي‌شوند؛ چراكه اين افراد به دنبال فروختن دلارهاي خود به مردم با نرخ ۱۳۰ هزار تومان بودند اما الان نه تنها مجبور هستند كه هر دلار را ۸۲ هزار تومان بفروشند بلكه بايد دلارهايي را كه قايم كردند هم وارد بازار كنند. گودرزي با اشاره به آثار و تبعات ناشي از تحريم‌هاي ايالات‌متحده امريكا عليه مردم ايران تاكيد كرد: امروز مشاهده مي‌كنيم كه مردم با گرفتاري‌هاي بسياري از جمله در زمينه خريد دارو و همچنين هزينه‌هاي سرسام‌آور در حوزه‌هاي مسكن و خودرو مواجه هستند؛ در اين شرايط معتقدم كه مذاكرات بايد به نقطه‌اي برسد كه اين تحريم‌هاي ظالمانه برداشته شوند؛ از اينكه قرار است توافق احتمالي در چند مرحله صورت بگيرد اطلاعي ندارم اما معتقدم كه اگر قرار است اتفاقي بيفتد، بايد همه تحريم‌ها برداشته شود؛ در اين شرايط است كه ما مي‌توانيم اعلام كنيم كه به نتايج ملموسي دست يافته‌ايم. وي در پايان بر لزوم حمايت از تيم مذاكره‌كننده ايراني و پرهيز از انتشار اخبار ناصواب درباره اعضاي اين تيم در رسانه‌ها تاكيد و اظهار كرد: با تمام قوا از تيم مذاكره‌كننده ايراني حمايت كنيم، چراكه آنها بچه‌هاي اين نظام و مورد وثوق رهبري و نظام هستند؛ بايد همه جناح‌ها در داخل به اين موضوع توجه داشته باشند كه نبايد تيم مذاكره‌كننده را تضعيف كنند. از طرف ديگر به نظرم نيز تيم مذاكره‌كننده بايد با حضور در مجلس، شوراي عالي امنيت ملي و شوراي امنيت كشور جهاد تبييني كه موردنظر رهبري است را عملي كنند، چراكه جهاد تبيين در شرايط امروز اهميت بسياري دارد. به اين ترتيب و در صورتي كه مسائل سياسي مانعي جديد ايجاد نكنند، راه دشوار ديپلماسي كه از سوي دولت چهاردهم كليد خورده در هفته يا هفته‌هاي آينده نيز ادامه خواهد داشت و به نظر مي‌رسد كه همچنان دو طرف اميدوار هستند تا به توافقي براي مسائل هسته‌اي ايران دست پيدا كنند.