لابی استاندارد برای بازیابی بازار صادرات
گروه صنعت| سمانه عابدی|
گواهی استاندارد یکی از مدارک مورد نیاز برای صادرات است. هرچند این گواهی برای کالاهای مشمول استاندارد اجباری است؛ یعنی در صورتی که برای صادرات کالاهایی مقررات استاندارد اجباری وضع شده باشد، اخذ گواهی استاندارد از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و ارائه آن به گمرک ضروری است اما گاها این استانداردها مورد تایید ایران نیست که این موضوع دردسرساز می‌شود زیرا عدم انطباق استانداردهای کالاهای ایرانی با کشورهای مقصد، مانع از صادرات می‌شود و همین امر چالش بزرگی را برای تجارت خارجی کشور ایجاد می‌کند.
به‌طور مثال عراق به عنوان یکی از بازارهای بزرگ صادراتی ایران در موارد مختلفی به همین دلیل یعنی عدم هماهنگ بودن استانداردهای ایران با این کشور اجازه ورود به کالاهای ایرانی را نمی‌دهد یا روسیه با وجود اینکه از نظر سیاسی به ایران نزدیک است، در مورد پذیرش موادغذایی و بهداشتی ایران به دلیل عدم انطباق استانداردها سخت‌گیری می‌کند. در همین راستا اخیرا سازمان استاندارد نیز با مقامات کشورهای مقصد وارد مذاکره شده است تا این چالش را از سر راه صادرات کشور بردارد.
در همین زمینه رییس سازمان ملی استاندارد از مذاکره با عراق برای تایید استاندارد 40 کالای صادراتی ایران خبر داد و براساس اعلام نیره پیروزبخت، ایران و عراق برای مبادلات تجاری 10کالا با استانداردهای مشترک به توافق رسیده‌اند. بر همین اساس، پیروزبخت در پاسخ به سوال «تعادل» مبنی بر اینکه دیده می‌شود، بعضا عراق به عنوان بازار عمده صادرات ایران برخی محصولات را به دلیل استاندارد نبودن یا منطبق نبودن استانداردها نمی‌پذیرد و آیا در این خصوص مذاکراتی داشته‌اید که چنین مشکلاتی برطرف شود؟ گفت: استاندارد عراق با ایران متفاوت است، این موضوع در مورد لبنیات یا برخی محصولات ساختمانی وجود دارد اما در هر صورت با مقامات عراقی در حال مذاکره
هستیم.
رییس سازمان ملی استاندارد معتقد است که ویژگی‌های استانداردی آنها با ایران متفاوت است و واحدهای تولیدی باید براساس استانداردهای کشور مقصد تولید کنند. الان خوشبختانه بر سر حدود 40 کالا با عراق به توافق رسیدیم و استانداردهای قابل قبول هر دوطرف را به صورت استاندارد مشترک درآورده‌ایم، یعنی هر دو طرف استانداردهای خود را داریم و براساس آنها تولید می‌کنیم. خوشبختانه برای صادرات 10کالا به‌طور کامل به توافق رسیدیم که دیگر لازم نیست بر سر مرزها بازرسی مجدد انجام دهند و براساس ارزیابی‌هایی که در داخل کشور انجام شده، صادرات انجام شود. هرچند ایران اخیرا موافقتنامه بین‌المللی IAF را امضا کرده است و بر همین اساس گواهینامه‌های تایید صلاحیت ایران در بیش از ۷۰ کشور معتبر شده است اما با این حال به نظر می‌رسد مسوولان استاندارد کشور دنبال حل مشکلات اینچنینی برای صادرکنندگان هستند.
کاهش زمان صدور گواهینامه کیفیت و استاندارد
از سوی دیگر یکی از چالش‌هایی که تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی با آن در بخش استاندارد مواجه هستند، بحث زمانبر بودن تاییدات اداری و فنی برای دریافت مجوز است. در این رابطه پیروزبخت که در نشست خبری به مناسبت روز ملی کیفیت حاضر شده بود، در پاسخ به سوال «تعادل» مبنی براینکه آیا پروسه زمانبر اداری و فنی صدور گواهینامه‌های کیفیت و استاندارد حل شده است، گفت: برای پروسه اداری صدور گواهینامه‌ها سعی می‌کنیم حداقل زمان را در بخش تولیدات داخلی و واردات صرف کنیم. همچنین برای صدور گواهینامه جهت واردات کالا، با همکاری گمرک سامانه‌یی مشترک را راه‌اندازی کرده‌ایم که هم آنجا اقدامات لازم انجام گیرد، البته تنها اصلاحاتی مانده که باید برخی اسناد و مدارک در سامانه مشترک وارد شود. بنابراین از نظر شفافیت اداری و سرعت عمل فرآیند اداری آن طی شده است.
به‌روز نبودن تجهیزات آزمایشگاهی
رییس سازمان ملی استاندارد همچنین در خصوص فرآیند فنی صدور این گواهینامه‌ها گفت: صدور گواهینامه‌های کیفیت و استاندارد برای هر کالا و موضوعی متفاوت است. اگر در داخل کشور تجهیزات آزمایشگاهی برای سنجش کیفیت و استاندارد را داشته باشیم، خیلی سریع انجام می‌شود. وی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر فرآیند تایید استاندارد گفت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در حال حاضر به‌روز نبودن تجهیزات آزمایشگاهی و سنجشی است چرا که در سال‌های گذشته به دلیل تحریم نتوانستیم برخی تجهیزات آزمایشگاهی را خریداری یا به‌روز رسانی کنیم. پیروزبخت همچنین تاکید کرد: درخواست خرید و به‌روزرسانی برخی تجهیزات آزمایشگاهی را داده‌ایم. البته اگر تجهیزات آزمایشگاهی در سازمان‌های مشابه وجود داشته باشند، روش‌هایی را داریم که بتوانیم با آن ارزیابی کیفیت کنیم. در هر صورت برای هر نوع کالا و خدماتی روش ارزیابی استاندارد متفاوت است. به‌طور مثال برای سنجش صندلی اداری حدود 10هزار بار باید مورد ارزیابی قرار گیرد و این موضوع می‌تواند چندین روز زمان ببرد یا فرض کنید برای لامپ روشنایی، 3 ماه باید در معرض آزمایش قرار گیرد. ما با توجه به فرآیند‌های طولانی فنی سعی می‌کنیم پروسه اداری این موضوع را کاهش
دهیم. رییس سازمان ملی استاندارد همچنین اشاره کرد که نکته مهم دیگر این است، با توجه به روش‌های نوینی که در حال حاضر وجود دارد، بهترین کار این است که بسیاری از ارزیابی‌ها در مبدا انجام شود. زمانی که وارد کشور می‌شود حداقل زمان را صرف کند که این روش مورد تایید سازمان استاندارد نیز است. در این زمینه شرکت‌های بازرسی سال‌هاست با سازمان استاندارد در حال همکاری هستند. پیروزبخت افزود: این روش را در صادرات به کشورهای دیگر داریم، به خصوص اکنون که مساله تایید صلاحیت و اعتباردهی حل شده است. در زمینه صادرات هم اگر ما گواهی مبدا می‌دهیم، دیگر کشور مقصد می‌تواند آن را مورد ارزیابی و آزمایش قرار ندهد.
چرخه اقتصادی۲۵۰۰میلیارد دلاری برند حلال
رییس سازمان ملی استاندارد در عین حال با اشاره به استقبال شرکت‌های خصوصی برای دریافت استاندارد حلال گفت: تاکنون هیچ شرکتی تندیس نقره و زرین کیفیت را دریافت نکرده است. پیروزبخت در خصوص صدور نشان استاندارد حلال برای ۵ واحد تولیدی گفت: پیگیری موضوع حلال از سال ۱۳۸۸ در کشور آغاز شد و در وهله اول عضو موسسه استاندارد و اندازه‌شناسی کشورهای اسلامی شدیم و خوشبختانه توانستیم عضو هیات‌مدیره این موسسه و جزو ۱۳ کشور اول در این بخش باشیم.
وی با بیان اینکه نکته دوم این است که در کشور ما همه فعالیت‌های تولیدی و خدماتی به صورت حلال انجام شود، افزود: با توجه به اینکه چرخه اقتصادی برند حلال حدود ۲۵۰۰میلیارد دلار است و ایران در این بخش سهم قابل توجهی ندارد، بنابراین تصمیم گرفته شد که موضوع استاندارد حلال را در کشور پیگیری
کنیم.
رییس سازمان ملی استاندارد با اشاره به اینکه شورای سیاست‌گذاری و راهبردی حلال از ۴ ماه پیش به تصویب دولت رسید و این سازمان دبیر شوراست، اظهار داشت: رییس شورا وزارت صنعت، معدن و تجارت است و دستورالعمل آن هم تدوین شده است. پیروزبخت با بیان اینکه این دستورالعمل به صورت مشترک با نماینده ولی‌فقیه تدوین شده و به امضا رسیده است، گفت: پس از تدوین استاندارد، علامت استاندارد حلال به عنوان علامت رسمی ایران به کشورهای اسلامی ارائه می‌شود. وی با اشاره به اینکه هر کشوری علامت استاندارد حلال را برای خود تدوین کرده است، افزود: شرکت‌های زیادی برای دریافت استاندارد حلال درخواست داده‌اند که به زودی شرکت دیگری هم این استاندارد را دریافت
می‌کند.
رییس سازمان ملی استاندارد با اشاره به برگزاری روز ملی کیفیت در ۱۸ آبان اظهار داشت: کیفیت فراتر از استاندارد است و ۴ مولفه برای دریافت نشان کیفیت تعیین شده که یکی از این مولفه‌ها استاندارد است و مابقی شامل قیمت، سرعت و نوآوری می‌شود. پیروزبخت با بیان اینکه در روز ۱۸ آبان به واحدهایی که شرایط لازم را داشته‌اند، تندیس اهدا می‌شود، گفت: مدل بومی ارزیابی ملی کیفیت را از ۱۳سال پیش طراحی کردیم و جایگزین مدل اروپایی شده است.
مدل ارزیابی کیفیت ایران سخت‌تر از اروپا
پیروزبخت با اعلام اینکه تاکنون هیچ شرکتی تندیس زرین و نقره را دریافت نکرده است، افزود: فقط ۵ شرکت تندیس برنز را دریافت کرده‌اند و امیدواریم در سال‌های آینده، سازمان‌ها به سمت دریافت تندیس‌های نقره و زرین بروند. رییس سازمان ملی استاندارد ادامه داد: مدلی که ما در ارزیابی مدل کیفیت داریم در بسیاری از موارد سخت‌تر از مدل اروپایی است و شاهد بودیم که سازمان‌هایی توانستند از اروپا به تندیس نقره برسند اما موفق به دریافت این تندیس از ایران نشدند. وی در خصوص جعل علامت استاندارد در برخی محصولات گفت: ۱۱۰مورد جعل استاندارد داشتیم اما سایر موارد تخلفاتی در حوزه استاندارد بوده است که آنها را پیگیری می‌کنیم. پیروزبخت با بیان اینکه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما این است که به دلیل تحریم‌ها نتوانستیم، تجهیزات آزمایشگاه جدیدی خریداری کرده یا قدیمی‌ها را به‌روز کنیم، گفت: درخواست خود را برای خرید این تجهیزات به سازمان برنامه ارسال کردیم و منتظریم تا با درخواست ما موافقت شود.
مال‌اندوزی از راه تندیس‌فروشی
همچنین در این نشست فرزین انتصاریان با بیان اینکه سال‌هاست که ایران گواهینامه‌های ایزو را برای تایید محصولات صادر می‌کند، اظهار داشت: بهتر است، بدانیم که این گواهینامه‌ها تنها در داخل ایران معتبر بودند و اغلب سازمان‌ها و شرکت‌ها به اجبار اعتبار خود را از کشورهای دیگر می‌گرفتند. وی با بیان اینکه از این پس ایران به عنوان مرجع تایید صلاحیت شرکت‌های بازرسی، گواهی‌دهنده‌ها و آزمایشگاه‌ها فعالیت می‌کند، به تندیس‌فروشی و برگزاری مراسمی با دیدگاه‌های اقتصادی و مال‌اندوزی اشاره کرد و گفت: برگزاری این مراسم‌ها سبب می‌شود تا فرآیند علمی و تخصصی سازمان ملی استاندارد و انجمن مدیریت کیفیت در این همه هیاهو گم شود که ما از مسوولان انتظار داریم، جلو برگزاری این همایش‌ها را بگیرند.
صادرات بدون بازرسی مجدد به کشورهای مقصد
از سوی دیگر علی‌رضا خاکی‌فیروز رییس مرکز تایید صلاحیت سازمان ملی استاندارد با بیان اینکه پیش از این گواهینامه‌های سیستم مدیریت کیفیت ایران در ۳۳کشور دارای اعتبار بود، گفت: در اجلاس مجمع بین‌المللی تایید صلاحیت که هفته گذشته در هند برگزار شد، توانستیم موافقتنامه را در IAF به امضا برسانیم که بر این اساس گواهینامه‌های ایران در بیش از ۷۰ کشور جهان دارای اعتبار می‌شوند.
وی افزود: هدف از این اقدام شفافیت بالا و ارزیابی انطباق در داخل کشور است که بتوانیم حداقل میزان آزمون‌ها را در محل‌های ورود و خروج داشته باشیم و مشکلات غیرفنی سر راه تجارت برطرف شود. رییس مرکز تایید صلاحیت سازمان ملی استاندارد همچنین این موافقتنامه را از الزامات بسیار مهم پیوستن به سازمان تجارت جهانی دانست و گفت: برنامه‌های آتی ما پیوستن به مراجع ناحیه‌یی تایید صلاحیت آزمایشگاهی و شرکت‌های بازرسی فنی است. خاکی‌فیروز اضافه کرد: از این پس هر کالا یا خدماتی که بخواهد از ایران صادر شود و گواهینامه سیستم مدیریت کیفیت ما را داشته باشد، در کشورهای عضو IAF به راحتی می‌تواند از کشور خارج شده و بدون بازرسی مجدد به کشور مقصد صادر شود.
