مشکل جزیره‌ای عمل کردن اتاق‌های مشترک
گروه تشکل‌ها
اتاق‌های مشترک گروهی از تشکل‌های وابسته به اتاق بازرگانی هستند که به دلیل تفاوت در ساختار تشکلی و همچنین استقلال نسبی همیشه جزو بخش‌های مهم و اثرگذار تشکلی بوده‌اند. نگاهی به فهرست هیات رییسه اتاق ایران و روسای اتاق‌های مشترک به خوبی نشان می‌دهد که در همه دوره‌ها جز دوره فعلی ما شاهد حضور نمایندگانی از روسای اتاق‌های مشترک در هیات رییسه اتاق ایران بودیم. به همین دلیل با وجود عدم حضور هیات رییسه اتاق‌های مشترک در هیات نمایندگان، صدای این تشکل‌های برون‌مرزی به خوبی شنیده می‌شد. حال در این دوره که هیات رییسه اتاق ایران هیچ نماینده‌یی از اتاق‌های مشترک را در خود نمی‌بینید، بحث تغییر اساسنامه و نیاز به استراتژی‌های جدید در اتاق‌های مشترک باعث شده که عملا شاهد تقابل میان اتاق ایران و اتاق‌های مشترک باشیم. حال با تغییراتی که سال گذشته در روابط بین‌الملل اتاق ایران رخ داد عملا این فرصت ایجاد شده است که تغییراتی اساسی در روابط اتاق ایران و اتاق‌های مشترک رخ دهد.
مشکل اتاق‌های مشترک چیست؟
در رابطه با مشکلات اتاق‌های مشترک محمدرضا کرباسی معاون امور بین‌الملل اتاق ایران می‌گوید یکی از ضعف‌هایی که طی سال‌های گذشته در بدنه فعالیت‌های بین‌المللی اتاق نمود پیدا کرده و فعالان اقتصادی را به انزوا کشیده، جزیره‌یی عمل کردن برخی مجموعه‌ها بوده است. چنانچه هر مجموعه تلاش می‌کرده از فضای به وجود آمده برای بهره‌برداری بیشتر همان مجموعه به صورت منفرد و جدای از فعالیت‌ها و تلاش‌های دیگر مجموعه‌ها استفاده کند که از جمله آن می‌توان به اتاق‌های مشترک و اتاق‌های شهرستان‌ها اشاره کرد. به گفته وی پیش از این بعضاً موازی‌کاری‌هایی توسط اتاق‌های شهرستان‌ها، اتاق‌های مشترک و حتی تشکل‌ها شکل گرفته است. براساس استراتژی تدوین شده قرار است در سال 96 اتاق‌های معین را برای فعالیت با کشورهای مختلف جهان با هماهنگی اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور، تعیین کنیم که مقدمات آن فراهم شده و اتاق‌ها از آن استقبال کرده‌اند.
یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال گذشته درباره اتاق‌های مشترک مساله آیین نامه و دستورالعمل اجرایی جدید اتاق‌های مشترک است. طبق گفته محمدرضا کرباسی طبق استراتژی‌های کلان، در سال گذشته پیش‌نویسی تهیه و به اتاق‌ها و شوراهای مشترک منعکس شد. جمع‌بندی این پیش‌نویس بر پایه نظرات آنها آماده شده است. در سال 96 فعالیت‌های اتاق‌های مشترک را در قالب شیوه‌نامه ارزیابی عملکرد محاسبه می‌کنیم و براساس آن، نوع همکاری اتاق ایران به عنوان متولی اتاق‌ها و شوراهای مشترک با اتاق‌های مشترک تعریف خواهد شد.
به گفته وی باتوجه به تلاش‌های سال 95 اجماع نسبی درباره اساسنامه و آیین‌نامه فعالیت‌های اتاق‌های مشترک در بدنه اتاق شکل گرفت که به تایید و تصویب رسید و سعی داریم از چندنگاهی روی بحث اساسنامه اتاق‌های مشترک فاصله بگیریم. براساس این آیین‌نامه که مصوب شورای نظارت است، در آینده شورای مشترکی نخواهیم داشت و شوراهای مشترک اگر بتوانند در فرآیند آیین‌نامه و اساسنامه ارزیابی شوند به اتاق مشترک تبدیل می‌شوند و در غیر این صورت یا فعالیت آنها متوقف شده یا به کمیته مشترک تبدیل خواهند شد. خوشبختانه طی چند ماه گذشته از 30 اتاق و شورای مشترکی که مصوب هیات رییسه اتاق است، 15 شورا و اتاق مشترک آیین‌نامه و اساسنامه جدید را در مجامع خود به تصویب رسانده‌اند. بعضی شوراها به اتاق تبدیل شده‌اند و برنامه داریم تا اردیبهشت سال 96 دیگر اتاق‌ها و شوراها را نیز عملیاتی کنیم. با این اقدام به سمتی می‌رویم که مشارکت جدی‌تر و فعال‌تر اتاق‌های مشترک را در فعالیت‌های بین‌المللی اتاق ایران داشته باشیم و معتقدم نقش اصلی در فعالیت‌های بین‌المللی را اتاق‌های مشترک به عهده دارند و مایلیم تا جایی که آنها بتوانند در کنار ما ایفای نقش کنند.
مسوولیت‌ها را در اعزام و پذیرش هیات‌ها به آنها واگذار می‌کنیم.
نگاه منفی اتاق‌های مشترک به تغییرات
در دوره هشتم شاهد تلاش هیات رییسه برای ایجاد تغییرات در شوراهای مشترک هستیم اما این تلاش تاکنون چندان به نتیجه ختم نشده است چراکه نگاه روسای اتاق‌های مشترک به تغییرات مثبت نیست. در ابتدای دوره هشتم اساسنامه جدیدی توسط اتاق ایران به روسای اتاق‌های مشترک ابلاغ شد که واکنش‌های تندی به همراه داشت. برای مثال رییس اتاق امارات در آن زمان اعلام کرد که اتاق ایران ارباب اتاق‌های مشترک نیست و نمی‌تواند به اتاق‌های مشترک دستور دهد. در نهایت واکنش‌ها به موضوع اساسنامه جدید به قدری تند بود که قرار شد اساسنامه با نظر اتاق‌های مشترک دوباره نوشته شود اما با این وجود هنوز هم اتاق‌های مشترک به بعضی از بندهای اساسنامه اعتراضات جدی دارند.
راه‌حل نزدیک شدن اتاق‌های مشترک به اتاق ایران
در دوره‌های قبل همیشه روسای اتاق‌های مشترک در راس امور اتاق ایران قرار داشتند اما در این دوره فاصله زیاد میان اتاق‌های مشترک و اتاق ایران باعث اختلاف شده است. ناظر راهبردی اتاق ایران در امور بین‌الملل نیز سابقه‌یی برای حضور در اتاق‌های مشترک نداشته است و این موضوع وضعیت را تا حدی پیچیده کرده است. شاید بهترین روش در این دوره این باشد که بعضی خواسته‌های به حق اتاق‌های مشترک اجرایی شود.
بحث حضور اتاق‌های مشترک در هیات نمایندگان اتاق بازرگانی یک بحث قدیمی است. از زمان ریاست علینقی خاموشی این بحث مطرح بود. در آن دوران خاموشی اصرار زیادی داشت که به نص صریح قانون عمل شود و به هیچ‌وجه نمی‌پذیرفت که تشکل‌هایی جز تشکل‌هایی که در قانون ذکر شده است در اتاق حاضر شوند. پس از تغییرات در اتاق بازرگانی ایران و روی کار آمدن محمد نهاوندیان سخت‌گیری درباره تشکل‌ها کمتر شد. در حقیقت حلقه‌یی که می‌توانستند در هیات نمایندگان حضور داشته باشند در قانون مصوب مجلس بسیار محدود است اما به مرور آیین‌نامه‌های شورای نظارت سپس چشم‌پوشی‌های هیات رییسه عملا راه را برای حضور بقیه تشکل‌ها باز کرد.
راه‌حل مشکل نگاه جزیره‌ای عمل کردن اتاق‌های مشترک
یکی از مهم‌ترین ایراداتی که معاونت بین‌الملل به اتاق‌های مشترک می‌گیرد مساله جزیره‌یی عمل کردن اتاق‌های مشترک است. در حقیقت معاونت بین‌الملل می‌خواهد خود مسوول هماهنگی و محور همکاری اتاق‌های مشترک باشد این در حالی است که اتاق‌های مشترک خواسته دیگری دارند. پیشنهاد اتاق‌های مشترک ایجاد فدراسیون اتاق‌های مشترک است. درحال حاضر موضوع ساخت فدراسیون به صورت جدی در تشکل‌ها مطرح است. اگر بپذیریم که اتاق‌های مشترک نیز نوعی تشکل محسوب می‌شوند طبیعتا می‌توان انتظار داشت که اتاق مشترک برای خود دارای فدراسیون باشند و هیات رییسه اتاق ایران به جای تلاش برای همراه کردن تمام اتاق‌های مشترک تنها به بحث همراه کردن فدراسیون با خود بپردازد و سایر کارها را به این تشکل بالادستی منتقل کند. در حقیقت یک برنامه‌ریزی جامع برای عملکرد اتاق‌های مشترک کاملا احساس می‌شود و در همین راستا نیاز است که اتاق‌های مشترک با یکدیگر در زمینه‌های مختلف همکاری کنند. طبیعتا ایجاد چنین فدراسیونی می‌تواند به افزایش قدرت اتاق‌های مشترک بینجامد اما باید دید آیا هیات رییسه و معاونت بین‌الملل چنین اجازه‌یی به اتاق‌های مشترک می‌دهد؟
مدعی‌های جدید برای روابط بین‌الملل
در بحث روابط بین‌الملل جز اتاق‌های مشترک بخش‌های دیگری جدیدا فعال شده‌اند. اتاق‌های شهرستان هر کدام با پی بردن به بحث اهمیت روابط بین‌الملل در حال تقویت معاونت‌های بین‌المللی خود هستند. در همین رابطه کرباسی می‌گوید اتاق‌های شهرستان‌ها نیز از پتانسیل بالایی برخوردارند، اما طی سال‌های گذشته به واسطه اختیاراتی که هیات رییسه‌های اتاق‌های شهرستان‌ها برای استقلال عملکرد دارند، در زمان‌های مشخصی مبادرت به اعزام هیات به کشورهای مختلف کرده‌اند که بعضا مشاهده شده از 4 اتاق در مدت زمان یک ماهه 4 هیات به یک کشور سفر کرده‌اند. این در فرآیند ارزیابی‌های صورت گرفته از اعزام‌ها نقص محسوب می‌شود و تبعات منفی برای اقتصاد کلان کشور داشته است و نمود خوبی در کشورهای هدف ندارد.
وی تاکید دارد که در راستای ساماندهی و سازماندهی هیات‌های اعزامی ایران از اتاق‌ها به کشورهای دیگر، در حال برنامه‌ریزی برای هماهنگی بیشتر هستیم تا اعزام و پذیرش هیات‌ها با هماهنگی معاونت بین‌الملل صورت گیرد. یقینا معاونت بین‌الملل اتاق در خدمت اتاق شهرستان‌ها و اتاق‌های مشترک است و مایلیم هر آنچه می‌توانیم فعالیت‌های برون‌مرزی آنها را تقویت کنیم و آنها ما را برای ساماندهی همراهی کنند. در این راستا نشست‌های سه جانبه بین معاونت بین‌الملل، اتاق‌های مشترک و اتاق‌های استانی برگزار می‌شود تا اعزام یا پذیرش هیات از طریق اتاق‌های مشترک انجام شود. این رویه کمک می‌کند تا اثرات اعزام و پذیرش هیات‌ها دوچندان شود.
اما مشکل جزیره‌یی حرکت کردن روابط بین‌الملل اتاق‌های شهرستان نیز به اندازه اتاق‌های مشترک دارای اهمیت است. در حال حاضر با وجود تمام تلاش‌ها برای هماهنگی میان بخش‌های مختلف روابط بین‌الملل شهرستان‌ها هنوز ایراد جزیره‌یی عمل کردن اتاق‌های شهرستان مانند اتاق‌های مشترک داغ است و به نظر می‌رسد در صورت تاسیس فدراسیونی برای هماهنگی روابط بین‌المللی اتاق‌های شهرستان هم بتوانند در آن حضور داشته باشند.
