ایران پنجمین تولیدکننده کاشی و سرامیک شد
گروه صنعت و معدن|
با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت کاشی و سرامیک کشور به ویژه در سال‌های اخیر انجام شده است، در حال حاضر میزان عرضه بیش از تقاضای این محصول در بازار است که علت اصلی آن نیز، حاشیه سود مناسب این صنعت در گذشته بوده است. همان‌طور که آمار تولید و مصرف کاشی و سرامیک در ایران نشان می‌دهد، اکنون بازار داخلی اشباع شده و هرگونه توسعه سرمایه‌گذاری جدید باید صرفا برای بازارهای صادراتی انجام پذیرد، اما در همین زمینه، رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاشی و سرامیک معتقد است: شرایط صادرات در این صنعت از نظر کمی نسبت به سال گذشته حفظ شده است، اما اگر بخواهیم از بعد اقتصادی، وضعیت صادرات این صنعت را بررسی کنیم، با توجه به اینکه صادرات ما از لحاظ ارزش ثابت بوده است، این موضوع به معنی عقب‌گرد در این بخش است. به گفته وی تا زمانی که بازار استفاده از مصالح ساختمانی راه نیفتد، دلیلی وجود ندارد که مردم کاشی و سرامیک بخرند، اما اگر تحرک در حوزه ساخت‌وساز تحرک ایجاد شود، ممکن است حتی دیگر نیازی برای ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان نباشد؛ مگر اینکه دولت تصمیم بگیرد به جای تحریک بخش‌های مصرف‌کننده مصالح ساختمانی،
خودش این محصولات را بخرد و صادر کند. راهکاری که بهنام عزیززاده پیشنهاد می‌دهد این است که باید اعتباراتی برای حمایت از صادرات صنعت کاشی و سرامیک درنظر گرفته شود. رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاشی و سرامیک، طرح جدید دولت را برای سرمایه‌گذاری در تولید و تحریک تقاضا تاثیرگذار می‌داند اما در عین حال معتقد است که جزئیات نحوه اجرای بسته «تسریع رونق اقتصادی» مشخص نیست و از سوی دیگر، قانون رفع موانع تولید نیز هنوز به کارخانه‌ها نرسیده است. اما حال این موضوع که اجرایی شدن طرح جدید دولت چه زمانی می‌تواند در این بخش تاثیرگذار باشد، بستگی به سرعت اجرای طرح از سوی دولت دارد.
روند تولید کاشی در جهان و ایران
بر اساس این گزارش، زنجیره تامین کاشی و سرامیک از مواد معدنی، آغاز و تا انواع محصولات دیواری و کف و نما ادامه پیدا می‌کند. سنگ، شیشه، کاشی‌های شیشه‌یی، فلزات و کفپوش‌ها، محصولات جایگزین کاشی و سرامیک برای مصارف کف و نما هستند. آمارهای جهانی تولید کاشی و سرامیک در سال‌های 2009 الی 2013 جز سال 2009 که در مقایسه با سال قبل با اندکی کاهش به دلیل رکود حاکم بر بازارهای جهانی مواجه شد، تصویر مثبتی از روند تولید و گسترش مصرف محصولات این صنعت را نشان می‌دهد؛ به‌طوری که تولید کاشی و سرامیک در سال 2013 در جهان به 11میلیارد و 913میلیون مترمربع رسید که 6/4درصد نسبت به سال 2012 رشد نشان می‌دهد که میزان تولید ایران در این سال حدود 400میلیون مترمربع و 3/4درصد از تولید جهانی است. میزان سرمایه‌گذاری انجام شده جهانی در این صنعت نیز توأم با گسترش مصرف از ادامه روند رشد تولید کاشی در جهان حکایت می‌کند. در این میان، کشورهای زیادی در 20 سال گذشته با سرمایه‌گذاری قابل توجه و بهره‌گیری از آخرین فناوری تولید، به خیل تولیدکنندگان سنتی کاشی و سرامیک جهان پیوسته‌اند. از جمله این کشورها می‌توان چین، ایران، هند، برزیل، ویتنام، اندونزی،
روسیه، ترکیه و امارات را نام برد. قاره آسیا با اختلاف فاحشی در صدر بزرگ‌ترین تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان است و بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این محصولات نیز به شمار می‌رود. اروپا، امریکای مرکزی و جنوبی، آفریقا و همچنین امریکای شمالی هم به ترتیب در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. تولید در صنعت کاشی و سرامیک به جهت وجود منابع اصلی و اولیه مورد نیاز از منابع طبیعی کشور همچنان دارای ارزش افزوده است. تامین مواد اولیه به میزان 80 تا 95درصد از داخل کشور و سابقه چند هزار ساله مردمان ایران زمین در تولید کاشی و سفال، این صنعت بومی را امروز به توان رقابت‌پذیری بی‌نظیر در منطقه تبدیل کرده است. از نظر آمایش صنعتی، مناطق عمده تولید کاشی و سرامیک کشور، استان یزد با 41درصد از ظرفیت تولید کشور و پس از آن استان‌های اصفهان، قزوین و خراسان‌رضوی هستند و عمده‌ترین مناطق شناخته شده دارای مواد اولیه معدنی کاشی و سرامیک، استان‌های فارس، یزد، همدان و زنجان محسوب می‌شوند.
چشم‌انداز صنعت در افق برنامه
با توجه به اصل پایداری و رعایت اصول طراحی سبز، تولید صادرات محور با پیوستگی حلقه‌های ارزش افزوده به صورت متوازن و با حفظ مزیت‌های رقابتی کشور، مقیاس بهینه در تولید، به کارگیری فناوری‌های روز و تاکید بر توسعه اکتشافات معدنی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز در راستای سند چشم‌انداز صنعت، معدن وتجارت، چشم‌انداز صنعت کاشی و سرامیک در افق چشم‌انداز، کسب جایگاه چهارم درجهان با ظرفیت تولید سالانه 700میلیون مترمربع و 2 میلیارد دلار صادرات است.
نقاط قوت و ضعف این صنعت معدنی
اما در حال حاضر صنعت کاشی و سرامیک با نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها وتهدیدها زیادی روبه‌روست. از نقاط‌قوت این صنعت می‌توان به حاشیه سود بالا، وجود فناوری نسبتا به روز، انعطاف‌پذیری در زمینه طرح، رنگ و اندازه، وجود ساختار تقریبا کامل زنجیره ارزش (به خصوص در تامین مواد اولیه)، وجود منابع معدنی مورد نیاز در کشور، توانمندی نیروی انسانی، رقابتی بودن نسبی قیمت در کشور، حضور بخش خصوصی در عرصه سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری قابل توجه انجام شده، استقرار یافته بر اساس اصول آمایش اشاره داشت. اما در عین حال این صنعت با نقاط ضعفی نیز روبه‌روست که می‌توان به عدم انسجام و هماهنگی واحدهای تولیدی در بخش صادرات، ضعف در بازاریابی علمی و مناسب صادراتی، ضعف در بازارسازی و شناسایی نیازهای جدید، کمبود منابع مالی مورد نیاز، عدم توجه به حداقل ظرفیت اقتصادی برای بهره‌وری در تولید، کمبود فعالیت‌‌های تحقیق، توسعه و فناوری‌های نوین، برنامه‌ریزی ناکافی در فرآوری مواد اولیه، پایین بودن بهره‌وری عوامل تولید، مصرف بالای انرژی اشاره کرد.
طرح جدید دولت برای تحریک تقاضا
در همین زمینه رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاشی و سرامیک ضمن انتقاد از اینکه هنوز مکانیسم تحریک تقاضا در این صنعت مشخص نیست، می‌گوید: کاشی و سرامیک در سال جاری به لحاظ صادرات عقب‌گرد داشته است. بهنام عزیززاده با اشاره به بسته جدید دولت بیان کرد: طرح جدید دولت برای سرمایه‌گذاری در تولید و تحریک تقاضا قطعا می‌تواند تاثیرگذار باشد؛ این در حالی است که هنوز جزییات نحوه اجرای بسته «تسریع رونق اقتصادی» مشخص نیست و از سوی دیگر قانون رفع موانع تولید نیز هنوز به کارخانه‌ها نرسیده است. وی با اشاره به احتمال «خروج بخش مسکن از رکود» با اجرایی شدن «بسته رونق اقتصادی» تصریح کرد: چنانچه ساخت‌وساز از رکود خارج شود، قطعا تاثیرات خود را در مصرف مصالح ساختمانی به ویژه کاشی و سرامیک خواهد گذاشت. اما اینکه این تاثیر چه زمانی در این بخش مشخص شود، بستگی به سرعت اجرای طرح از سوی دولت دارد.
فراهم کردن شرایط برای فروش محصولات
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاشی و سرامیک با تاکید بر اینکه «مکانیسم اجرایی این طرح باید هر چه سریع‌تر برای تولیدکنندگان مشخص شود»، تصریح کرد: اگر صرفا به تولیدکنندگان تسهیلات داده شود و شرایطی برای فروش محصولات آنها فراهم نشود، تاثیر خاصی را در این بخش شاهد نخواهیم بود. به گفته وی تا زمانی که بازار استفاده از مصالح ساختمانی راه نیفتد، دلیلی وجود ندارد که مردم کاشی و سرامیک بخرند. اما چنانچه در ساخت‌وساز تحرک ایجاد شود، آن زمان است که حتی ممکن است نیازی برای ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان نباشد. مگر اینکه دولت تصمیم بگیرد به جای تحریک بخش‌های مصرف‌کننده مصالح ساختمانی، خودش این محصولات را بخرد و صادر کند.
عقب‌گرد صادراتی بی‌سابقه در صنعت
عزیززاده همچنین با تاکید بر «ضرورت حمایت از صادرکنندگان» اظهار کرد: پیشنهاد ما این است که اعتباراتی برای حمایت از صادرات درنظر گرفته شود و باید دید بانک توسعه صادرات چه راهکاری را برای این حمایت در نظر خواهد گرفت. رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کاشی و سرامیک درباره «میزان صادرات کاشی و سرامیک در سال جاری» نیز ادامه داد: شرایط صادرات ما از نظر کمی نسبت به سال گذشته حفظ شده است، اما اگر بخواهیم از بعد اقتصادی وضعیت صادرات خود را بررسی کنیم با توجه به اینکه صادرات ما از لحاظ ارزش ثابت بوده است به معنی عقب‌گرد در این بخش است.
