كاهش ۱،۴ تا ۱،۸ سال از اميد زندگي ايرانيان بر اثر آلودگي هوا

آلودگي هوا در ايران، فراتر از يك معضل زيست‌محيطي، امروز به بحراني براي سلامت عمومي و اقتصاد ملي تبديل شده است. طبق داده‌هاي سال ۱۴۰۰، اين بحران جان ۵۱ هزار ايراني را گرفت، اميد به زندگي را براي زنان و مردان به‌طور محسوسي كاهش داد و موجب از دست رفتن بيش از ۴۱۴ هزار سال عمر مفيد در كشور شد؛ هزينه‌اي كه تبعات آن بر بهره‌وري نيروي كار و پايداري اجتماعي به شكلي نگران‌كننده آشكار شده است. عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جمعيت كشور با بيان اينكه آلودگي هوا به خطري جدي براي سلامت و اقتصاد بدل شده است، با استناد به داده‌هاي سال ۱۴۰۰گفت: آلودگي هوا جان ۵۱ هزار ايراني را گرفته، اميد زندگي را براي زنان و مردان به‌ترتيب ۱,۴ و ۱,8 سال كاهش داده و منجر به از دست رفتن بيش از ۴۱۴ هزار سال عمر مفيد افراد در كشور شده؛ اين در حالي است كه بار اقتصادي و اجتماعي اين مرگ‌هاي خاموش، نه‌تنها سلامت عمومي بلكه بهره‌وري نيروي كار را نيز به‌شدت تحت تأثير قرار داده است. محمد ساساني‌پور در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به آلودگي هوا و پيامدهاي زيان‌بار آن، به عنوان يكي از ملموس‌ترين معضلات محيط زيستي در بيشتر كشورهاي جهان، اظهار كرد: مطابق آمار ارائه شده توسط مطالعه جهاني بيماري‌ها، آلودگي هواي آزاد پس از فشار خون بالا، دومين عامل خطر مرگ‌ومير در جهان بوده، به‌طوري كه فقط در سال ۲۰۲۱ منجر به مرگ بيش از ۸ ميليون نفر و از دست دادن ۲۱۶ ميليون سال زندگي از دست رفته زودرس در جهان شده است و از همين رو، امروزه آلودگي هوا بزرگ‌ترين عامل خطر محيط‌زيستي براي سلامت بشر بوده و به دليل سرعت زياد افزايش نسبت شهرنشيني، چالشي است كه به سرعت در حال گستردگي است.

هزينه ۲،۹ تريليون دلاري آلودگي هوا بر اقتصاد جهاني

اين عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جمعيت كشور با تاكيد بر اينكه مقداري از آلودگي هوا از منابع طبيعي مانند فعاليت آتش‌فشان‌ها و بيشتر آن ناشي از فعاليت‌هاي انساني مانند سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي يا فعاليت‌هاي كشاورزي است، گفت: در سال ۲۰۱۸، آلودگي هوا هزينه ۲,۹ تريليون دلاري را براي اقتصاد جهاني به همراه داشت كه معادل ۳,۳ درصد از توليد ناخالص داخلي جهان است. در همان سال كيفيت هواي ناسالم باعث ۱,۸ ميليارد روز غيبت كاري در سراسر جهان شد. اما در كنار تأثيرات منفي روي سلامت و افزايش مرگ‌ومير، اين موضوع هم بر روي نظام اقتصادي معاصر و بيشتر فعاليت‌هاي انساني و هم بر روي، پيامدهاي جمعيتي - اقتصادي مهمي به ويژه در كلانشهرها اثر گذاشته است.

آلودگي هوا  عامل مرگ سالانه ۸ ميليون انسان در جهان

ساساني‌پور با اشاره به اينكه آلودگي هواي انساني يكي از بزرگ‌ترين خطرات بهداشت عمومي در سرتاسر جهان است و سالانه حدود ۸ ميليون مرگ و مير را شامل مي‌شود، خاطرنشان كرد: اگر بتوان داده‌هاي بهداشتي جامع‌تري توليد كرد، به‌ويژه اگر همه عوامل خطر مواد شيميايي در محيط شناسايي و تجزيه و تحليل شوند، بدون شك كل اثرات آلودگي هوا بر سلامت جمعيت بيشتر خواهد بود. به علاوه، تقريباً ۹۰ درصد از جمعيت جهان در معرض خطر آلودگي هوا هستند و بار بيماري ناشي از آلودگي هوا همچنان در حال رشد است و تهديدي جدي براي سلامت جهاني است. وي يادآور شد: براساس گزارش جديد موسسه سياست انرژي در دانشگاه شيكاگو، آلودگي هوا كه عمدتاً نتيجه سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي است، ۲،۲ سال از ميانگين اميد زندگي در بدو تولد جهاني كم مي‌كند. بر اساس اين گزارش، دود سيگار دست اول به‌طور متوسط ۱,۹ سال اميد زندگي را كاهش مي‌دهد. مصرف الكل و مواد مخدر به‌طور متوسط ​​۹ ماه، آب و فاضلاب ناسالم ۷ ماه، ‌اي وي و ايدز ۴ ماه، درگيري و تروريسم ۷ ماه اميد زندگي در بدو تولد را كاهش مي‌دهد. در همين راستا ساساني‌پور تاكيد كرد: مرگ‌هاي ناشي از آلودگي هوا منجر به از دست دادن درآمد و همچنين پيامدهاي نامطلوب اجتماعي - اقتصادي مختلف مي‌شود و اين اثرات هم در كشورهاي توسعه‌يافته و هم در كشورهاي در حال توسعه وجود دارد، بنابراين آلودگي هوا نه تنها يك خطر بزرگ براي سلامتي است، بلكه هزينه اقتصادي قابل توجهي به دنبال دارد. اين هزينه‌ها شامل هزينه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم پزشكي و همچنين كاهش بهره‌وري ناشي از عوارض ناشي از آلودگي هوا و مرگ و مير زودرس است. وي خاطرنشان كرد: ارزش‌گذاري پولي سال‌هاي مختلف زندگي انسان يكي از مهم‌ترين عوامل موردنياز در ارزيابي اقتصادي سياست‌ها و مداخلات سلامت است. پذيرش اين ديدگاه غالب كه ارزش جان انسان‌ها را نمي‌توان با پول محاسبه كرد، تحليل دقيق سياست‌هاي تأثيرگذار بر زندگي افراد را غيرممكن خواهد كرد. ارزش‌گذاري بار اقتصادي مرگ و ميرهاي زودرس ناشي از آلودگي هوا مي‌تواند مزاياي بالقوه سلامتي و اقتصادي كاهش آلودگي هوا، شدت مشكل و هزينه‌هاي تحميل شده بر جامعه و كشور را بيشتر نشان بدهد. مطالعات هزينه مرگ به عنوان يك تكنيك ارزيابي ضروري در بخش بهداشت در نظر گرفته مي‌شود. اين عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جمعيت كشور در ادامه به وضعيت آلودگي هوا در ايران پرداخت و تصريح كرد: ايران نيز همانند ساير كشورهاي در حال توسعه با مشكلات ناشي از آلودگي هوا مواجه است. آلودگي هوا در بسياري از شهرهاي ايران به سطوح خطرناكي رسيده، به‌طوري كه غلظت برخي از آلاينده‌ها در كلا‌شهرهاي ايران سه برابر بيشتر از استانداردهاي ملي و دستورالعمل كيفيت هواي سازمان جهاني بهداشت است. برخي از مطالعات ملي، اثرات نامطلوب آلودگي هوا بر سلامتي در ايران را ارزيابي و چند مطالعه بار اقتصادي آلودگي هوا در ايران را برآورد كرده‌اند. با اين حال، اين مطالعات عمدتا محدود به كلانشهرها به ويژه شهر تهران بوده است.

الگوي سني مرگ ناشي از آلودگي هوا  در مردان و زنان

اين عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جمعيت كشور با اشاره به الگوي سني مرگ ناشي از آلودگي هوا مردان و زنان، گفت: به ترتيب، ۲۳,۵ درصد و ۲۲,۳ درصد از مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي قلبي و عروقي در مردان و زنان كشور در سال ۱۴۰۰ ناشي از آلودگي هوا بوده است. همچنين ۳۱ درصد از مرگ‌هاي ناشي از بيماري‌هاي تنفسي مزمن، حدود ۱۰ درصد از مرگ ناشي از ديابت، ۳,۵ درصد از مرگ‌هاي ناشي از سرطان و ۲۳ درصد از مرگ‌هاي ناشي از عفونت‌هاي تنفسي در مردان بر اثر آلودگي هوا اتفاق افتاده است. مقادير مربوط به علل مرگ در زنان نيز براي بيماري‌هاي تنفسي مزمن ۲۹ درصد، ديابت ۱۰,۶ درصد، سرطان‌ها ۲,۲ درصد و عفونت‌هاي تنفسي ۲۳ درصد بوده است.

۴۲۰ هزار سال عمر از دست رفته زودرس  ناشي از آلودگي

وي بيان كرد: در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۲۰ هزار سال عمر از دست رفته زودرس ناشي از مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در كشور رخ داده است كه از اين تعداد ۲۶۶ هزار سال آن مربوط به مردان كشور است؛ اين بدين معني است كه نسبت جنسي سال‌هاي عمر از دست رفته زودرس ناشي از اين عامل مرگ ۱,۸ است. ميزان سال‌هاي عمر از دست رفته زودرس ناشي از آلودگي هوا در كشور براي مردان و زنان به ترتيب ۶۳۰ و ۳۶۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعيت محاسبه شده است. اين ارقام نشان مي‌دهد كه هم در سطح مردان و هم زنان، ۸,۵ درصد از كل سال‌هاي عمر از دست رفته زودرس ناشي از مرگ‌ها به علت آلودگي هواست. ساساني‌پور يادآور شد: هرم سني سال‌هاي عمر از دست رفته زودرس ناشي از آلودگي هوا در كشور نيز بيانگر اين است كه بيشترين سال‌هاي عمر از دست رفته در هر دو جنس، مربوط به سنين زير ۵ سال است. مقدار اين شاخص در سنين بعدي تا سن ۲۵ سالگي ناچيز است. از ۲۵ سالگي و با افزايش سن، تعداد سال‌هاي عمر از دست رفته به‌شدت افزايش مي‌يابد تا اينكه در سنين اوايل سالمندي به اوج خود مي‌رسد. همچنين، تفاوت قابل توجهي در ارقام اين شاخص تقريبا در تمامي سنين (به جز ۵ تا ۲۴ سالگي) بين زنان و مردان وجود دارد و تعداد سال‌هاي عمر از دست رفته زودرس ناشي از آلودگي هوا در مردان به مراتب بيشتر از زنان است كه احتمالا به‌دليل مشاركت بالاتر مردان در بازار نيروي كار و حضور طولاني‌مدت‌تر آنان در محيط‌هاي آلوده است. تفاوت جنسي مشاهده شده در سال‌هاي عمر از دست رفته بالقوه ناشي از آلودگي هوا به ويژه در سنين ميانسالي و اوايل سالمندي مشهودتر است. اين عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جمعيت كشور با اشاره به سال­هاي از دست رفته عمر بالقوه توليدي (دامنه سني جمعيت نيروي كار) ناشي از الگوي هوا، خاطرنشان كرد: در سال ۱۴۰۰، آلودگي هوا، عامل ۱۵۰ هزار سال عمر از دست رفته بالقوه توليدي در هر دو جنس در كشور بوده است. تفاوت معني داري بين دو جنس در شاخص مذكور وجود دارد. آلودگي هوا به ترتيب حدود ۱۰۰ هزار و و ۵۰ هزار سال عمر از دست رفته توليدي در مردان و زنان كشور ايجاد كرده است. به علاوه، در هر دو جنس، حدود ۷ درصد از كل سال‌هاي عمر از دست رفته توليدي بر اثر مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا بوده است كه با توجه به اينكه شاخص سال‌هاي از دست رفته عمر بالقوه توليدي در مقايسه با سال‌هاي عمر از دست رفته بالقوه، دامنه سني كوتاه‌تري را شامل مي‌شود، مقدار اين شاخص نيز كمتر از شاخص سال عمر از دست رفته بالقوه است.