اقتصاد سوسیالیستی را حفظ می‌کنیم
کاندیداهای امریکایی باید با کوبا کنار بیایند
گروه جهان
تحریم‌های بازرگانی علیه دولت کوبا، یکی پس از دیگری برداشته می‌شود. سفر رسمی هفته گذشته رائول کاسترو، رییس‌جمهوری کوبا به فرانسه و گفت‌وگو درباره روابط تازه کوبا و اروپا با کوبا و جهان از جمله نمادهای موجود این واقعیت است. آگوست سال ۲۰۱۵ میلادی نیز تصویر نمادین دیگری ارائه شد؛ پرچم ایالات متحده امریکا باری دیگر در هاوانا برافراشته شد. هشت ماه پیش از آن، باراک اوباما و رائول کاسترو عادی‌سازی روابط میان کوبا و امریکا را اعلام کردند. انقلاب به‌طور تدریجی ولی با دو سرعت متفاوت، رو به سوی مرحله‌یی تازه دارد. برقراری پروازهای روزانه از میامی، پیدایی طبقه متوسط جدید، امکان کسب مجوز برای راه‌اندازی مشاغل خصوصی یا خرید و فروش خودرو و مسکن حتی اگر اکثر کوبایی‌ها قادر به پرداخت برایش نباشند، نشانه‌هایی از این مرحله نوین است. با این حال نظام سیاسی همچنان به بخش خاصی از نیروهای مسلح وابسته است و حزب کمونیست در جایگاه تنها بازیگر سیاسی باقی است. یورونیوز درباره این دوران مهم در تاریخ کوبا با برونو رودریگز پاریا، وزیر خارجه این کشور گفت‌وگو کرده که در ادامه بخشی‌هایی از این مصاحبه را می‌خوانیم.
باراک اوباما و رائول کاسترو در 17 دسامبر ۲۰۱۴ آغاز عادی‌سازی روابط کوبا و امریکا را اعلام کردند. از آن زمان، رفتارهای نمادین بسیاری صورت گرفته ولی شاید پیشرفت واقعی چندانی صورت نگرفته است. شاید هم توقع‌ها زیاد بوده است؟
من این‌طور فکر نمی‌کنم. اعلام هفدهم دسامبر شگفت‌آور و به‌طور حتم مهم بود. برای جهانیان غیرمعمول بود که بشنوند رییس‌جمهوری ایالات متحده امریکا پذیرفته که سیاست ۵۰سال گذشته شکست خورده است. سیاستی که آسیب بیشتری به مردم ما زد. به واقع این نشانه آغاز مباحثی بود که منجر به ترمیم روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌ها در تابستان گذشته شد. پیشرفتی در گفت‌وگو و همکاری بر سر موضوعات مرتبط با منافع مشترک دوطرف صورت گرفته ولی اگرچه برخی تدابیر مثبت مدنظر قرارگرفته، ولی پیشرفت‌های بسیار محدودی در روابط برای اصلاح محاصره اقتصادی انجام شده است. این، چیزی است که ما پیشرفت ملموسی را درباره‌اش درک نمی‌کنیم.
آیا واشنگتن تاریخی مشخص برای پایان تحریم‌ها به شما داده است؟ آیا این تاریخ پیش از آن است که اوباما کاخ سفید را ترک کند؟
گفتنش سخت است. محاصره اقتصادی موضوع بزرگی است. رفتاری که منجر به اصلاح تحریم‌ها و لغو آن شود، دامنه و معنی روند در حال اجرا بین ایالات متحده و کوبا را تعیین می‌کند. بدیهی است که بدون پایان این محاصره، هیچ عادی‌سازی در کار نخواهد بود. این امر نیز نیازمند تصمیم کنگره است. با این حال، رییس‌جمهوری امریکا قدرت اجرایی گسترده خود را حفظ کرده که با عزم خود توانست به‌طور بسیار چشمگیری تحریم‌ها را تغییر دهد.
امسال در ایالات متحده امریکا، سال انتخابات است. آیا جابه‌جایی پیشرو در واشنگتن می‌تواند بر این شرایط اثر بگذارد؟ کدام نامزد برای کوبا بهتر است؟
در یک دموکراسی کاربردی، هر نامزدی که انتخاب شود باید از خواسته رای‌دهندگان و مالیات‌دهندگان پیروی کند. هیچ‌کس اختلافی در این باره ندارد که اکثریت بزرگی در جامعه امریکا خواهان پایان سیاستی است که ریشه در جنگ سرد دارد. سیاستی که به هیچ نتیجه‌یی جز خسارات بشری قابل توجه به تمام خانواده‌های کوبایی نداشته است. با این حال، ما باید معترف باشیم که تفاوت‌هایی بین نامزدهای گوناگون است ولی هر یک از آنان به‌طور حتم باید با شرایط بی‌سابقه و جدید در روابط میان ایالات متحده و کوبا کنار بیاید.
آیا نگران آن نیستید که پایان تحریم‌ها به «امریکایی شدن» فرهنگ کوبا بینجامد که در این صورت کاملا گذار مورد نظر هاوانا را به مخاطره می‌اندازد؟
این احتمال وجود ندارد. کوبا مستعمره اسپانیا بوده و سپس به عنوان یک ملت با هویتی قوی ظهور یافته است. فرهنگ کوبا اصالت و استحکام قابل توجهی دارد. کوبایی‌ها کوبایی هستند. از این رو روابط عادی با ایالات متحده کاملا طبیعی خواهد بود. روابط فرهنگی نیز وجود دارد. روابطی سنتی بین امریکایی‌ها و مردم کوبا با وجود نزاع بین دو دولت برقرار بوده است. به وضوح فرهنگ ما از هویت خود محافظت می‌کند زیرا که بی‌معنی است پس از تلاشی طولانی و ۵۰ساله، کوبا با یک اقتصاد تحت کنترل امریکای چند ملیتی یا هر کشور دیگری پایان یابد.
جبهه بزرگ دیپلماسی دیگر برای کوبا اتحادیه اروپاست. مذاکرات برای یک «توافق همکاری» از سال ۲۰۱۴ آغاز شده است. کوبا تنها کشور در امریکای لاتین و کاراییب است که با اتحادیه اروپا قراردادی دوجانبه امضا نکرده است. این مذاکرات چگونه پیش می‌رود؟
پیشرفت‌هایی صورت گرفته و درک بهتری در اروپا درباره اینکه روابط اتحادیه اروپا با کوبا چگونه باید باشد به دست آمده است. مرتب می‌شنوم که مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند مذاکرات در دوره‌یی کوتاه می‌تواند، تکمیل شود ولی بدیهی است که اتحادیه اروپا باید با توجه به برخی سیاست‌های قدیمی که دیگر هیچ اثری ندارد و از نظر حقوقی نیز آزاردهنده است، تصمیمات خود را بگیرد. به نظرم اگر ما بتوانیم به تفاهم درباره برخی موضوع‌ها دست یابیم، آنگاه سرعت بیشتر می‌شود.
آیا فکر می‌کنید این تفاهم با اروپا تا پیش از پایان تحریم‌ها به دست می‌آید؟ آیا این توافق سبب پایان به اصطلاح «موضع مشترک» خواهد شد؟ («موضع مشترک» سیاست اتحادیه اروپاست که در سال ۱۹۹۶ اتخاذ شد و مربوط به گفت‌وگو با هاوانا برای توسعه آزادی‌ها و حقوق بشر است.)
اینکه بگوییم چه زمانی محاصره اقتصادی امریکا علیه کوبا به پایان می‌رسد، دشوار است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اتحادیه آفریقا، جامعه امریکای لاتین و کشورهای حوزه کاراییب و اتحادیه اروپا درخواست کرده‌اند که محاصره کوبا به سرعت و بدون قید و شرط برداشته شود. تحولات جامعه امریکا در نهایت سرعت پیشبرد این فرآیند را تعیین می‌کند... در واقع امروزه کسی اصطلاح «موضع مشترک» را به یاد ندارد. پیش‌شرط‌های ایجاد شده توسط این سیاست به‌طور واضح امری است مربوط به گذشته زیرا از ۱۹۹۶ تاکنون کوبا توافقنامه‌هایی را با تقریبا تمام کشورهای اتحادیه اروپا امضا کرده که کاملا خلاف پیش‌شرط‌ها و مقاصد یک‌طرفه سند قدیمی «موضع مشترک» است که به‌وضوح عجولانه و با انگیزه‌های کاملا سیاسی تنظیم شده بود.
اصلاحات در کوبا از سال ۲۰۱۱ سرعت گرفته اما تنها ۲۱درصد از ۳۱۳ اقدامات اصلی، اجرا شده و ۷۹ درصد باقی‌مانده است. چرا اصلاحات این‌قدر کند پیش می‌رود؟ مثلا در سال ۲۰۱۵ کارکنان بخش خصوصی کمتر از سال ۲۰۱۴ بوده‌اند.
من نمی‌دانم منبع این اطلاعات کجاست.
حزب کمونیست کوبا.
بله، اما این سند نگفته که ۲۱درصد سیاست‌ها اجرا شده‌اند. این سند می‌گوید اهداف پیشنهاد شده برای ۲۱درصد تصمیمات اقتصادی و اجتماعی تکمیل و به پایان رسیده است. به نظر من این روند به‌خوبی پیش می‌رود. مطمئن نیستم که آمار شما در ارتباط با کاهش کارگران و کارکنان غیردولتی دقیق باشد. در واقع ما با رشد قابل توجهی از کارگران و کارکنان در کسب‌وکارهای کوچک و دیگر حوزه‌های خارج از اقتصاد دولتی مواجه هستیم.
مدل الهام‌بخش کوبا برای ترکیب سرمایه‌داری با سیستم برنامه‌ریزی دولتی و یک نظام سیاسی غیرقابل نفوذ چیست؟ آیا مدل موردنظر شما چین است یا کوبا فرمول خاص خودش را دارد؟
تجربه‌های مختلفی در جهان وجود دارد. مدل کوبا مدل اصیلی است. ما از بهترین تجربه‌ها استفاده می‌کنیم، دیگر نظام‌های سوسیالیستی و همچنین فرآیندهای توسعه در کشورهای دیگر را مطالعه می‌کنیم و با استفاده از عناصری از این تجربه‌ها مدل خودمان را بر اساس تجربیات و اولویت‌های خودمان می‌سازیم. درست است که مدل ما برخی عناصر اقتصاد بازار را به‌کار می‌گیرد اما اقتصاد سوسیالیستی را حفظ می‌کنیم.
آخرین سوالم درباره فیدل کاسترو است. او یک دهه است که بازنشسته شده و خیلی کم در میان عموم ظاهر می‌شود. آیا او هنوز برای کوبا الهام‌بخش است؟
او حقیقتا الهام‌بخش کوبا و یک مرجع اخلاقی است. او در میان میلیون‌ها رهبر سیاسی و اخلاقی جهان، یگانه است. مردم ما عمیقا او را دوست دارند.
