کارفرما و مجری بازطراحی رآکتور، ایران است
فرآیند بازطراحی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک در طول یک سال گذشته و پس از توافق هسته‌یی یکی از بحث‌برانگیزترین موارد مربوط به برجام در داخل کشور بوده است.
این امر همچنین طبق گفته تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی کشورمان در طول مذاکرات هسته‌یی نیز پیچیدگی‌های زیادی را در مسیر به نتیجه رسیدن توافق ایجاد کرده بود، به‌طوری‌که سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان، یکی از دلایل تاخیر در امضای توافق هسته‌یی را تداوم رایزنی‌ها درخصوص رآکتور آب سنگین اراک عنوان
کرده بود.
در همین رابطه، سرانجام در مذاکرات هسته‌یی قرار بر این شد، ایران براساس طراحی اولیه مورد توافق، به باز طراحی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین پیشرفته در اراک، در قالب یک همکاری بین‌المللی مبادرت ورزد، به‌طوری که این رآکتور، تحقیقات هسته‌یی صلح‌آمیز و تولید رادیو ایزوتوپ را برای مقاصد پزشکی و صنعتی پشتیبانی کند.
در متن توافق هسته‌یی تصریح شده که ایران به‌عنوان مالک و مدیر پروژه، نقش راهبردی را در این پروژه ایفا خواهد کرد همچنین مقرر شد ایران تا مدت 15سال انباشت آب سنگین نداشته باشد و تمام آب سنگین مازاد خود را پس از مصرف داخلی به بازارهای بین‌المللی عرضه کند. همچنین برای بازطراحی، قراردادی قطعی و مطمئن با یک شرکت ایرانی ذی‌صلاح بسته شده است که اطمینان لازم برای تکمیل پروژه را ایجاد می‌کند.
به‌علاوه امضای قرارداد تجاری با کمپانی چینی نیز در دست پیگیری است. بخشی از چارچوب‌های اولیه طراحی برای طرف چینی ارسال شده و شرکت اتمی دولتی چین (CNNC) در حال بررسی آن است. ازسوی دیگر باید گفت که طبق دومین گزارش وزارت خارجه به مجلس شورای اسلامی درمورد اجرای برجام تاکید شده است که فعالیت‌های تولیدی کارخانه آب سنگین اراک کماکان ادامه دارد. باتوجه به توافق صورت گرفته و رفع تحریم‌ها در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک، امکان فروش آب سنگین فراهم شده است. همچنین در حال حاضر تولید سالانه کارخانه آب سنگین به حدود 25تن رسیده و این درحالی است که نیاز کشور در موارد غیر از رآکتور برای هر سال کمتر از یک تن است، لذا اقدام عاقلانه، یافتن بازارهای معتبر بین‌المللی و فروش مازاد این محصول است. تا تاریخ این گزارش 32تن از آب سنگین مازاد کشور توسط یک خریدار امریکایی ابتیاع گردیده است که پس از واریز تقریبا کل وجه معامله به حساب سازمان انرژی اتمی نزد بانک تجارت، در بندر سوهار واقع در کشور عمان به خریدار تحویل شد.
ازسوی دیگر اخیرا بحثی نیز درخصوص هزینه‌های بازطراحی رآکتور اراک و اینکه کدام طرف موظف به پرداخت این هزینه است ازسوی محافل رسانه‌یی به گوش می‌رسد. در همین ارتباط برخی کارشناسان این هزینه را برعهده گروه 1+5 دانسته و برخی دیگر نیز بااشاره به بودجه تعیین شده برای بازطراحی این رآکتور در سال95، آن را برعهده دولت ایران می‌دانند.
در همین راستا، علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان در واکنش به موضوعات مطرح شده درباره احتمال بازطراحی رآکتور اراک با استفاده از اعتبارات خود ایران، گفت: قطعا روند بازسازی رآکتور اراک طبق مفاد توافق هسته‌یی اجرایی شده و هر موضوعی که در برجام آمده، به‌طور حتم براساس آن عمل می‌شود. خوشبختانه در پروژه بازطراحی رآکتور اراک، کارشناسان ایرانی تمام امور را در دست دارند و در این فرآیند صاحب، کارفرما و مجری پروژه خودمان هستیم. به گزارش خانه ملت، وی تصریح کرد: در جریان بازطراحی رآکتور اراک، طراحی‌های صورت گرفته را به کشورهایی که در برجام متعهد شده‌اند، ارائه کرده و آنها به کارشناسان ما مشاوره فنی می‌دهند و درنهایت پس از طراحی آنها از نظر استانداردهای فنی تایید می‌کنند.
انتشار اسناد محرمانه خلف وعده است
ازسوی دیگر صالحی روز شنبه نیز درمورد انتقادهای صورت گرفته درمورد انتشار اسناد محرمانه ایران ازسوی آژانس که آسوشیتدپرس درخصوص آن گزارش داده بود، اعلام کرد: ما از آژانس خواسته‌ایم این برنامه محرمانه بماند و دلیلی ندارد که همگان بخواهند از آن مطلع شوند؛ البته توافق کردیم که این برنامه به شکل محرمانه به اطلاع کمیسیون مشترک مرتبط با برجام هم رسانده شود که باید محرمانه و محفوظ بماند.
به گفته صالحی آن‌طور که آسوشیتدپرس اعلام کرده یک دیپلمات، بخشی از این برنامه را اعلام کرده که اگر دقت کرده باشید، گفته است (قابل‌قبول نیست که ایرانی‌ها پس از سال دهم از اجرای برجام یک‌باره اوج بگیرند) که جنبه مثبت داشت. وی تصریح کرد: قصد نداریم خودمان این برنامه را اعلام کنیم اگر خودشان اعلام کردند اولا خلف‌وعده است و دیگر اینکه با انتشار آن مردم ما مطلع می‌شوند ما چه پیش‌بینی‌های درست و مناسبی برای توسعه صنعت هسته‌یی کشورمان داشته‌ایم.
هنوز قیمت آب سنگین برای روس‌ها نهایی نشده است
بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان نیز در واکنش به افشای بخشی از برنامه بلندمدت هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران که در آسوشیتدپرس منتشر شده است، افزود: بخش‌هایی منتشر شده که محرمانه بوده و قرار بوده محرمانه بماند. تلقی ما این است که از آژانس درز کرده است. به گزارش ایرنا، کمالوندی همچنین درخصوص مذاکرات با طرف روسی برای فروش 40تن آب سنگین به روسیه اظهار داشت: مذاکرات در این خصوص در جریان است هم بنده با آقای اسپاسکی همتای روس و هم همکاران ما در وین در حال مذاکره در این باره هستیم. معاون سازمان انرژی اتمی درخصوص قیمت فروش آب سنگین به روسیه هم گفت: هنوز قیمت نهایی نشده و در حال مذاکره هستیم.
