اوبامازدایی اردوغان از روابط آنکارا ـ واشنگتن
گروه جهان|
«سفرم به امریکا سرآغاز دوره جدیدی در روابط دو کشور است.» این بخشی از سخنان رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه پیش از سفر سرنوشت‌سازش به ایالات متحده است. گرچه عملکرد دولت جدید امریکا نیز در چند ماه گذشته اردوغان را تا حدی ناامید کرده اما او سه‌شنبه به امید حل اختلافات به جا مانده از دولت باراک اوباما به دیدار دونالد ترامپ رفت. اما به گزارش پایگاه اینترنتی تی 24ترکیه، رییس‌جمهوری امریکا فقط 20دقیقه برای دیدار دوجانبه با رییس‌جمهوری ترکیه اختصاص داده و این درحالی است که اردوغان پس از دیدارهایی در چین و سفری طولانی به واشنگتن رسیده است.
روزنامه صباح ترکیه به نقل از اردوغان با اشاره به عضویت امریکا و ترکیه در پیمان ناتو بر «تصمیم‌گیری مشترک» دو طرف تاکید کرده و نوشته این اشتراک نباید به سیاست‌گذاری علیه ترکیه بینجامد. برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که احتمالا موضع‌گیری امریکا در قبال کشتار ارامنه و نقض حقوق بشر در ترکیه از دیگر موارد مطرح در این گفت‌وگو باشد. افزون بر این اردوغان در این سفر با جامعه ترک‌تبار مقیم امریکا هم دیدار خواهد داشت. صالح چلیک، مسوول آموزشی سفارت ترکیه در واشنگتن طی پیامی از دانشجویان مقیم امریکا خواسته پس از دیدار اردوغان با ترامپ در برابر کاخ سفید تجمع کنند. به گزارش ترکیش مینوت، اردوغان قرار است در جریان این تجمع با تجار و کسبه ترک‌تبار هم دیدار کند.
به گفته منابع ترک، یکی از مهم‌ترین اهداف رییس‌جمهوری ترکیه از دیدار تعیین‌کننده با همتای امریکایی‌اش، حل و فصل کردن تنش موجود بر سر موضع امریکا در قبال کردهای سوریه است. دونالد ترامپ هفته گذشته اجازه کمک تسلیحاتی به یگان‌های مدافع خلق کرد در مبارزه با داعش را صادر کرد؛ تصمیمی که خشم ترکیه را به دنبال داشت. آنکارا ارسال سلاح به گروه‌های کرد را تهدیدی علیه امنیت خود می‌داند. از این رو بود که مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هفته گذشته بدون تفاوت گذاشتن میان یگان‌های مدافع خلق و پکک هر دو گروه را سازمان‌های تروریستی خوانده است.
به اعتقاد ناظران، اگرچه امریکا در چند سال اخیر حمایت خود را از یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه افزایش داده بود اما تصمیم ترامپ برای تسلیح نیروهای کرد در سوریه برای مبارزه با داعش برای دولت ترکیه شوکه‌کننده بود و اردوغان را به‌شدت عصبانی کرد. البته اردوغان در تلاش برای انتقاد مستقیم و آشکار از ترامپ، انگشت اتهامش را به سوی مردان به جا مانده از دولت اوباما در دولت ترامپ گرفت. المانیتور می‌نویسد:«به نظر می‌رسد همه چیز به چگونگی استقبال از اردوغان در ایالات متحده بستگی دارد. اگر در تصاویری که از این دیدار گرفته خواهد شد، ترامپ به عنوان دوست اردوغان و درحال خندیدن نشان داده شود آنگاه موضوع حمایت امریکا از کردها می‌تواند به آرامی حل و فصل شود.»
چالشی به نام فتح‌الله گولن
مشکل دیگری که اردوغان امیدوار است ترامپ بتواند حل کند، استرداد فتح‌الله گولن است؛ واعظ مسلمانی که ساکن پنسیلوانیاست و اردوغان او را مغز متفکر کودتای نافرجام سال گذشته می‌داند. دولت ترکیه گولن را به طراحی کودتای نافرجام تابستان گذشته علیه اردوغان متهم کرده و بارها از دولت امریکا خواستار استرداد او به ترکیه شده بود. در مقابل باراک اوباما، رییس‌جمهوری سابق امریکا هم پرونده فتح‌الله گولن را پرونده‌یی قضایی و نه سیاسی ارزیابی کرده بود.
آنکارا همچنین می‌خواهد که ایالات متحده، رضا ضراب، تاجر ترک ایرانی‌تبار و محمد هاکان آتیلا، یکی از معاونان بانک خلق(هالک بانک) ترکیه را آزاد کند. هر دو این افراد به اتهام نقض تحریم‌های امریکا در انتظار محاکمه هستند. اما واقعیت این است که هیچ نشانه‌یی دال بر اینکه انتظارات اردوغان از ترامپ برآورده شود، وجود ندارد و به نظر می‌رسد که این امید می‌تواند ناکام باقی بماند.
مذاکرات صلح کردها
رجب اردوغان در شرایطی به امریکا رفته که به خوبی می‌داند مشکل کردها نمی‌تواند به تنهایی از طریق نظامی حل و فصل شود. این موضوع سبب شده که در 2012 فرآیند مذاکرات صلح با کردها را اعلام کند. 21مارس 2013 بود که تمامی مقامات حزب عدالت و توسعه در اقدامی هماهنگ از مذاکرات صلح استقبال کردند اما این فرآیند در 2015 متوقف شد و اکنون به هر گونه درخواست صلح به عنوان اقدامی مجرمانه در ترکیه نگریسته می‌شود. به اعتقاد ناظران اردوغان در رابطه با مساله کردها دو گزینه در پیش دارد: نخست اینکه همچنان حملاتش به پایگاه‌های کردهای سوریه و پکک را ادامه دهد که با توجه به ضعف قدرت نظامی دوامدار نخواهد بود. دوم، مذاکرات صلح با پکک را از سر بگیرد. مذاکرات پشت پرده ترکیه و پکک همیشه در جریان بوده و هدفش این است که ترکیه را متقاعد کنند بر سر میز مذاکره با کردها بازگردد اما شرایط ترکیه برای از سرگیری مذاکرات به گونه‌یی بوده که عملی شدن این طرح را غیرممکن می‌کند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که با ناامید شدن اردوغان از ترامپ، آنکارا با دستانی خالی‌تر از همیشه و از موضع ضعف بر سر میز مذاکره با کردها بازخواهد گشت.
علاوه بر موضوع داخلی، اعتبار ترکیه در صحنه بین‌المللی رو به زوال گذاشته و قدرت چانه‌زنی اردوغان را به پایین‌ترین حد خود رسانده است. نتیجه همه‌پرسی قانون اساسی ترکیه با وجود بیشتر کردن قدرت سیاسی از نظر قانونی مشروعیت اردوغان را تضعیف کرده است. با وجود تمامی اظهارات اردوغان درباره پیروزی در همه‌پرسی، سران ارشد حزب عدالت و توسعه شاهدند که اردوغان در یک بحران عمیق به سر می‌برد. برای نخستین بار در 15سال اخیر اردوغان در همه‌پرسی بیشتر شهرهای مهم ازجمله استانبول که یکی از حوزه‌های مهم است را از دست داد. علاوه بر این اردوغان آرای جوانان شهری را در ترکیه از دست داده است. بنابراین اردوغان همزمان با کاهش حمایت داخلی به حمایت بیش از پیش دولت ترامپ نیاز دارد.
برگ برنده اردوغان
برخی می‌گویند، اردوغان آنقدر هم که تصور می‌شود موضع ضعیفی در برابر ترامپ ندارد. یک دیپلمات غربی که به دلیل موقعیت حساس شغلی‌اش نخواسته نامش فاش شود به المانیتور گفته است:«ترامپ متهم است که بدون هیچ‌گونه استراتژی و آینده‌نگری به سوریه حمله کرده است. واضح است که او نیاز دارد تا همزمان با رونمایی استراتژی خود با متحدان منطقه‌یی امریکا کار کند. بنابراین به سراغ ملک سلمان پادشاه سعودی، عبدالفتاح السیسی رییس‌جمهوری مصر و ملک عبدالله پادشاه اردن رفته است. اما ترامپ همچنان نیاز دارد تا با توجه به موقعیت استراتژیک ترکیه با اردوغان هم کار کند.» حسین باغچی، مدرس روابط بین‌الملل در دانشگاه فنی خاورمیانه آنکارا با تاکید بر جغرافیای سیاسی منحصر به فرد و اهمیت اقتصادی ویژه ترکیه می‌گوید:«موقعیت آنکارا در منطقه بدان معناست که فارغ از اینکه چه کسی رهبر ترکیه باشد، هیچ‌کس نمی‌تواند اهدافش را در خاورمیانه بدون همکاری با آنکارا پیش ببرد و ترامپ نیز از این مساله مستثنا نیست.»
