سازمان ملل و مدیریت بحران به جای پیش‌بینی
گروه جهان
اگر که سازمان ملل متحد وجود نداشت جهان چگونه جایی بود؟ این پرسشی است که پاسخش چندان هم دشوار نیست؛ چرا که در طول تاریخ بشر جزو در این 75 سال اخیر سازمان مللی وجود نداشته است.
کوین راد، نخست‌وزیر سابق استرالیا که یکی از نامزدهای دبیرکلی این سازمان بوده با اشاره به آینده نامطمئن سازمان ملل می‌نویسد: «تاریخ به ما آموخته است که نظم در روابط بین‌الملل یک استثناست نه قاعده. از زمان ظهور دولت ملت‌های مدرن، پیش و پس از صلح وستفالی در سال 1648، بی‌نظمی ویژگی غالب روابط بین دولت‌ها بوده است.»
ما تمایل داریم که سازمان ملل متحد را بخشی از اسباب و لوازم جهان بدانیم اما واقعیت این است که عادت ما به سازمان ملل متحد اعتیادی مربوط به دوران معاصر است. کوین راد می‌نویسد، در 500 سال گذشته پس از چند دوره قتل‌عام چهار تلاش عمده در اروپا برای ایجاد شکل وجود داشته است: در 1648میلادی پس از جنگ‌های 30ساله و جنگ‌های 80ساله (جنگ اسپانیا با استان‌های شورشی هلند)؛ در 1815 پس از انقلاب فرانسه و جنگ‌های ناپلئون؛ در 1919 پس از جنگ جهانی اول و در سال 1945 پس از جنگ جهانی دوم. کوین راد می‌نویسد: «سه مورد اول، موفقیت‌ها جسته و گریخته و مقطعی بوده اما درباره مورد چهارم هنوز نظر قطعی وجود دارد. می‌توان گفت این تلاش چهارم (یعنی سازمان ملل متحد که ریاست دوره‌یی آن به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود) هنوز هم در دوره گذار است.»
انتخاب دبیرکل سازمان ملل متحد تقریبا مهم‌ترین انتخاباتی است که هیچ کسی درباره آن چیزی نشنیده است و حول نظرسنجی‌های محرمانه در شورای امنیت سازمان ملل می‌چرخد. کوین راد که نامش به عنوان یکی از کاندیداهای احتمالی برای جانشینی بان کی مون، دبیرکل فعلی سازمان ملل، مطرح بوده حالا شانسی برای رسیدن به این کرسی ندارد، چرا که مالکوم ترنبال، نخست‌وزیر استرالیا از نامزد کردن او برای کسب این کرسی سرباز زده است. راد با انتشار گزارشی درباره عملکرد سازمان ملل و باید و نبایدهای این نهاد بین‌المللی پیش‌بینی می‌کند گرچه بعید است سازمان ملل متحد در آینده‌یی نزدیک سقوط کند، اما اگر اصلاحات اساسی رخ ندهد، احتمالا به تدریج تحلیل رفته و به سازمانی ناکارآمد تبدیل خواهد شد.
کوین راد می‌نویسد: «هر نظم بین‌المللی وقتی بنا نهاده شد بلافاصله تحت تاثیر فرآیندهای طبیعی کاهش و اضمحلال قرار می‌گیرد که در نهایت نتیجه‌اش بازگشت به بی‌نظمی است. در جهان امروز شواهد در حال رشدی وجود دارد که برخی دولت ـ ملت‌هایی که از منتقدان جدی وجود سازمان ملل هستند و نقش این سازمان را در حل بحران‌ها و چالش‌های عمده رد می‌کنند، در نهایت برای حل این مشکلات مجبور می‌شوند که این همین نهاد بین‌المللی مراجعه کنند؛ آن هم وقتی که تمام روش‌های دیپلماتیک را امتحان کردند. سازمان ملل متحد با وجود نقدهایی جدی که به آن وارد است هنوز هم باید و نبایدها را در روابط بین‌الملل مشخص می‌کند، باید و نبایدهایی درباره اینکه مردم و دولت‌ها چطور باید خود را در جهان اداره کنند. اما مشکل اینجاست که اگر شما فقط هنجارها را تعیین کنید و به عنوان آژانسی بین‌المللی که وظیفه‌اش به چارچوب‌های تعیین شده در سال 1945 باز می‌گردد برای اجرای این هنجارها، هیچ چاره‌یی نیندیشید آن وقت است که کم کم معنی و مفهوم دلیل وجودی خود را در طول زمان از دست می‌دهید.»
کوین راد در پاسخ به این پرسش که آیا نامزدهای باقی مانده برای کسب کرسی دبیرکلی سازمان ملل از اصلاحاتی که او مایل است تا در سازمان ملل متحد ایجاد شود، دفاع می‌کنند یا خیر، می‌گوید: «درک می‌کنم که در یک فرآیند رقابتی برای انتخاب شدن، بیشتر کاندیداها در انظارعمومی با مشکلاتی که سازمان ملل با آنها روبه‌روست، برخوردی کاملا دیپلماتیک خواهند داشت.» (البته این شامل خود کوین راد نمی‌شود که حالا از فهرست گزینه‌های احتمالی خط خورده است.)
نخست‌وزیر سابق استرالیا می‌گوید: «ما امروز با بزرگ‌ترین تغییرات خارجی و چالش‌ها علیه نظم جهانی از سال 1991، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روبه‌رو هستیم. در این 25 سال اخیر ما هیچ‌گاه شاهد وضعیتی قابل مقایسه با شرایط امروز روابط میان قدرت‌های بزرگ نبودیم. ما هرگز چیزی قابل مقایسه با فرآیند پرشتاب جهانی شدن امروز نداشتیم. هرگز شاهد این نبودیم که ظهور تروریسم چون موجی عظیم تمام جوامع در اقصی نقاط جهان را تهدید کند. اینها پدیده‌های جدیدی هستند. هر عصری پدیده‌های جدید خود را دارد. اما در این 25 سال اخیر که زمان طولانی است برای سازمانی که تنها 70 سال از عمر آن می‌گذرد، ما با چالش‌هایی روبه‌رو شده‌ایم که باید کاری برایشان انجام دهیم.»
گزارش کوین راد شامل نسخه‌های متعددی برای بازسازی سازمان ملل است، از لزوم ایجاد توافق‌های جدید بین‌المللی در زمینه اسکان مجدد پناهجویان گرفته تا پیگیری مجدانه نتایج طرح‌های سازمان ملل.
کوین راد می‌گوید که بهتر است سازمان ملل به بحران‌ها بپردازد تا پیش‌بینی و جلوگیری از آنها. او پیشنهاد می‌کند که به جای سازمان ملل یک هیات برنامه‌ریزی سیاسی ایجاد شود تا بتواند رویکردهای جهانی را برای چند سال آینده تجزیه و تحلیل کند. کوین راد در گزارش خود این رویکرد را «دیپلماسی پیشگیری» می‌نامد. برای مثال، دیپلماسی پیشگیری می‌تواند به معنی آمادگی برای ارائه کمک‌های غذایی به کشورهایی باشد که در آستانه قحطی قرار دارند، یا ردیابی الگوهای بیکاری که می‌تواند به پیش‌بینی ظهور احتمالی بنیادگرایی در یک منطقه کمک کند.
اما تشخیص کوین راد از بیماری که سازمان ملل متحد به آن مبتلاست، قابل توجه است. نخست‌وزیر سابق استرالیا می‌نویسد، ظهور بازیگران غیردولتی مانند گروه‌های تروریستی رقابت‌های میان ایالات متحده، روسیه و چین را به‌طور قابل ملاحظه‌یی تشدید می‌کند؛ همچنین واکنش‌های شدید علیه جهانی شدن تماما چالش‌هایی هستند که فرضیه‌های دهه‌های اخیر مبنی بر اینکه پویایی یکپارچگی جهانی غیرقابل توقف است را زیر سوال می‌برند.
کوین راد ادعا می‌کند که این مشکلی فوری است چرا که «سازمان ملل بدترین نظام حکومتی بین‌المللی است که جایگزینی برای آن نداریم.» نخست‌وزیر سابق استرالیا می‌نویسد که سازمان ملل با وجود تمام شکست‌ها تاکنون به جلوگیری از جنگ جهانی دیگری کمک کرده، نقش مهمی در کاهش جمعیت جهان داشته که در فقر مطلق زندگی می‌کنند و یک نظام حل و فصل مشاجرات را برای مقابله با مناقشات ارضی و تجاری تعریف کرده است.
کوین راد می‌نویسد، سازمان ملل کارکردهایی داشته اما همین تاثیر کج‌دار و مریز هم در سال‌های اخیر با چالش‌هایی نگران‌کننده‌یی روبه‌رو شده است. او اشاره می‌کند که سازمان ملل متحد در گفت‌وگوهای بین‌المللی برای رسیدن به توافق هسته‌یی با ایران مشارکت نداشت. البته نباید این مساله را نادیده گرفت که یکی از آژانس‌های تحت نظر این سازمان، یعنی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌یی، وظیفه داشت تا به اجرایی شدن این توافق کمک کند.
سازمان ملل متحد در بررسی چالش‌های مهم بین‌المللی و امنیتی دیگر هم حضور نداشته است، از جمله جنگ اوکراین و بررسی گسترده شدن برنامه‌های هسته‌یی کره شمالی. واکنش این سازمان در برابر بیماری همه‌گیر ابولا در غرب آفریقا و همچنین شرایط نامطلوب پناهجویان در خاورمیانه و اروپا نیز بسیار دیرهنگام و منفعلانه بود. این سازمان همچنین نتوانست از فجایعی انسانی چون درگیری‌های خونین در کشورهای سودان جنوبی و سوریه جلوگیری کند. نقش سازمان ملل متحد در گسترش اپیدمی وبا در هائیتی به دلیل عدم رعایت شیوه‌های بهداشتی از طرف نیروهای حافظ صلح سازمان ملل که این سازمان پس از سال‌ها انکار به تازگی به آن اعتراف کرده است، بیش از پیش چهره این نهاد را خدشه‌دار می‌کند.
در همین حال بالا گرفتن اختلافات میان ایالات متحده ـ چین بر سر «حملات سایبری و مناقشات مرزی در دریای جنوبی چین» و همچنین ایالات متحده ـ روسیه بر سر گسترش ناتو و اقدامات روسیه در اوکراین موقعیت شورای امنیت سازمان ملل را تهدید می‌کند، جایی که هر سه کشور (امریکا، روسیه و چین) می‌توانند به عنوان اعضای دایم قطعنامه‌ها را وتو کنند.
نخست‌وزیر استرالیا می‌گوید که اغلب رهبران کشورهای حاضر در هیات رهبری سازمان ملل در بحران‌های امروز جامعه جهانی به نوعی نقش دارند و همین مساله مشروعیت سازمان ملل متحد را به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. به گفته کوین راد، این بحران مشروعیت تاثیر مستقیمی بر آینده سازمان ملل خواهد داشت.
این دیپلمات ارشد استرالیایی می‌نویسد: «ما روزانه از موفقیت‌ها و شکست‌های سازمان ملل در اینجا و آنجا می‌شنویم اما به ندرت به این موفقیت‌ها و شکست‌ها فکر می‌کنیم؛ اینکه این موفقیت‌ها و شکست‌ها درباره ارتباط سازمان ملل با جهان امروز چه می‌گویند و اینکه جهان بدون سازمان ملل چگونه به نظر می‌رسید.»
منبع: آتلانتیک
