اقتصاد خاکستری در اروپا بزرگ شده است
منوچهر فخرزاد کارشناس اقتصادی
بیکارى و مالیات‌هاى سنگین در کشورهاى اروپایى به‌خصوص در کشورهاى شمال اروپا موجب شده تا افراد کم درآمد با روى آوردن به اقتصاد سیاه تمام درآمدشان را به نهادهاى مالیاتى اعلام نکنند؛ زیرا مالیاتى که باید بپردازند بسیار بالاست و مردم علاقه‌یى به پرداخت آن ندارند.
به گزارش یورونیوز، برخى از فروشندگان اجناس مختلف ترجیح می‌دهند در مقابل فروش کالای‌شان پول نقد دریافت کنند تا مالیات ندهند. اغلب این افراد به همین سادگى در بازار سیاه نقش دارند. این افراد نه‌تنها براى خودشان دردسر درست می‌کنند بلکه باعث مى شوند درآمد دولت کم شود. این کار درنهایت، آینده خود و فرزندان‌شان را به خطر مى‌اندازد.
بازار کار سیاه در کشورهاى اروپاى مرکزى و جنوب و شرق اروپا پررنگ‌تر از کشورهاى غرب اروپا و اسکاندیناوى است. مردم کشورهاى شمال اروپا باتوجه به بالاتر بودن مالیات‌شان نسبت به سایر کشورهاى اروپایى تمایل زیادى براى اعلام تمام درآمدشان ندارند.
در کپنهاک عده زیادى کار روزمزد دارند و به اصطلاح سیاه کار مى‌کنند تا پول بیشترى به دست آورند. قابل توجه است که دانمارک بعد از یونان، هلند و لتونى چهارمین کشورى است که درآن درصد بالایى از افراد کار سیاه دارند. در دانمارک سالانه حدود یک میلیارد و ٥٠٠میلیون یورو به خاطر انجام معاملات و خدمات در بازار سیاه مالیات وصول نمى‌شود. وجود بازار سیاه و عدم پرداخت مالیات موجب می‌شود منابع عمومى صرف برآورده کردن نیازهاى همگانى نشود و ضرر آن متوجه جامعه شود. کسانی‌که در اقتصاد سیاه کار مى‌کنند از مزایایى مثل حقوق، مرخصى استحقاقى و... برخوردار نمى‌شوند درنتیجه در حاشیه جامعه باقى مى‌مانند و نمى‌توانند مثل بقیه زندگى کنند. از سوى دیگر اغلب کارفرمایان مالیات پرداخت مى‌کنند و اگر برخى از شرکت‌ها این کار را انجام ندهند رقابت عادلانه نخواهد بود. خیلى از کارفرماها دنبال کم کردن هزینه‌های‌شان هستند ولى اگر در بازار سیاه کار کنند، نمى‌توانند به شکل قانونى وام بگیرند. در دانمارک از هر پنج نفر، یک نفر در سال گذشته به‌طور سیاه کار کرده است؛ بنابراین باید اذعان کرد به‌دلیل ناپایدار بودن وضع اقتصادى در اغلب کشورهاى اروپا، فعالیت در
اقتصاد سیاه به پدیده‌یى رایج تبدیل شده است. مبارزه با اقتصاد سیاه از 10سال پیش در دانمارک آغاز شده است. دانمارک پیشرفت زیادى در این زمینه کرده است تاجایى که توانسته از یک‌سوم فعالیت‌هایى که در اقتصاد سیاه انجام مى‌شود، کم کند. یک متخصص بازار کار سیاه در اروپا مى‌گوید: عده زیادى از فقیران در جامعه هستند که چاره‌یى ندارند و مجبور به انجام کار سیاه مى‌باشند؛ زیرا تقاضاى زیادى براى کار در بازار سیاه وجود دارد. معمولا کسى که بیکار است و شغل ندارد انگیزه قوى‌یی براى کار کردن در اقتصاد سیاه دارد. اینگونه اشخاص نیاز به پول بیشترى دارند و مى‌ترسند مبادا دستمزد رسمى برای‌شان مالیات سنگینى داشته باشد. فعالیت‌هاى اقتصادى زیرزمینى ارزان‌تر است؛ بنابراین سودشان بیشتر مى‌شود و اگر ناگهان از اقتصاد سیاه بیرون بیایند و محصولات‌شان گران‌تر شود، کارگزاران مالیاتى ممکن است متوجه شوند. بیشتر کسانى که در اقتصاد سیاه کار مى‌کنند قبلا به‌طور رسمى شغل داشته‌اند، آنها با کار در بازار سیاه، مالیاتى را که برای حقوق رسمى‌شان داده‌اند، پس مى‌گیرند؛ بنابراین جاى تعجب نیست که این افراد نخواهند هیچ مالیاتى روى درآمدشان بپردازند.
این متخصص بازار کار سیاه مى‌افزاید، چنانچه بازار سیاه وجود نداشته باشد بسیارى از افراد نمى‌توانند هزینه بالایى براى انجام خدمات پرداخت کنند؛ بنابراین افرادى که حاضرند با مزد کم کار کنند طرفداران بیشترى نسبت به افراد رسمى با دستمزد بیشتر دارند. در کشورهاى اسکاندیناوى، اقتصاد سیاه وضع مشخص‌ترى نسبت به اسپانیا، ایتالیا، یونان و حتى نسبت به اتریش دارد. فرض کنیم اگر اقتصاد سیاه ٩درصد اندازه کل اقتصاد سیاه بوده باشد، اگر کالاهایى را که به صورت قانونى خریده شده است به‌حساب بیاوریم، مقدار تولید ناخالص ملى اضافى که به‌حساب نیامده، حدود ٦درصد مى‌شود و این رقم درصد بسیار بالایى براى اقتصاد بریتانیاست.
اگر دولت‌ها در اروپا بتوانند انگیزه قوى‌یی مثل تسهیلات مالیاتى براى کسانى که در بازار سیاه کار مى‌کنند، ایجاد کنند و آنان را به سمت اقتصاد رسمى منتقل کنند، مى‌توانند تا حدود زیادى مالیات از دست رفته را به اقتصاد باز گردانند و میزان اقتصاد سیاه را تا یک‌سوم کاهش دهند. فردریک اشنایدر، استاد اقتصاد دانشگاه کپلر در پاسخ به این سوال که چرا مردم علاقه‌یی به پرداخت مالیات ندارند، می‌گوید: بسیاری از مردم به‌ویژه مردم فقیر، انتخاب مهمی ندارند. هر کارگر می‌تواند 100 تا 200یورو در هفته دربیاورد؛ پولی که هر فرد برای برطرف کردن نیازهای اساسی خودش احتیاج دارد. آدمی که بیکار باشد، انگیزه بیشتری دارد که به سمت این نوع کارها برود. وی معتقد است که برای بنگاه‌های اقتصادی نیز چنین فعالیت‌هایی ارزان‌تر تمام می‌شوند و سود بیشتری دربردارند. وی معتقد است: در صورتی اقتصاد در سایه کوچک‌تر خواهد شد که انگیزه‌های زیادی برای بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت ایجاد شود مثلا کاهش مالیاتی یا معافیت برخی فعالیت‌ها از مالیات، در این صورت است که آن بخش از فعالیت‌ها که در اقتصاد سایه انجام می‌شود به اقتصاد رسمی منتقل می‌شود.
