ایران با ذخایری 17 برابر میانمار، صادرات گازکمتری دارد

گروه انرژی نسیم بنایی

سازمان کشورهای صادرکننده نفت‌خام روز گذشته پنجاهمین نسخه گزارش سالانه خود را با یادداشتی از عبدالله سالم البدری دبیرکل این سازمان منتشر کرد. این گزارش حاوی اطلاعاتی مختلف از کشورهای عضو اوپک و جهان درحوزه انرژی است. به واسطه مفصل بودن این گزارش، «تعادل» به بررسی بعضی از مهم‌ترین بخش‌های آن پرداخته است. بررسی‌ای که حاوی نکاتی بسیار جالب و بعضا تکان‌دهنده بود. یکی از مهم‌ترین نکات این است که ایران با داشتن ذخایر 17برابری گازی نسبت به کشور میانمار؛ در صادرات گاز از این کشور عقب‌تر است. طبق برآوردهای «تعادل» میانمار در سال2014 با صادرات 9میلیون و790 مترمکعبی 15درصد بیشتر از ایران با 8میلیون و360 مترمکعب، صادرات گاز داشته است. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که طبق این گزارش اوپک، خط لوله نفت‌خام «اهواز- ری» با طول 933.40کیلومتر دومین خط لوله طولانی در میان کشورهای عضو اوپک است. طبق بررسی‌های گروه انرژی روزنامه تعادل طولانی‌ترین خط لوله در میان اعضای اوپک با 1203.7کیلومتر در عربستان سعودی واقع شده است.

ایران یکی از مهم‌ترین کشورهای دارنده ذخایر گازی درخاورمیانه و درجهان به شمار می‌رود. براساس داده‌ها و اطلاعات به دست آمده از بولتن سالانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت‌خام (اوپک)، ذخایر گازی ایران در سال2010 بالغ بر 33.090تریلیون مترمکعب بوده است؛ این رقم در سال2011 افزایش پیدا کرده و 33.620تریلیون مترمکعب رسیده است؛ در سال بعد یعنی سال2012 نیز روند افزایشی خود را حفظ کرده و به 33.780تریلیون مترمکعب رسیده و در نهایت در سال2013 به 34.020 رسیده است و همین میزان در سال2014 نیز بدون تغییر حفظ شده است. نکته جالب توجه این است که رشد مصرف گاز در ایران روند مثبت و رو به افزایشی داشته و ایران درکنار چین و ایالات متحده امریکا جزو بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز جهان بوده است اما همچنان ذخایر جدیدی کشف می‌شود و این بدان معناست که ایران باید راهی برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز دنیا پیدا کند. لازم به ذکر است که ایران بعد از روسیه بزرگ‌ترین دارنده گاز طبیعی در جهان محسوب می‌شود. براساس آمار بولتن اوپک، ذخایر اثبات شده گازی روسیه در سال2014 بالغ بر 49.541تریلیون مترمکعب بوده است که این میزان نسبت به سال2013 رشد 1.5درصدی داشته است. (گراف 8.2 ذخایر اثبات شده گازی کشورهای عضو اوپک).

براساس آمار و اطلاعات بولتن اوپک، روند تولید گاز طبیعی در سال‌های2010 تا 2012 روندی صعودی داشته و از رقم 220.123میلیون مترمکعب به رقم 231.332میلیون مترمکعب رسیده است؛ این رقم در سال2013 با کاهش مواجه شده و به 228.887میلیون مترمکعب رسیده است اما در سال2014 با رشد 6.8درصدی به رقم 244.551میلیون مترمکعب رسیده است. اصلی‌ترین دلیل این افزایش تولید را می‌توان در اولویت‌بندی فازهای میدان گازی پارس‌جنوبی دانست که این اولویت‌بندی در دولت جدید صورت گرفت. میدان گازی پارس‌جنوبی، میدانی مشترک با کشور قطر است و باتوجه به رقابتی که با این کشور در این بخش وجود دارد، دولت باید اولویت خود را روی این میدان گازی قرار دهد. لازم به ذکر است که در آمار بولتن اوپک آمده است که تولید گاز در قطر در سال2014 نسبت به سال2013 رشد منفی 2درصدی داشته است. تولید گاز در این کشور در سال2014 بالغ بر 180.024میلیون مترمکعب بوده است که باوجود رشد منفی که در این سال تجربه کرده اما فاصله چندانی (نسبت به مساحت و جمعیت این کشور) با ایران ندارد.

انتظار می‌رود کشوری که از ذخایر بیشتری برخوردار است، سهم بیشتری نیز در صادرات آن کالا در سطح جهانی داشته باشد. از آنجا که ایران یکی از بزرگ‌ترین دارندگان گاز طبیعی درجهان است، قاعدتا انتظار می‌رود سهم بزرگی در صادرات و بازار جهانی گاز داشته باشد اما انتظارات ما همیشه مطابق با واقعیت نیست. ایران به دلایلی نظیر تحریم‌های بین‌المللی و همچنین مصرف بی‌رویه داخلی هنوز نتوانسته به جایگاه حقیقی خود در بازار جهانی گاز طبیعی دست پیدا کند.

براساس آمار و اطلاعات به دست آمده از بولتن سالانه اوپک، ایران در سال2010 بالغ بر 8.429میلیون مترمکعب گاز صادر کرده است. در سال‌های2011 تا 2013 سهم صادرات گاز ایران روندی افزایشی را تجربه می‌کند و به رقم 9.307میلیون مترمکعب می‌رسد اما در سال2014 با رشد منفی 10.2درصدی مواجه هستیم؛ یعنی صادرات کشور در این سال به رقم 8.360میلیون مترمکعب رسیده است. همان‌طور که گفته شد اصلی‌ترین دلیل این کاهش شدید در میزان صادرات گاز طبیعی ایران، تحریم‌هایی است که علیه این کشور ازسوی غرب اعمال شده است. شاید دانستن این نکته جالب باشد که کشور قطر که تولید گاز کمتری نسبت به ایران دارد، چندین برابر این کشور صادرات گاز دارد. براساس آمار بولتن اوپک، قطر در سال2014 بالغ بر 122.628میلیون مترمکعب گاز روانه بازارهای جهانی کرده است. با اینکه صادرات گاز این کشور نسبت به سال2013 رشد منفی 0.2درصدی داشته اما باز هم فاصله این کشور در میزان صادرات گاز با ایران قابل تامل است. یک بررسی از جدول صادرات در بولتن اوپک نکات جالبی نشان می‌دهد. یکی از این موارد، صادرات گاز کشور میانمار است. ذخایر گاز طبیعی ایران نسبت به کشور میانمار حدود 17برابر است اما صادرات گاز کشور میانمار در سال2014 با رشد 10درصدی نسبت به سال2013، بالغ بر 9.790میلیون مترمکعب بوده است که بیش از یک‌میلیون مترمکعب از صادرات گاز ایران بیشتر است.

واردات گاز درکشورهای مختلف دلایل مختلفی دارد؛ اغلب کشورهایی که تولید کمی دارند ناگزیر به واردات گاز برای مصرف داخلی خود می‌شوند. اما داستان واردات گاز در ایران قدری متفاوت است؛ ایران برای مصرف داخلی خود به قدر کافی گاز تولید می‌کند، البته در تاریخ معاصر ایرانی دورانی هم وجود داشته که در برخی نقاط مثلا درشمال کشور با مشکلاتی مواجه شده‌ایم و مجبور به واردات گاز طبیعی از ترکمنستان برای مصرف داخلی خود شده‌ایم اما بخش عظیم و اصلی واردات گاز طبیعی درکشور ما به خاطر مساله سوآپ و ترانزیت گاز است. یک نمونه که می‌توان به آن اشاره کرد، واردات گاز از آذربایجان است که آن را به نخجوان می‌فرستیم. بررسی‌های اطلاعات به دست آمده از بولتن سالانه اوپک نشان می‌دهد که ایران در سال2010 بالغ بر 7.243میلیون مترمکعب بوده است که این میزان در سال2011 رشد قابل توجهی داشته و به رقم 11.659میلیون مترمکعب رسیده است. اما از سال2012 تا سال2014 روندی نزولی را طی کرده و از رقم 6.720میلیون مترمکعب به رقم 4.422میلیون مترمکعب رسیده است رشد منفی 17درصدی را در واردات گاز طبیعی کشور نشان می‌دهد.

جالب توجه است که آلمان و ژاپن جزو بزرگ‌ترین واردکنندگان گاز درجهان در سال2014 به شمار می‌روند.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت‌خام (اوپک) در بولتن سالانه خود اصلی‌ترین خطوط لوله انتقال گاز اعضای اوپک در سال2014 را نام برده است. براساس این اطلاعات، خط عسلویه به لوشان با طول 734 مایل و قطر 33 اینچ بزرگ‌ترین خط لوله انتقال گاز در ایران است، پس از آن می‌توان به خط عسلویه به ساوه، خط بیدبلند به قم، ‌قزوین، رشت و آستارا، خط کنگان به قزوین، خط عسلویه به ایرانشهر، خط عسلویه به نایین، خط تهران به دشت شاد، خط عسلویه به آقاجاری، خط عسلویه به بیدبلند، خط ساوه به میاندوآب وخط کنگان به پتاوه اشاره کرد. لازم به ذکر است که بزرگ‌ترین خط لوله مربوط به ونزوئلا با 1453 مایل است که از آناکو به ال‌پالیتو می‌رود.

خاورمیانه بخش عظیمی از اهمیت خود را ذخایر عظیم نفتی خود به دست آورده است. از مجموع 1.492.880میلیون بشکه طلای سیاه موجود در جهان در سال2014 بالغ بر 802.518میلیون بشکه از آن در خاورمیانه قرار دارد. ایران یکی از اصلی‌ترین دارندگان نفت در خاورمیانه به شمار می‌رود. براساس آمار و اطلاعات به دست آمده از بولتن سالانه اوپک، میزان ذخایر اثبات شده نفتی ایران در سال2010 بالغ بر 151.170میلیون بشکه بوده که این میزان تا سال2013 روندی صعودی داشته و به رقم 157.800میلیون بشکه رسیده است. اما در سال2014 ذخایر نفتی ایران با رشد منفی 0.2درصدی به رقم 157.530میلیون بشکه رسیده است. جای تعجب نیست که عربستان سعودی با 266.578میلیون بشکه نفت بزرگ‌ترین ذخایر نفتی خاورمیانه و البته جهان را دراختیار دارد. ایران بعد از عربستان سعودی، رتبه دوم را در خاورمیانه در زمینه ذخایر نفتی به خود اختصاص داده است؛ پس از آن نیز عراق با 143.069میلیون بشکه جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است.

تعداد حلقه‌های چاه نفتی فعال به نوعی نشان‌دهنده میزان تولید نفت در هرکشور است. انتظار می‌رود هرچه تعداد چاه‌های فعال نفتی بیشتری در یک کشور وجود داشته باشد، میزان تولید نفت در آن کشور نیز بیشتر باشد. براساس آمار به دست آمده از بولتن سالانه اوپک، در سال2010 جمعا 4.665 حلقه چاه فعال درجهان وجود داشته که این میزان با کمی افت‌وخیز در سال2014 به رقم 5.197 حلقه چاه فعال نفتی رسیده است؛ از این میزان، 505 حلقه چاه مربوط به خاورمیانه است. لازم به ذکر است که تعداد حلقه چاه‌های فعال در خاورمیانه در سال2014 نسبت به سال2013 بالغ بر 30 مورد کاهش داشته است. تعداد چاه‌های نفتی فعال در ایران از سال‌های2010 تا 2013 روندی صعودی داشته و از 54 حلقه به 138 حلقه رسیده است؛ اما در سال2014 با کاهش 3 حلقه چاه، تعداد چاه‌های نفتی فعال در ایران به 135 حلقه رسیده است. جالب است که عربستان سعودی تنها 10 حلقه چاه فعال بیشتر از ایران دارد. قطر نیز تنها با 6 حلقه چاه جزو تولیدکنندگان نفت در اوپک است.

تولید نفت در ایران داستان پرفراز و نشیبی داشته است. داده‌های بولتن سالانه اوپک نشان می‌دهد که ایران در سال1960میلادی (پیش از انقلاب اسلامی) 1.067میلیون بشکه در روز تولید نفت داشته است که این رقم یک دهه بعد یعنی در سال1970 به 3.829میلیون بشکه در روز رسیده است. اما بعد از انقلاب اسلامی در زمان جنگ تحمیلی ایران با عراق تولید نفت ایران کاهش پیدا می‌کند و در سال1980به رقم 1.467میلیون بشکه در روز می‌رسد. 10سال بعد در سال1990 اوضاع رو به بهبود می‌رود و شرکت ملی نفت موفق می‌شود 3.135 میلیون بشکه در روز نفت تولید کند. در سال 2000 نیز اوضاع همچنان خوب پیش می‌رود و ایران با تولید 3.661میلیون بشکه در روز برنامه‌یی برای تولید 5میلیون بشکه در روز را در دستور کار خود قرار می‌دهد. اما تحریم‌های بین‌المللی مشکلاتی در برنامه‌های نه چندان بلندپروازانه دولت ایجاد می‌کند و باعث می‌شود تولید نفت ایران در سال2014 به رقم 3.117میلیون بشکه در روز برسد. تولید نفت اوپک نیز طی این سال‌ها جالب توجه است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام تولید خود را از 8.273میلیون بشکه در روز در سال1960 به رقم 30.682میلیون بشکه در روز در سال2014 رسانده است. لازم به ذکر است که تولید نفت در ایران در سال2013 بالغ بر 3.575میلیون بشکه در روز بوده که این میزان در سال2014 رشد منفی 12.8درصدی داشته است.

مشاهده صفحات روزنامه