رشد ۷۳ درصدی بهره‌وری نیروی کار
گروه اقتصاد کلان|
انتشار یک گزارش از سوی وزارت کار نشان می‌دهد که اقتصاد ایران از نظر شاخص بهره‌وری نیروی کار طی ۵ سال(از سال۹۰ تا ۹۴) به میزان ۷۳درصد رشد کرده است. این گزارش که به مقایسه تطبیقی بهره‌وری نیروی کار در بین بخش‌های اقتصادی و استان‌های کشور پرداخته است، حاکی است که در استان‌های کشور، استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و هرمزگان در سال ۱۳۹۳ (سال مورد بررسی این گزارش) بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. آژانس بهره‌وری اروپا بهره‌وری را درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید تعریف کرده و در حساب‌های ملی اقتصاد از نسبت ارزش‌افزوده به تعداد شاغلان محاسبه می‌شود. عوامل نقش موثری بر افزایش یا کاهش بهره‌وری نیروی کار دارند که از آن جمله می‌توان به نوع فعالیت، کاربرد تکنولوژی، مهارت‌های نیروی کار، میزان سرمایه‌گذاری، نسبت سرمایه به نیروی کار، سبک مدیریت، سیستم پاداش، شرایط کار و... اشاره کرد.
بخش خدمات پیشرو در بهره‌وری کار
به گزارش«تعادل» مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گزارشی از میزان بهره‌وری نیروی کار استان‌های کشور منتشر کرده که در آن با استفاده از نتایج حساب‌های ملی ایران (حساب‌های منطقه‌یی) مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۳ به بررسی تطبیقی بهره‌وری نیروی کار در استان‌های کشور در ۳ بخش عمده اقتصادی پرداخته است. در سال ۱۹۵۰ سازمان همکاری اقتصادی اروپا به طور رسمی بهره‌وری را حاصل کسر تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید تعریف کرد و بدین لحاظ می‌توان از بهره‌وری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد.
بنابراین براساس این گزارش بهره‌وری نیروی کار کل کشور در سال ۱۳۹۳ به میزان ۵۳ میلیون و ۶۹۰ هزار تومان بوده و بیشترین بهره‌وری نیروی کار مربوط به بخش خدمات با ۵۷ میلیون تومان و کمترین آن مربوط به بخش کشاورزی با ۳۸میلیون تومان است. مطابق این گزارش طی ۵ سال منتهی به سال ۹۴ میزان بهره‌وری نیروی کار کشور به میزان ۲۲میلیون تومان(۷۳درصد) افزایش داشته است. در سال ۹۰ بهره‌وری نیروی کار ۳۰میلیون تومان بوده که در سال ۹۴ به ۵۲ میلیون تومان رسیده است. در سال‌های۹۱،۹۲و ۹۳ میزان بهره‌وری نیروی کار کشور به ترتیب ۳۵،۴۷ و۵۳ میلیون تومان بوده است. بنابراین سال ۹۴ نسبت به ۹۳ میزان بهره‌وری نیروی کار اندکی کاهش داشته است.
بهره‌وری ۳ بخش اصلی اقتصاد
وزارت کار در گزارش خود میزان بهره‌وری نیروی کار را به تفکیک ۳بخش خدمات، صنعت و کشاورزی محاسبه و استان‌های نمونه در این بخش‌ها را معرفی کرده است. بر این اساس در میان ۳بخش اصلی اقتصاد کشور، خدمات بیشترین میزان بهره‌وری در نیروی کار را داشته است. بخش خدمات یکی از بخش‌های اصلی اقتصاد هر کشوری است. کشورهای پیشرفته جهان پس از مجهز شدن به نیروی صنعت، معدن و کشاورزی اکنون به اهمیت روزافزون خدمات به عنوان نیروی محرکه رشد و ترقی پی برده‌اند به طوری که افزایش روزافزون سهم این بخش از اقتصاد در تولید ناخالص ملی، اشتغال، بازرگانی خارجی و... گواه این مدعاست. در همین راستا بهره‌وری بخش خدمات در کشور ایران نسبت به سایر بخش‌های عمده اقتصادی بیشتر است. با توجه به توزیع بهره‌وری در این بخش در سطح کشور، دیده می‌شود که استان‌های یزد با ۹۴میلیون تومان، تهران با ۹۱میلیون تومان، البرز با ۷۴میلیون تومان و مرکزی با ۷۰میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را در بین سایر استان‌ها داشته‌اند.
در بخش صنعت، استان‌های بوشهر با ۵۰۷ میلیون تومان، کهگیلویه و بویراحمد با ۲۲۵میلیون تومان، خوزستان با ۲۰۰میلیون تومان، هرمزگان با ۱۲۷میلیون تومان و ایلام با ۱۱۶میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. همان‌گونه که اشاره شد، وجود فعالیت‌های مربوط به بخش نفت و گاز طبیعی و پتروشیمی با ارزش‌افزوده بالا نسبت به سایر فعالیت‌ها سبب افزایش میزان بهره‌وری نیروی کار در این استان‌ها شده است.
در بخش کشاورزی نیز استان‌های قزوین با ۵۲۲ میلیون تومان، البرز با ۱۵۹میلیون تومان، تهران با ۱۵۶میلیون تومان، یزد با ۱۴۲میلیون تومان و قم با ۱۰۷میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. این مساله ممکن است به دلیل بهره‌گیری از ضریب مکانیزه بالا و استفاده از تکنولوژی و تولید در زمین‌های وسیع کشاورزی با روش‌های مدرن و به دنبال آن کاهش نیروی انسانی به کار گرفته شده در بخش کشاورزی بوده است. علت پایین بودن بهره‌وری در استان گیلان را می‌توان به شرایط بومی و انجام فعالیت‌های کشاورزی در زمین‌های کوچک زراعی برای تامین نیازهای معیشتی خانواده نسبت داد.
بهره‌وری در استان‌ها
براساس بررسی‌های این گزارش از میزان بهره‌وری نیروی کار در استان‌های کشور، استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و هرمزگان در سال ۱۳۹۳ بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. یکی از دلایل تفاوت جایگاه استان‌ها در رتبه بهره‌وری نیروی کار می‌تواند این باشد که ارزش‌افزوده برخی فعالیت‌ها در بخش صنعت و خدمات به ویژه فعالیت‌های مرتبط با معدن، نفت، صنایع شیمیایی و... نسبت به فعالیت‌های بخش کشاورزی ارزش‌افزوده بالاتری دارند. لذا نوع فعالیت‌های غالب در برخی استان‌ها منجر به افزایش بهره‌وری نیروی کار و قرار گرفتن استان در رتبه‌های بالاتر این شاخص
شده است.
