«2020» سال انفجار قیمت نفت خام
گروه انرژی|
امروز و فردا به ترتیب سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام و آژانس بین‌المللی انرژی، گزارش ماهانه خود که حاوی اطلاعات مهم بازار نفت شامل عرضه و تقاضا در دومین ماه میلادی 2017 است را منتشر می‌کنند؛ گزارش‌هایی که به‌طور قطع به معیاری برای سنجش پایبندی اوپک و غیراوپک به تعهد خود بدل شده و روی بهای نفت خام اثر خواهند گذاشت. در این میان اما آژانس بین‌المللی انرژی روز گذشته در گزارشی که روی نگاهش به چند سال بعد و پایان دهه دوم هزاره سوم میلادی است، احتمال بالایی را برای کاهش عرضه نفت خام در این سال و پیش‌رو بودن یک انفجار قیمتی در نظر گرفته است. انفجاری که درواقع حاصل کاهش شدید سرمایهگذاری در پروژه‌های نفت و گاز در بین سال‌های 2014 تا 2016 است. گزارش «تعادل» در این باره را در ادامه می‌خوانید.
بازار نفت در کنار چالش‌هایی همچون توافق اوپک و مشتقات آن ازجمله میزان پایبندی و تصمیم بر تمدید آن در نیمه دوم سال و افزایش تولید نفت امریکا، با نگرانی جدی‌تری برای دوره بلندمدت‌تر خود مواجه است. کاهش شدید قیمت نفت در 3سال اخیر سبب شده تا سرمایهگذاری در بالادست نفت به‌شدت کاهش پیدا کند و این مساله در سال‌های آینده می‌تواند منجر به بروز کمبود عرضه شود. این نکته‌یی است که در آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی مورد اشاره قرار گرفته است. 3سال قبل که قیمت نفت به‌شدت افت کرد سرمایه‌گذاران بلافاصله تیشه به هزینه‌های سرمایه‌یی خود زدند و آن را به صورت قابل توجهی کم کردند. به‌گونه‌یی که براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در سال 2015 سرمایهگذاری در صنعت نفت و گاز با کاهش 25درصدی مواجه شد. این روند در سال گذشته نیز ادامه یافت و براساس تخمین‌های IEA شاهد کاهش 26درصدی در سرمایه‌گذاری‌های جدید بودیم. همین مساله سبب شد تا لیست بلندبالایی از پروژه‌ها که شامل طرح‌های بزرگی نیز می‌شد، منجمد و متوقف بمانند.
دیر بازده بودن از ویژگی‌های اصلی پروژه‌های نفتی است و توسعه طرح‌های این صنعت عمدتا سال‌ها به طول خواهد انجامید. از این‌رو کاهش شدید سرمایهگذاری در فاصله سال‌های 2014 تا 2016 منجر به این خواهد شد که در سال‌های آینده تنها منابع بسیار محدودی برای عرضه جدید نفت وجود داشته باشد و این مساله می‌تواند در پایان دومین دهه هزاره سوم میلادی به بازارهای بین‌المللی آسیب برساند.
البته همین حالا نیز شاهد بازگشت عرضه به بازار هستیم. به‌گونه‌یی که ایالات‌متحده از تابستان تاکنون بیش از 500هزار بشکه در روز به تولید خود افزوده و حفاری‌های نفت شیل با سرعت قابل توجهی در حال افزایش است. آنگونه که آژانس گزارش داده است تولیدکنندگان شیل در 2سال اخیر به توفیقات قابل توجهی در زمینه کاهش هزینه‌های خود دست یافته‌اند. این دسته از تولیدکنندگان نفت غیرمتعارف در سال 2015 حدود 30درصد و در سال 2016 حدود 22درصد از هزینه‌های تولید خود را کاسته‌اند. همین مساله سبب شده است تا چاه‌های نفت شیل به صورت متوسط نسبت به گذشته سودآورتر شده و منجر به بازگشت نفت به بازار شوند.
اما حتی جدیدترین ریکاوری‌ها در سال جاری نیز تفاوت قابل توجهی نسبت به میزان سرمایهگذاری پیش از شوک قیمتی سال 2014 دارد.
علاوه بر این آژانس بین‌المللی انرژی نیز بر این باور است که احیای مجدد صنعت شیل امریکا در قیمت‌های پایین نیز برای جبران کمبود عرضه تا سال 2020 کافی نخواهد بود و خط لوله‌های پروژه‌های جدید بسیار کوتاه خواهد بود. در همین حال تمام پیش‌بینی‌ها بر این محور است که تقاضا در سال‌های آینده به رشد خود ادامه خواهد داد و در نهایت از سطح عرضه نفت نیز تجاوز خواهد کرد. IEA پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی نفت تا سال 2020 به 104میلیون بشکه در روز رسیده و انتظار می‌رود تا آن تاریخ، تولید اوپک از سطح 32میلیون و 200هزار به 35میلیون و 800هزار بشکه در روز برسد.
ممکن است در سال‌های آینده بازار خواهان عرضه بیشتر از سوی اعضای اوپک بشود، اما در آن صورت این کشورها مجبور به استفاده از ظرفیت شناور خود خواهند شد که درنهایت می‌تواند منجر به کاهش 2میلیون بشکهیی روزانه شود. ظرفیت شناور به توانایی کشورهای تولیدکننده برای سرعت بخشیدن یا کند کردن عرضه نفت در کوتاه‌مدت اطلاق می‌شود. این توانایی برای چندین دهه یکی از کلیدی‌ترین نقاط اتکای بازار بوده است. در سال‌های گذشته علم به اینکه عربستان سعودی می‌تواند با استفاده از ظرفیت شناور خود به کمک گپ عرضه ایجاد شده در بازار بیاید، سبب می‌شد تا شاهد نوسان کمتری در بازار باشیم. همچنین «صرف ریسک» ایجاد شده در اثر اختلالات پیش‌بینی نشده ژئوپلیتیکی که می‌توانست به بازار آسیب برساند نیز کاهش پیدا می‌کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی هشدار می‌دهد در صورتی‌که موج جدیدی از پروژه‌های بالادستی با چراغ سبز شرکت‌های اکتشاف مواجه نشوند، ظرفیت شناور تولید کشورهای اوپک با کاهش شدیدی مواجه شده و این مساله افزایش قیمت طلای سیاه در بلندمدت را منجر خواهد شد.
یکی دیگر از پیش‌بینی‌های هشدار‌دهنده در گزارش IEA رشد بدون مزاحمت تقاضای نفت است. کارشناسان آژانس معتقدند که رشد روزانه تقاضا به میزان 2میلیون بشکه در سال 2015 ناشی از قیمت‌های پایین نفت بود که در سال 2016 نیز با شیب یک‌میلیون و 600هزار بشکهیی ادامه یافت. انتظار می‌رود در ادامه مسیر و تا سال 2022 تقاضا با شیب ثابت و با میانگین رشد یک‌میلیون و 200هزار بشکه در روز بالا برود. در این میان هند کشوری است که بیشتر بار افزایش تقاضا را به دوش می‌کشد، وظیفه‌یی که مدت‌ها چین عهده‌دار آن بود.
کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی برخلاف جمع کثیری از همتایان خود بر این باورند که خودروهای الکتریکی تاثیر اندکی را بر میزان تقاضای نفت خواهند گذاشت و هرچند میزان مصرف سوخت را کاهش می‌دهند، اما منجر به تغییر مسیر در آن نخواهند شد. مضاف بر این، بخش عمده‌یی از رشد تقاضای نفت در بخش‌هایی اتفاق خواهد افتاد که ارتباط چندانی با حمل و نقل مسافربری ندارد که ازجمله آنها می‌توان به بخش باربری، حمل و نقل دریایی و هوایی اشاره کرد. براساس همین دلایل در گزارش IEA صراحتا عنوان شده است: «اوج تقاضای نفت که بیشترین صحبت‌ها درباره آن شده است در سال‌های آینده اتفاق خواهد افتاد.»
بنابراین آنچه از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی استنباط می‌شود، این است که در سال‌های آینده با 2پدیده تقاضای رو به افزایش و کاهش عرضه‌های جدید نفت مواجه خواهیم بود. اما پرسش اصلی این است که آیا نفت شیل امریکا که در حال تجربه کاهش نقطه سربه‌سری هزینه‌های تولید خود است، می‌تواند پاسخگوی این گپ عرضه‌یی باشد؟
کارشناسان IEA برای پاسخ به این پرسش چند سناریو را مدنظر قرار می‌دهند. سناریوی نخست در شرایطی اتفاق می‌افتد که فرض قیمت 60دلاری برای هر بشکه نفت را بپذیریم. در این صورت انتظار می‌رود که تولید نفت شیل امریکا تا سال 2022 رشدی معادل یک‌میلیون و 400هزار بشکه در روز را تجربه کند. اما سناریوی خوش‌بینانه‌تر آژانس بین‌المللی انرژی به شرایطی اشاره دارد که قیمت نفت به 80دلار در هر بشکه برسد که در این صورت تولید نفت شیل امریکا می‌تواند رشد باورنکردنی 3میلیون بشکه در هر روز را به ثبت برساند.
اما پیش‌بینی واقع‌بینانه و عمل‌گرایانه‌تر کارشناسان آژانس این است که تمام کشورهای غیراوپکی درمجموع تا 5سال آینده بتوانند 3میلیون و 300هزار بشکه به تولید روزانه نفت خود بیفزایند.
رشد بیش از 3میلیون بشکهیی عرضه نفت در سال‌های آینده در نگاه اول موضوعی است که می‌تواند برای مصرف‌کنندگان طیب خاطر را به همراه داشته باشد، اما دغدغه‌ها از جایی شروع می‌شود که بدانیم در همین بازه زمانی انتظار می‌رود که تقاضای نفت، رشد 7میلیون و 200هزار بشکهیی را ثبت کند.
نتیجه نهایی این قیاس‌ها و تحلیل‌های آژانس بین‌المللی، فشاری است که قرار است به اوپکی‌ها وارد بیاید. آژانس بین‌المللی انرژی که نهادی وابسته به کشورهای OECD است و همواره از تریبون مصرف‌کنندگان سخن می‌گوید، در سایه انتشار این ارقام هشداری را به بازار می‌دهد: «ما اصرار زیادی برای رساندن این پیام داریم: به سرمایهگذاری بیشتری در افزایش ظرفیت تولید نفت نیاز است تا از افزایش شدید قیمت‌های نفت تا اوایل سال 2020 جلوگیری شود.»
چنین پیامی را فاتح بیرول، رییس آژانس بین‌المللی انرژی در کنفرانس هفته گذشته CERAWeek در هیوستون امریکا به صورت واضح‌تر و رساتر ارسال کرد. پیش‌تر «تعادل» در گزارش خود از این کنفرانس با عنوان «آتش‌بس نفتی اوپک و شیل» صحبت‌های بیرول خطاب به شرکت‌های تولیدکننده نفت را منتشر کرده بود که اظهار کرد: «کمپانی‌های نفتی در سرتاسر جهان نیاز به افزایش هزینه‌های سرمایه‌یی خود دارند تا از بروز یک شوک قیمتی در اوایل دهه آینده جلوگیری کنند. پیام ما به فعالان صنعت جهانی نفت که امروز کنار یکدیگر جمع شده‌اند این است که سرمایهگذاری کنید، سرمایهگذاری کنید و سرمایهگذاری کنید!».
