ضرورت قانونگذاري هوشمند در عصر هوش مصنوعي

در حالي‌كه هوش مصنوعي و اينترنت اشياء با شتابي بي‌سابقه در حال تغيير مناسبات اقتصادي و اجتماعي جهان‌اند، قانونگذاري هوشمند و حكمراني داده‌محور به ضرورتي اجتناب‌ناپذير تبديل شده است؛ ضرورتي كه تنها با بازنگري در ساختارهاي سنتي، ايجاد نهادهاي چابك، و تدوين قوانين متناسب با تحولات فناوري محقق مي‌شود. توسعه پرشتاب فناوري، مرزهاي شناخته‌شده حكمراني را درنورديده و زمينه‌اي فراهم كرده كه در آن نه‌تنها قواعد جديد، بلكه نهادهاي قانون‌گذار نيز بايد خود را با منطق جديد تطبيق دهند. سخنرانان فروم اينوتكس هشدار دادند كه تعلل در اين مسير، نه‌تنها به عقب‌ماندگي فناورانه مي‌انجامد، بلكه اعتماد عمومي به نظام قانونگذاري را نيز با چالش مواجه مي‌كند. در جريان برگزاري فروم حكمراني و قانون‌گذاري اينوتكس، مقامات و صاحب‌نظران حوزه فناوري و حكمراني با تأكيد بر نقش حياتي نوآوري و فناوري در مديريت آينده كشور، از ضرورت تدوين قوانين نوين براي مواجهه با تحولات شتاب‌گرفته در عرصه‌هايي همچون هوش مصنوعي و اينترنت اشياء سخن گفتند. بابك نگاهداري، رييس مركز پژوهش‌هاي مجلس، با اشاره به نقش قانون هوش مصنوعي در حل چالش‌هاي حكمراني داده‌ها، تأكيد كرد كه حكمراني موثر بدون پشتوانه نوآوري و دانش‌بنيان ممكن نيست و بروكراسي سنتي بايد جاي خود را به نهادهاي چابك و فناورمحور دهد. در همين حال، محمدهادي زاهدي، رييس انجمن ملي هوش مصنوعي ايران، با ترسيم آينده‌اي مبتني بر هم‌افزايي هوش مصنوعي و اينترنت اشيا، از رشد چشمگير اين فناوري‌ها و تأثير آنها بر بازار كار، سلامت و ساختارهاي صنعتي خبر داد و تصريح كرد كه تا سال ۲۰۳۲ بيش از ۴۰ ميليارد شيء به اينترنت متصل خواهند بود. اين سخنان نشان مي‌دهد كه قانون‌گذاري هوشمندانه و نوسازي ساختار حكمراني، پيش‌نياز عبور از چالش‌هاي پيچيده و ورود به عصر حكمراني فناورانه است.

قانون هوش مصنوعي مشكلات  حوزه حكمراني داده‌ها را حل مي‌كند

بابك نگاهداري در آيين افتتاحيه فروم حكمراني و قانونگذاري اينوتكس، برگزاري اين رويداد را حاصل تلاش مركز نوآوري و خانه خلاق قوه مقننه دانست و گفت: مركز نوآوري، سفير ورود نوآوري به مجلس است تا اين مفهوم را وارد فضاي حكمراني كند. در همين راستا، تاكنون بيش از ۸۰ رويداد توسط مركز نوآوري و خانه خلاق مجلس شوراي اسلامي برگزار شده تا از ظرفيت‌هاي نوآوري و فناوري به‌طور حداكثري در فضاي قانون‌گذاري و حكمراني كشور بهره‌برداري شود. وي با اشاره به تحولات فناورانه جهاني ناشي از ظهور فناوري‌هايي همچون هوش مصنوعي و اينترنت اشياء اظهار كرد: اين فناوري‌ها جوامع را به سمتي سوق داده‌اند كه تقريباً همه مسائل به دانش‌بنيان، فناورانه و نوآورانه تبديل شده‌اند. در اين ميان، نقش حكمراني، هدايت جامعه به سوي نوآوري و فناوري است؛ چرا كه حكمراني موفق، الزاماً بايد جهت‌گيري دانش‌بنيان داشته باشد. از همين رو، حضور نهادهايي مانند معاونت علمي رياست‌جمهوري در قالب اينوتكس و مركز نوآوري قوه مقننه در اين حوزه، حاصل دركي است كه از الزامات حكمراني در دنياي امروز دارند. نگاهداري با تأكيد بر اينكه حركت به سوي نوآوري و فناوري در شرايط فعلي، يك الزام است نه يك انتخاب، خاطرنشان كرد: در اين مسير بايد هر مانعي را از ميان برداشت، وگرنه نمي‌توان به حكمراني موثر در شرايط موجود دست يافت. مركز پژوهش‌هاي مجلس، به عنوان يكي از بزرگ‌ترين مراكز پژوهشي و انديشكده‌هاي حكمراني كشور، در مركز اين ميدان ايستاده تا با ايجاد هم‌افزايي، به سمت بهينه‌سازي نظام حكمراني و قانون‌گذاري حركت كند. رييس مركز پژوهش‌هاي مجلس با بيان اينكه تحقق اين هدف اضلاعي دارد، اين اضلاع را شامل «صاحبان دانش»، «دانشگاه‌ها» و «صاحبان راه‌حل‌هاي خلاق و فناورانه» دانست و افزود: از يك‌سو با نمايندگان مجلس و نظام حكمراني به عنوان صاحبان مساله، و از سوي ديگر با دانشگاه‌ها به عنوان صاحبان دانش در ارتباط هستيم. توان گردآوري ظرفيت اين اضلاع را داريم تا زيست‌بوم واقعي نوآوري شكل گيرد. وي هدف اصلي بخش حكمراني را حل مسائل كشور عنوان كرد و گفت: اگر قانوني تصويب كنيم يا سياستي وضع شود ولي مساله‌اي از كشور حل نشود، به هدف نهايي نرسيده‌ايم. بايد در نظر داشت كه مسائل جامعه امروز پيچيده شده و ابعاد گوناگوني يافته است و بدون نوآوري و خلاقيت، توان حل آنها را نخواهيم داشت. هر مانعي كه در اين مسير وجود دارد بايد برداشته شود و اگر فرهنگ سازماني، مانع نوآوري است، بايد به سمت تثبيت فناوري گام‌برداريم.
نگاهداري با تأكيد مجدد بر اينكه بروكراسي سنتي توان هدايت تحولات نوآورانه را ندارد، يادآور شد: حتماً نياز به مشاركت بخش خصوصي، انديشكده‌ها و شركت‌هاي دانش‌بنيان داريم و بايد مسير را براي آنها باز كنيم. حتي اگر مقاومت‌هايي وجود داشته باشد، بايد فرهنگ سازماني را تغيير دهيم. وي در ادامه با اشاره به اقدامات مركز پژوهش‌هاي مجلس در تدوين و تهيه طرح قانون هوش مصنوعي، گفت: پيش‌نويس اين قانون كه اكنون در كميسيون صنايع در حال پيگيري است، با همكاري نمايندگان مجلس تهيه شده و اميدواريم تصويب آن، زمينه‌ساز رفع بسياري از نيازهاي حكمراني در حوزه دسترسي به بانك‌هاي داده‌هاي بزرگ و شفاف شود. نگاهداري خاطرنشان كرد: ما در مركز پژوهش‌ها، پروژه‌اي را با عنوان «تصوير ايران آينده» در قالب هم‌آفريني در دستور كار قرار داده‌ايم؛ چرا كه يكي از الزامات نوسازي حكمراني، ترسيم آينده كشور است. بدون تحول در حكمراني سنتي و حركت به سمت حكمراني نوين، دستيابي به آينده‌اي موفق ممكن نخواهد بود. ما در مجلس در تلاشيم تا اين نهاد را از شكل سنتي به سمت مجلسي نوين سوق دهيم. وي در پايان، ايجاد موسسه افكارسنجي ملت را يكي از اقدامات در راستاي اين تحول دانست و گفت: با مذاكراتي كه با رياست مجلس انجام شد و تلاش‌هايي كه در اين چهار سال صورت گرفت، نگاه مثبتي به مراكز وابسته به مجلس، از جمله موسسه افكارسنجي وجود دارد و مقرر شده است اين مراكز به‌صورت مستقل، ذيل مجلس فعاليت كنند.

۴۰ ميليارد شيء تا ۲۰۳۲ به اينترنت متصل مي‌شوند

رييس انجمن ملي هوش مصنوعي ايران گفت: تعداد اشيا متصل به يكديگر تا ۲۰۳۲ به ۴۰ ميليارد شيء مي‌رسد يعني به ازاي هر فرد چهار دستگاه متصل وجود خواهد داشت. محمدهادي زاهدي در كنفرانس ملي هوش مصنوعي در اينوتكس ۲۰۲۵ به بررسي موضوع روندهاي جهاني و تحليل آينده هوش مصنوعي و اينترنت اشيا بود، پرداخت و گفت: هوش مصنوعي واقع‌گرايانه بايد مبتني بر درك فرآيندها و داده‌هاي عملياتي باشد. بسياري از سازمان‌ها هنگامي كه به دنبال استقرار هوش مصنوعي در سيستم‌هاي خود هستند، هوشمندسازي فرايندها و كسب‌وكارها را ناديده مي‌گيرند و تنها به فكر ايجاد يك دستيار هوش مصنوعي مي‌افتند. تا زماني كه فرايندها هوشمند نشود، استفاده از هوش مصنوعي در اين شرايط ممكن است يك سازمان را در مسير اشتباه قرار دهد. وي به گزارشي از سلونيس (يك شركت پيشرو در زمينه فرآيندكاوي و سيستم‌هاي مديريت عملكرد) اشاره كرد و ابراز كرد: در نظرسنجي و گزارش اين شركت ۸۹ درصد از رهبران كسب‌وكار معتقد بودند كه هوش مصنوعي بايد فرايندهاي كسب‌وكار را درك كند تا نتايج موثري به دست آيد. ۸۱ درصد از شركت‌هايي كه در اين نظرسنجي شركت كرده بودند بر اين باور بودند كه در ۱۲ ماه آينده از هوش مصنوعي براي بهبود فرآيندهاي خود استفاده خواهند كرد و ۷۴ درصد شركت‌ها اعلام كردند بودجه هوش مصنوعي خود را افزايش داده‌اند. به اعتقاد زاهدي، ادغام نرم‌افزارهاي شبيه‌سازي و دوقلوهاي ديجيتال به سمت ايجاد سيستم‌هاي هوشمند يكپارچه حركت مي‌كند كه مرز بين طراحي و عمليات واقعي را از بين مي‌برد. اين ادغام همچنين شرايطي را براي استفاده از داده‌هاي شبيه‌سازي براي آموزش مدل‌هاي هوش مصنوعي فراهم مي‌كند.

جهش بزرگ اينترنت اشيا در ۲۰۲۵

او همچنين به تصويب قانون تاب‌آوري سايبري اتحاديه اروپا و الزامات شديد امنيتي براي دستگاه‌هاي متصل اشاره كرد و گفت: اين روند نشان‌دهنده جهش بزرگ اينترنت اشيا در سال ۲۰۲۵ خواهد بود. زاهدي با اشاره به كاهش هزاران شغل در شركت زيمنس در بخش اتوماسيون كارخانه‌ها، گفت: اين روند نشان‌دهنده جايگزيني نيروي كار با سيستم‌هاي مبتني بر اينترنت اشيا و هوش مصنوعي است و اين روند در سال ۲۰۲۵ شتاب بيشتري مي‌گيرد. در ادامه، رييس انجمن ملي هوش مصنوعي ايران به رشد شبكه‌هاي غيرمتمركز و فناوري‌هايي مانند لوراون و 5G اشاره كرد و تأكيد كرد: تمركز بر پايداري و كاهش مصرف انرژي در دستگاه‌هاي اينترنت اشيا يكي از چالش‌هاي مهم در آينده خواهد بود. او به حسگرهاي جديدي كه قابليت بازيافت دارند و در حوزه‌هاي مختلفي مانند كشاورزي و حتي در بدن انسان به كار مي‌روند، اشاره كرد و آنها را نمادي از تلاش براي همسويي با محيط زيست و منابع طبيعي دانست.

بازار هوش مصنوعي در حوزه سلامت به حدود ۱۰۰ ميليارد دلار مي‌رسد

زاهدي همچنين به بازار هوش مصنوعي و رشد آن در حوزه سلامت اشاره كرد و گفت: پيش‌بيني مي‌شود كه بازار هوش مصنوعي در حوزه سلامت به حدود ۱۰۰ ميليارد دلار برسد و تلفيق اينترنت اشيا و هوش مصنوعي در سال ۲۰۲۵ به اوج خود خواهد رسيد. زاهدي به بررسي پيش‌بيني‌هاي سال ۲۰۳۲ و تعداد اشيای متصل به هم اشاره كرد و گفت: تا ۲۰۳۲ حدود ۴۰ ميليارد شيء متصل به يكديگر پيش‌بيني مي‌شود. وي با مقايسه اين عدد با جمعيت جهاني كه حدود ۱۰ ميليارد تخمين زده مي‌شود، گفت كه به ازاي هر فرد چهار دستگاه متصل وجود خواهد داشت. اين آمار تأكيد بر اهميت و فراواني ابزارهاي متصل در زندگي روزمره ما دارد. زاهدي به مفاهيم جديدي كه در حوزه فناوري اطلاعات شكل گرفته‌ نيز اشاره كرد و توضيح داد: مفاهيم گذشته مانند «اينترنت رفتارها» و «اينترنت ابزارهاي پزشكي » جاي خود را به مفهوم جديد «اينترنت اشياء رفتاري » داده‌اند. اين مفهوم جديد به اين معناست كه ابزارها و دستگاه‌ها مي‌توانند يكديگر را شناسايي كنند و با توجه به تحليل رفتار كاربران، خدمات و پيشنهادهاي جديدي را ارايه دهند.