جای خالی ایران در گفت‌وگوی چهارجانبه صلح
گروه جهان
درحالی که روزنامه وال‌استریت ژورنال از وحدت داعش و طالبان برای تضعیف دولت اشرف غنی نوشته است، رسانه‌های افغانستان بااشاره به سفر حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی محمد اشرف غنی، از امکان همکاری‌های بیشتر با ایران برای تامین ثبات و امنیت افغانستان نوشتند.
به نوشته وال‌استریت ژورنال، تا چند ماه پیش، گروه دولت اسلامی نبردهای خونینی با گروهک‌های طالبان محلی به‌خاطر گسترش قلمرو، در چندین ولایت به راه انداختند. طالبان به‌عنوان یک گروه باسابقه، در پی آن بود تا رقیب کوچکش را که در سال۲۰۱۴ به وجود آمد، نابود کند. از درگیری این دو گروه، نیروهای دولت افغانستان و ائتلاف به رهبری امریکا سود بردند تا آنها را عقب رانده و مناطق تسخیر شده به دست آنها را پس بگیرند.
این روزنامه به نقل از مقامات افغانستان نوشته است که هر دو گروه شورشی در این اواخر توافق کرده‌اند تا جنگ علیه همدیگر را متوقف کرده و تنها بر ضد نیروهای حکومتی بجنگند. حاصل توافق‌شان این بوده که گروه دولت اسلامی یا داعش، توانسته بر جنگ علیه نیروهای افغانستان تحت حمایت امریکا تمرکز کند و دامنه جنگ را به شمال ننگرهار در کنر که یکی از پناهگاه‌های دیرینه طالبان و القاعده بوده است، نیز گسترش دهد.
ژنرال محمد زمان وزیری فرمانده نیروهای افغان در شرق افغانستان گفت: «آنها (گروه داعش) قبلا با طالبان جنگ‌های خونینی داشتند. اما در جریان دو ماهه گذشته، هیچ جنگی میان این دو گروه صورت نگرفته است.» این درحالی است که برخی تحلیلگران معتقدند که اتحاد داعش و طالبان ممکن نیست زیرا حتی طالبان نیز در افغانستان از راه‌اندازی جنگ مذهبی طرفداری و حمایت نمی‌کند.
ضرورت همکاری‌های امنیتی با ایران
ازسوی دیگر رسانه‌های افغانستان باتوجه به سفر حنیف اتمر به ایران و دیدار وی با مقامات امنیتی و سیاسی ایران معتقدند که دولت افغانستان پی برده است که باید از ایران برای تامین ثبات و امنیت در کشور استفاده کند. براساس این تحلیل افزایش حملات تروریستی در افغانستان و نیز نفوذ داعش در این کشور سبب شده افغانستان که با ایران همکاری‌های گسترده اقتصادی دارد، به فکر همکاری‌های امنیتی نیز با این کشور بیفتد.
این تحلیل‌ها از این جهت جالب‌توجه هستند که در سال‌های اخیر و پس از حضور امریکاییان در افغانستان با‌وجود همکاری‌های دامنه‌دار این دو کشور، همواره از ایران برای همکاری‌های امنیتی دوری کرده‌اند و نگاهی منتقدانه و بدبینانه داشتند.
قیام نوری در یادداشتی در خبرنامه افغانستان، با عنوان اینکه «آیا افغانستان به گزینه دوم می‌اندیشد»، بااشاره به نیت خیر ایران برای افغانستان، نوشته است، به باور برخی آگاهان سیاسی، سیاست رسمی ایران در قبال افغانستان تامین امنیت نسبی برای جلوگیری از شورشگری‌های گروه‌های تروریستی فعال در این کشور است.
در این یادداشت به نقل از سخنگوی مشاور امنیت ملی افغانستان درباره سفر حنیف اتمر به تهران آمده است که «در این سفر درباره همکاری‌های مشترک بر ضد تهدیدهای امنیتی مشترک با جزییات صحبت شده است و توافقاتی هم در این باره انجام شده است.»
تامین امنیت بخش‌های مرزی تهران و کابل، اولویت دیگر مقام‌های بلندپایه دو کشور در این سفر بوده است. آقای اتمر در این دیدار با وزیر امور داخله و مشاور امنیت ملی تهران نیز گفت‌وگو کرده است.
در این یادداشت همچنین آمده است که ایران با داشتن بیش از ۹۰۰کیلومتر مرز مشترک با افغانستان همسایه غربی این کشور است که یکی از کشورهای اثرگذار بر وضعیت افغانستان به‌ویژه در بخش صلح و جنگ پنداشته می‌شود. اما ظاهرا نقش ایران در کارزار امنیت افغانستان چندان ملموس و سرنوشت‌ساز نبوده است.
هرچند، ایران در جریان مقاومت مردم افغانستان در برابر طالبان، به ائتلاف شمال به رهبری احمد شاه مسعود، کمک‌های نظامی چشمگیری داشت، اما به نظر می‌رسد در پی ایجاد حکومت زیر حمایت امریکا در افغانستان، ایران به نحوی پایش را از معادلات امنیتی این کشور پس کشید.
این تحلیل نشان می‌دهد که دولت افغانستان که در بدو امر با‌وجود تاکید بر تقویت ارتباط با ایران، علاقه‌مند به حفظ روابط با عربستان بود، به این نتیجه رسیده است که همکاری با ایران که با این کشور مرز مشترک دارد و نیز تاریخ و فرهنگ مشترکی بیشتر از همکاری با عربستان برای افغانستان مفید و موثر است.
در این یادداشت، بااشاره به گروه چهار جانبه صلح که ایران در آن حضور نداشت، به نوعی سیاست افغانستان را در ارتباط با نادیده گرفتن ایران را نقد می‌کند و می‌نویسد جای ایران در این گروه چهارجانبه صلح خالی بود که «باتوجه به قدرت ایران در منطقه، بهتر بود، تهران نیز در چنین حلقه‌های دیپلماتیک دعوت می‌شد؛ اما اکنون پس از بی‌نتیجه ماندن تلاش‌های گروه هماهنگی چهارجانبه، به نظر می‌رسد که حکومت افغانستان متوجه این امر شده و برای رفع آن تلاش می‌کند.»
در این یادداشت با استناد به سخنان محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که «افغانستان کشور همسایه و دوست ایران است و امنیت در افغانستان به معنای امنیت در ایران است»، به این مساله می‌پردازد که همکاری با ایران می‌تواند برای افغانستان سودمند باشد.
چابهار؛ منافع مشترک کابل-تهران
در این یادداشت آمده است که ایران و افغانستان در کنار منافع مشترک امنیتی، در مسائل اقتصادی نیز منافع مشترک تعریف کرده‌اند. یکی از بارزترین نمونه‌های این منافع مشترک، ایجاد بندر تجارتی چابهار است.
هند برای دستیابی به بازارهای پرسود آسیای مرکزی، ایجاد روابط تجاری گسترده‌تر با افغانستان و انزوای اقتصادی پاکستان در افغانستان بندر موازی را در برابر بندر کراچی و گوادر در چابهار ایران تعریف کرد.
