بازگشت هند به زمین دیپلماتیک در فرزاد B
گروه انرژی| نادی صبوری|
مذاکرات ایران و هند پیرامون میدان گازی فرزاد B وارد فاز جدیدی شده است. فازی که اکنون مشخص نیست موضوع را پیچیده‌تر خواهد کرد یا گامی در تسهیل معادله به شمار می‌رود. در حالی که روز دوشنبه چند رسانه هندی اقدام به انتشار مقالاتی پیرامون مذاکرات طولانی ایران و هند بر سر این میدان گازی کردند، دیروز تیمی از هندوستان عازم تهران شده و با بیژن زنگنه وزیر نفت وارد مذاکره شدند. تیمی که قائم‌مقام وزیر امور خارجه هند نیز به همراه آنها بوده و نشان می‌دهد هندی‌ها بیش از تمرکز بر بخش‌های دیگر این معامله، به دنبال استفاده از وزنه سیاسی خود در جهت حضور در این میدان گازی هستند. روز یک‌شنبه دو روزنامه لایو مینت و اکونومیک تایمز که هر دو در دهلی‌نو چاپ می‌شوند طی 2 مقاله که هر یک با رویکردی متفاوت نگاشته شده بودند، ابعادی جدید از مذاکرات ایران و هند در میدان گازی فرزاد B را منتشر کردند. یکی از مهم‌ترین این افشاگری‌ها به ادعای روزنامه لایو مینت بازمی‌گشت. این روزنامه نوشت که ایران در طول تحریم‌ها و در سال 2012 به صورت ناگهانی تیمی را به هندوستان ارسال کرده و از هند می‌خواهد یک میلیارد دلار را در مورد میدان گازی فرزاد B در
اختیار ایران بگذارد. رفتار و خواسته‌یی که لایو مینت آن را با «دیپلماسی زمخت» توصیف می‌کند و آن را ناشی از کمبود ارز ایران در آن دوره می‌داند. در نهایت امیرحسین زمانی‌نیا معاون اموربین‌الملل وزیر نفت دیروز و پس از پایان دیدار با هیات هندی گفته است: «در نشست امروز میان وزیر نفت ایران با هیات هندی، ایده‌های جدیدی مطرح و براساس آن قرار شد مدیران شرکت
«او. وی. ال» درباره راهحلهای ممکن با «علی کاردر» مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و «غلامرضا منوچهری» معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، دیدار و گفت‌وگو کنند.» گزارش «تعادل» که حاوی اطلاعاتی تکمیلی پیرامون این مذاکرات و پیشینه آینده احتمالی آن است را در ادامه می‌خوانید.
علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در جریان نشست خبری خود در نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی به «تعادل» گفت که قرار بر این شده است که طرح توسعه گازی فرزاد B که پیش از این بحث واگذاری آن در قالب یک قرارداد مطرح بود، شکسته شده و در قالب چند قرارداد EPC به توسعه برسد.
این سخنان پس از مجادله چند ساله ایران و هند بر سر طرح توسعه این میدان گازی و در فاصله اندکی بعد از اینکه هند ایران را به کاهش واردات نفت خام تهدید کرد، مطرح می‌شد. حال آن طور که به نظر می‌رسد، هندی‌ها از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی کرده و در همین راستا کوله‌بار سفر به تهران را بسته‌اند. دیروز شانا نوشت که یک هیات هندی به ریاست قائم‌مقام وزیر امور خارجه هند صبح دیروز (سه‌شنبه 26 اردیبهشتماه) با بیژن زنگنه، وزیر نفت دیدار و درباره زمینههای توسعه همکاریهای نفتی دو کشور مذاکره کردند. ناگفته مشخص بود که مهم‌ترین زمینه همکاری این دو کشور اکنون در «میدان گازی فرزاد B» خلاصه شده است.
درست یک روز پیش از آغاز سفر تیم هندی به ایران، روزنامه لایو مینت چاپ دهلی‌نو نوشت که اقدام هند در راستای کاستن از حجم واردات نفتی خود از ایران در واکنش به عدم واگذاری میدان گازی فرزاد B گسست در رابطه این دو کشور که در تمدن آنها قدمت دارد را بیش از پیش برجسته کرد. این روزنامه در ادامه عنوان کرد: «از آن‌جایی که هر دوی این کشورها یکی از سفت و سخت‌ترین فرآیندهای بروکراتیک در جهان را به خود اختصاص می‌دهند، این نخستین‌باری نیست که ایران و هند دچار تضاد منافع در یک پروژه می‌شوند.»
در ادامه این مقاله آمده است که هر چند ایران و هند توانسته است با بزک کردن روابط خود در سطح دیپلماتیک بهبودی ایجاد کنند اما این بهبود نتوانسته است وارد زمین قراردادها و روابط اقتصادی نیز باشد. اشاره این مقاله به سفر سال گذشته نخست‌وزیر هند به ایران و تصوراتی است که هندوستان از این سفر و تاثیر آن بر میدان گازی فرزاد B و بندرچابهار در ذهن داشته و اکنون با واقعیت فاصله دارد. لایو مینت این موقعیت را یک «سراب» برای هندوستان توصیف می‌کند.
درست همزمان با انتشار این مقاله در روزنامه مینت، روزنامه انگلیسی‌زبان اکونومیک تایمز نیز که در دهلی‌نو چاپ می‌شود، طی گزارشی ادعا کرد ایران از هند خواسته است، برای اعطای امتیاز توسعه میدان گازی «فرزاد B» به این کشور، گاز تولیدی این بلوک را با بیش از سه‌برابر قیمت پیشنهادی (2.3 دلار در هر یک میلیون واحد حرارتی) و معادل قیمتی که هند در قالب یک قرارداد بلندمدت خرید «ال ان جی» به قطر می‌پردازد، خریداری کند. در ادامه گزارش این روزنامه آمده است که خواسته ایران این است که هند تمام گاز تولیدی این میدان را معادل قیمتی که هندوستان برای خرید ال ان جی به قطر می‌پردازد، خریداری کند.
این روزنامه نوشت که ایران از پیشنهاد 10 میلیارد دلاری شرکت او وی ال و شرکایش خوشحال نیست. به نظر می‌رسد ایران اعتقاد دارد که هزینه 5 میلیارد دلاری که او وی ال و شرکا برای توسعه این میدان اعلام کرده‌اند دست بالا بوده و باید کاهش یابد.
اما روزنامه لایو مینت که بیشتر از جنبه دیپلماتیک و سیاسی موضوع را مورد تحلیل قرار داده، می‌نویسد، از آنجا که ایران صادرکننده خالص نفت خام و هندوستان واردکننده خالص این کالاست، رابطه‌یی طبیعی از لحاظ معاملاتی بین این دو وجود داشته است. هندوستان اما با تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در گاز ایران، پا را از این حالت طبیعی فراتر گذاشته و به فکر گسترش آن بوده است.
لایو مینت می‌نویسد، شکی نیست که OVLبرای سرمایه‌گذاری در میدان گازی فرزاد B به کندی حرکت کرد و به همین واسطه به دیوار تحریم‌هایی برخورد کرد که امکان هرگونه فعالیت مالی مشترک با ایران را از بین می‌برد. لایو مینت در بخش دیگری بدون اینکه جزئیات را بیان کند، می‌نویسد، با این حال، اقدامات تهران در زمان تحریم‌ها در راستای فشار وارد کردن به دهلی‌نو برای تامین ارز موردنیاز ایران، با انجام تعهدات در این پروژه مناسب نبود. اقداماتی که اغلب با دیپلماسی زمخت انجام می‌شد.
این روزنامه در بخش دیگری ادعا کرده است که ایران در دوران تحریم‌ها و در سال 2012 تیمی را به هندوستان فرستاده و به هندی‌ها گفته است که اگر یک‌میلیارد دلار تعهد خود به ایران را پرداخت نکنند میدان گازی فرزاد B را به شرکتی دیگر واگذار می‌کند. شرکتی که طبق ادعای لایو مینت اشارات غیرمستقیم مشخص می‌کرده که چینی است.
اما لایو مینت می‌نویسد، درحالی این اتفاق‌ها رخ داده بود که غلامرضا انصاری سفیر فعلی ایران در هند چندی پیش در گفت‌وگویی پیشنهاد ایران به هند در زمان تحریم‌ها را «سخاوتمندانه» توصیف کرده است. توصیفی که از منظر لایو مینت از تناقض در میان آرای ایرانیان حکایت دارد.
در اینجا نگاهی سریع اما عمیق نسبت به روند مذاکرات ایران و هند در میدان گازی فرزاد B خالی از لطف نیست. به گزارش «تعادل»، آخرین روز از فروردین سال 1394 هیاتی هندی به ایران سفر کرده و از تمایل خود برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران صحبت کردند. عملکرد هندوستان در آن زمان بیش از هر چیز بر «اعتمادسازی» و «دادن امتیاز و وعده به ایران» برای ایجاد شالوده‌یی مناسب در زمینه طرح درخواست توسعه میدان گازی فرزاد B استوار بود.
با گذشت یک سال از این دیدار در روزهای ابتدایی فروردین سال 1395 و درست پیش از آغاز سفر وزیر نفت هندوستان به ایران، روزنامه هندی و انگلیسی‌زبان ایندیا تایمز در گزارشی، مهم‌ترین محورهای سفر وزیر نفت و منابع طبیعی هندوستان به ایران را «مذاکره درباره میدان گازی فرزادB » عنوان کرد. نکته قابل توجه اما لحن اظهارات پرادهان منتشر شده در این مقاله بود.
او علنا عنوان کرده بود که هندوستان در دوران تحریم «پشت» ایران را خالی نکرده است. صحبت‌هایی که نشان می‌داد هند بابت رویکردی که از دیدگاه خودش «حمایت از ایران» در شرایط سخت به حساب می‌آمده توقع‌هایی مشخص دارد. در همان تاریخ «تعادل» در گزارشی نوشت که اظهارات پرادهان نشان می‌دهد که هند شرکت ONGC را لایق برنده شدن در مناقصه میدان گازی فرزاد B می‌داند. این لحن آمرانه و مالکیت‌جوی هند در مورد میدان گازی فرزاد B از اینجا نیز ریشه می‌گرفت که مطالعات اولیه این میدان در سال 2000 با حضور 3 شرکت هندی انجام شده بود و عملا می‌توان گفت هندوستان به‌دنبال نتیجه گرفتن از حدود 2 دهه انتظار بود.
حدود 6 ماه پس از سفر پرادهان و به‌دنبال آن نخست‌وزیر این کشور به ایران، بیژن زنگنه در جمع خبرنگاران گفت: «تاکنون چندین دور مذاکره با شرکت ONGC هند برای توسعه این میدان گازی انجام شده اما پیشنهاد هندی‌ها برای مدل اقتصادی توسعه این میدان مورد تایید نیست.»
پس از این، هند به روش‌های مختلفی سعی در اقناع ایران برای ورود به فرزاد B داشت. سعی و تلاشی که اغلب از مجاری غیرفنی و تاکید بر روابط دو کشور در عرصه دیپلماتیک صورت گرفت و نمود آن دیدار وزیر نفت هندوستان با محمدجواد ظریف طی حضور او در دهلی بود. هندوستان در ادامه و با نا امید شدن از این روش‌ها، ایران را تهدید کرد که صادرات نفت خام خود از این کشور را به یک‌پنجم
می‌رساند. موضوعی که از سوی ایران بی‌جواب نمانده و استفاده از «زبان تهدید» و ناکارآمد خوانده شد.
درنهایت طبق شواهد، هندوستان از بی‌نتیجه بودن رویکرد سابق مطمئن شده و دوباره به رویکرد اسبق خود یعنی مجاری دیپلماتیک روی آورده است. این درحالی است که برای نخستین‌بار است که مشخص می‌شود خواسته ایران از هند چیست؟ موضوعی که باز هم از سوی رسانه‌های هندی افشا می‌شود.
نشانه‌های صلح
دیروز شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی نوشت که روز گذشته هیاتی هندی به ریاست سابرهمنیام جایشنکر قائم‌مقام وزیر امور خارجه هند، با بیژن زنگنه وزیر نفت در ساختمان مرکزی این وزارتخانه دیدار کردند. در ادامه این خبر آمده است که دو طرف درباره پیشنهاد شرکت اوان‌جی‌سی ویدش (OVL) برای توسعه میدان گازی فرزاد B و بررسی مشکلاتی که میان شرکت ملی نفت ایران و اوویال بر سر مدل مالی این پروژه وجود دارد، مذاکره کردند.
امیرحسین زمانی‌نیا معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی، در حاشیه این دیدار گفت: اراده مصممی میان مقامهای عالی دو کشور و همچنین وزارت نفت برای به‌سرانجام رساندن مذاکرات طرح توسعه میدان فرزاد B ازسوی هندی‌ها وجود دارد.
وی تصریح کرد: در این نشست میان وزیر نفت ایران با هیات هندی ایده‌های جدیدی مطرح شد که براساس آن قرار شد مدیران شرکت اوویال درباره راهحلهای ممکن با علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و غلامرضا منوچهری معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران دیدار و گفت‌وگو کنند.
معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی عنوان کرد: مذاکره درباره بدهی برخی شرکتهای پالایشگر بخش خصوصی هند به ایران و مطرح شدن راه‌های جایگزین برای رساندن گاز طبیعی ایران به هند از دیگر محورهای دیدار دو طرف بود.
