غلبه رشد صنعت بر نفت
گروه اقتصادکلان| هادی سلگی|
بر اساس گزارش مرکز آمار روند رشد در زیربخش‌های صنعتی (شامل نفت، گاز، ساختمان، معدن و صنعت) در سال گذشته به سمت فربه شدن صنعت مولد (زیربخش صنعت) حرکت کرده است؛ در حالی که در فصل پایانی 95 رشد قسمت نفت گروه صنعت به 58.2درصد کاهش یافته و زیربخش صنعت در 4 فصل سال پیش رشدی پیاپی و افزایشی را به ثبت رسانده است. این دو زیربخش گروه صنعت که اتفاق نظر قطعی بر مولد و اشتغال‌زا بودن آن وجود دارد، به ترتیب در فصول سال گذشته 2.2، 4.9، 6.8 و 12.1 درصد رشد را تجربه کرده‌اند. بدین معنی از رشد پایین در ابتدای سال به بالاترین سطح رسیده است. بنابراین رشد بخش نفت و صنعت در این گروه، طی سال گذشته روندی معکوس داشته و با کاهش رشد نفت شاهد افزایش تولید صنعتی بوده‌ایم.
آمار رشد با 2 فرمول
مرکز آمار کشور در فاصله سه روز پس از اعلام نرخ رشد اقتصادی سال 95 کشور، روز گذشته جزییات آن را منتشر کرد. این جزییات شامل جداولی از رشد تولید ناخالص داخلی به تفکیک بخش‌های صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات و زیربخش‌های آن می‌شود. از طرف دیگر جزییات شاخص رشد هزینه‌های ناخالص داخلی در 5 بخش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، خالص صادرات و واردات، موجودی انبارها، هزینه‌های نهایی دولت و بخش خصوصی ارائه شده است.
به این ترتیب در این جداول محاسبه تولید ناخالص داخلی هر دو روش تولید و روش هزینه آورده شده است. در حساب‌های ملی ایران روش تولید (جمع ارزش‌‌افزوده‌ها) به عنوان روش اصلی محاسبه تولید ناخالص داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش کل ارزش ریالی محصولات نهایی تولید شده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین (سالانه یا فصلی) را می‌سنجد.
اما علاوه بر این، روش هزینه نهایی فرمول شناخته شده دیگری در برآورد تولید ناخالص داخلی است. در روش هزینه نهایی، با جمع هزینه‌های نهایی واحدهای اقتصادی، تولید ناخالص داخلی برآورد می‌شود.
در واقع می‌توان فرض کرد که محصولات تولید شده در داخل (تولید ناخالص داخلی) به صورت‌های مختلف به مصرف می‌رسد. به‌طور مشخص این محصولات یا به مصرف نهایی خانوار و دولت می‌رسند، یا سرمایه‌گذاری (ثابت و درگردش) می‌شوند، یا صرف صادرات به دیگر کشورها می‌شود. از آنجا که در مصرف، سرمایه‌گذاری و حتی صادرات، کالاهای وارداتی نیز یافت می‌شود، با کسر کردن کل رقم واردات از جمع اقلام مذکور، تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید که باید معادل تولید ناخالص داخلی محاسبه شده از روش تولید باشد.
بر مبنای گزارش مرکز آمار رشد محصول ناخالص داخلی کشور در سال گذشته بر پایه قیمت‌های سال 1376 به میزان 8.3 درصد بوده که از این میزان رشد 5درصد مربوط به بخش کشاورزی، 11.3درصد مختص به گروه صنعت و 7.1درصد سهم بخش خدمات بوده است.
هر یک از این 3 گروه دارای زیربخش‌هایی هستند که سال گذشته در گروه کشاورزی زیربخش ماهیگیری 1.6-درصد و زیربخش کشاورزی 5.3 درصد نسبت به سال 94 رشد کرده‌اند. به نظر می‌رسد این 5.3 درصد مربوط به افزایش تولید گندم در سال پیش باشد که گفته می‌شد در این زمینه اقتصاد کشور به خودکفایی رسیده است.
در گروه صنعت نیز زیربخش معدن 57.4درصد، استخراج نفت و گاز طبیعی 78.8 درصد، سایر معادن 2.6- درصد، صنعت 6.5 درصد، تامین آب، برق و گاز طبیعی 8.7 درصد و ساختمان 12.6- درصد رشد داشته‌اند. نکته مهم در این گروه روند افزایشی رشد آن طی فصول سال گذشته است. گروه صنعت در فصل سال 95 تنها رشد 6.2 درصدی را تجربه کرده بود، در حالی که در فصول دوم، سوم و چهارم به ترتیب رشد خود را به 11.3، 12.6 و 14.9 رسانده‌اند که این امر می‌تواند، نشانه رشد تدریجی این بخش باشد. این رشد در شرایطی قابل توجه است که آمار رکوردی فصل چهارم آن همراه با کاهش رشد نفتی بوده است. بدین معنی که آمارهای گروه صنعت در محاسبات مرکز آمار به دلیل اینکه شامل نفت هم می‌شود، همیشه افزایش رشد در این بخش به پای تولید نفت خام زده می‌شود. به همین لحاظ رشد گروه صنعت در این آمارها همیشه در درون خود حامل نوعی دوگانگی است. از طرفی قسمت نفتی آن معنایی از رشد تولیدات خام و دولتی را می‌دهد و از طرفی زیربخش صنعت آن بروزی از تولید مولد و اشتغال‌زا دارد. بر اساس این گزارش در فصل زمستان 95 رشد قسمت نفت گروه صنعت 58.2 درصد بوده است. در حالی که در دو فصل قبل‌تر آن 113 و 94 درصد
رشد داشته است. از طرفی زیربخش صنعت در 4 فصل سال پیش رشدی پیاپی و افزایشی را به ثبت رسانده است؛ 2.2، 4.9، 6.8 و 12.1 درصد رشد 4 فصل سال 95 به ترتیب فصول آن است. بنابراین می‌بینیم که رشد این دو بخش طی سال گذشته روندی معکوس داشته‌اند و با کاهش رشد نفت شاهد افزایش تولید صنعتی بوده‌ایم.
سال گذشته گروه خدمات نیز به زیربخش‌های آن، عمده و خرده‌فروشی، هتل و رستوران 4.5درصد، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات 9.6درصد، واسطه‌گری مالی 41.4درصد، مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار 6درصد، بهداشت و آموزش و امور عمومی 5.5 درصد و خدمات اجتماعی و شخصی و خانگی 8.1 درصد رشد داشته‌اند. قابل توجه اینکه زیربخش واسطه‌گری مالی که از سال 90 به‌طور مداوم رشد منفی داشته است، سال گذشته یک‌باره به میزان 41.4 درصد رشد می‌کند. واسطه‌گری مالی شامل فعالیت بانک‌ها و موسسات مالی می‌شود که در سال‌های گذشته رشد گسترده و قارچ‌گونه‌یی داشته‌اند و کارشناسان از آن به عنوان نامولدترین بخش اقتصاد کشور یاد می‌کنند.
گزارش مرکز آمار قیمت تولیدات ناخالص داخلی کشور در سال 95 را هنوز اعلام نکرده است، با این حال کل ارزش محصولات تولید شده (با احتساب نفت) در فصل زمستان سال گذشته را 16هزار و 905 میلیارد تومان اعلام کرده که بر اساس این گزارش 9 هزار و 817 میلیاردتومان سهم بخش خدمات، 5 هزار و 319 میلیاردتومان مربوط به گروه صنعت و یک‌هزار و 477 میلیارد تومان سهم گروه کشاورزی بوده است. ارزش تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت به میزان 16هزار و 127میلیارد تومان گزارش شده است.
هزینه نهایی ناخالص
آمارهای رشد تولید ناخالص داخلی کشور به روش هزینه نهایی می‌گوید؛ در سال گذشته هزینه مصرفی بخش خصوصی و دولتی به ترتیب 3.4 و 6.4 درصد رشد داشته‌اند. بر اساس این گزارش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص 3.3-درصد در سال 95 کاهش یافته است؛ رشد تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات و ساختمان به ترتیب 1.7 و 12.6- درصد بوده است. همچنین خالص صادرات کالاها و خدمات در سال مذکور 77.4 درصد بوده که نتیجه 50 درصد صادرات و 3.8 درصد واردات بوده است. تغییر موجودی انبار هم بر مبنای این آمار 27.5درصد ثبت شده است.
