نت‌هایی که اسکناس می‌سازند
موسیقی در کشور ما از دیرباز مورد توجه مردم و حاکمان بوده است. بسیاری از هنرمندان در سده‌های گذشته در دربار سلاطین و پادشاهان هنرنمایی می‌کردند. امروزه که اقتصاد در همه هنرها ورود جدی کرده است به موسیقی نگاه ویژه‌یی دارد. برای نزدیک شدن دو مفهوم اقتصاد و هنر به یکدیگر، نیاز به آشتی میان آن دوست؛ نه تحمیل یکی بر دیگری. موسیقی در کشور، در دوره‌های دور که تنها جنبه اجرایی داشته و هنوز موضوع نشر آن به صورت صوتی یا تصویری و حتی مکتوب مطرح نبوده است، خدمتی تلقی می‌شد که در اختیار افرادی خاص بود و طبعا به عنوان یک پدیده یا عامل اقتصادی برای عامه مردم مطرح نمی‌شد.
به گزارش خانه موسیقی، از دیدگاه علم اقتصاد پدیده‌یی که در جامعه وجه اقتصادی به خود بگیرد، یعنی به یک نیاز برای بخشی از آن تبدیل می‌شود با دو مقوله عمده یعنی عرضه و تقاضا مواجه است که در شرایط مختلف براساس کمیت هر یک در محل تقابل این دو عامل قیمت آن کالا یا خدمت تعیین می‌شود.
در یک‌صد سال اخیر که نشر موسیقی موجب شد تدریجا نوعی تقاضای فراگیر در میان مردم ما برای بهره‌گیری از خلاقیت‌های هنر موسیقی شکل بگیرد موسیقی نیز به عنوان یک کالای اقتصادی وارد سبد تقاضای مردم شد و نشر آثار موسیقایی در گونه‌های مختلف براساس ذائقه و علایق گروه‌های مختلف اجتماعی و سنی بازاری را ایجاد کرد که در شرایط و موقعیت‌های مختلف اجتماعی اوج و حضیضی را طی کرده است.
بدیهی است بررسی جامعی از موسیقی ایران از جهات مختلف اقتصادی، فرهنگی و محدوده‌های پذیرفته شده و شناور در حوزه نشر و معضلات تولید و نارسایی‌های بازار و دستیابی سهل و سریع متقاضیان به انتشارات موسیقایی همچنین تاثیر ویژه تبلیغات که جایگاه مهمی در رونق بازار دارد، نیازمند دسترسی به آمارهای لازم از بخش‌های مختلف ذی‌ربط در امر تولید و نشر این تولید اقتصادی جذاب برای اکثریت قریب به اتفاق مردم است.
محمد سریر، از اساتید موسیقی در این باره می‌گوید: «اقتصاد هنر نیز چون دیگر شاخه‌های اقتصاد در خلال عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و تحقق این امر، نیازمند سرمایه‌گذاری، تولید، توزیع و مصرف کالاهای هنری است. هم‌اکنون چنین نگاهی در سطح موسیقی در بسیاری از کشورهای پیشرفته حاکم شده و تکنولوژی مدیریت بر این فضا به‌طور مناسب سایه افکنده است. این در حالی است که نبود مدیریت بر حوزه موسیقی و اقتصاد آن در کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه به عنوان یک خلأ جدی وجود دارد.»
به نظر می‌رسد برای دستیابی به دیدگاهی شفاف از روند فعالیت و حضور موسیقی و تولید و عرضه آن در جامعه نگاهی اجمالی برای معرفی وجوه مختلف آن ما را به ارزیابی بهتری هدایت کند.
مراحل مختلف تولید یک اثر موسیقی
الف-آهنگسازی: که می‌تواند با سفارش متقاضی یا با انگیزه شخصی آهنگساز انجام شود. بدیهی است هنگامی که این تولید براساس سفارش تولیدکننده انجام می‌گیرد بررسی‌های اولیه اقتصادی برای عرضه آن و میزان تقاضا با توجه به قیمت و شرایط عمومی بازار در مقطع خاص مدنظر قرار داشته است و امید موفقیت اقتصادی آن یا حداقل تامین خواست اولیه از تولید مورد انتظار است. البته مواردی نیز وجود دارد که سفارش‌دهنده براساس نیات دیگری از تولید یک اثر موسیقایی دارد که ممکن است جهات تبلیغاتی برای تولیدی دیگر یا نوعی فعالیت فرهنگی هدف تولید
واقع شده باشد.
ب-اجرا و نشر: اجرای یک اثر می‌تواند تنها برای برگزاری یک کنسرت فراهم شده باشد که در این صورت عرضه و تقاضا در محل اجرا شکل گرفته و آثار اقتصادی این فعالیت محدود به دوره اجرای آن و فعالیت اقتصادی مرتبط با آن در حوزه تولید، تبلیغات، اجرا و خدمات جنبی مربوطه است.
در مواردی که از اجرای انجام شده اقدام به تهیه و انتشار نوارهای صوتی و تصویری نیز می‌شود، می‌تواند بازار جدیدی نیز برای این محصول جدید در مجموعه یک فعالیت هنری- اقتصادی منظور شود.
ولی در عموم موارد یا حداقل برای هنرمندانی که در آغاز فعالیت‌های خود هستند توجه اولیه خود را به نشر چند مجموعه موسیقی معطوف می‌کنند تا بتوانند با بهره‌گیری از استقبال احتمالی زمینه برگزاری کنسرت‌های اجرایی را نیز فراهم کنند. سرمایه‌گذاری در بخش نشر آثار انگیزه‌های ویژه‌یی را می‌طلبد که از مهم‌ترین آنها پذیرش ریسک «خواب سرمایه» و میزان انتظار از بازگشت سرمایه و سود احتمالی است. تبدیل یک اثر موسیقی به نوار «کاست» یا «سی‌دی» یا «دی‌وی‌دی» مستلزم صرف سرمایه از جانب تهیه‌کننده است.
بازار موسیقی
پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آن برای تولیدکنندگان این آثار تدریجا مشکل‌تر و خطر عدم موفقیت در سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود. از آنجایی که بخشی از این عوامل با شرایط اجتماعی و عدم اطمینان از دستیابی به مجوزهای نشر پیوند پیدا می‌کند طبعا «ریسک» سرمایه‌گذاری افزایش یافته و انگیزه‌های فعالیت در این بخش را برای سرمایه‌گذاران محدود می‌کند. رونق بازار تقاضای یک اثر موسیقایی به عوامل مختلفی از جمله امکانات تبلیغی از طریق رسانه‌های صوتی و تصویری و نشریات، فرصت حضور در هنگام وجود خلأ برای نوعی از موسیقی در بازار، بهره‌گیری از حضور هنرمندان سرشناس در تولید، کیفیت فنی تولید و توزیع به موقع و گسترده اثر همزمان با تبلیغ رسانه‌یی و نهایتا معیار هنری اثر که تضمین‌کننده استمرار فروش آن در بلندمدت است، بستگی دارد.
هزینه موسیقی برای مخاطب
چنانچه هزینه تولید یک اثر موسیقایی به تفکیک بررسی و با قیمت عرضه شده در بازار مقایسه شود تردید بسیاری از تولیدکنندگان این‌گونه آثار جهت افزایش سرمایه‌گذاری برای ارتقای کیفیت آثار اعم از ساخت و اجرا را قابل توجیه‌تر می‌کند.
عموما با قیمت بالفعلی که در مقایسه با قیمت این‌گونه آثار در بازارهای سایر کشورها بسیار نازل است. قیمت بخش‌هایی که مرتبط با مواد اولیه است مرتبا طی سال‌های اخیر افزایش یافته و طبعا با توجه به ثابت ماندن نسبی قیمت این آثار در بازار، تولیدکننده تنها می‌تواند برای اطمینان از بازگشت سرمایه و پذیرش «ریسک» فعالیت اقتصادی خود از هزینه‌های بخش هنری اثر بکاهد که عملا به تنزل کیفیت این آثار از جهت بروز و حضور خلاقیت‌های هنری در اثر و ضعف اجرا می‌انجامد.
برهمین اساس امکان سرمایه‌گذاری با قیمت‌های کنونی و امید به بازگشت سرمایه و حداقل سود در «تیراژهای» بسیار بالا میسر می‌شود و آن نیز بدون برخورداری از حمایت‌های تبلیغاتی و رسانه‌یی تقریبا ناممکن است و به همین جهت تولیدکنندگان امتیاز ویژه‌یی برای هنرمندانی که امکان پخش رسانه‌یی آثارشان فراهم باشد قایل بوده عملا میدان برای ورود هنرمندان جوان و جدید به این بازار بدون دستیابی به مجرایی جهت معرفی توانایی‌‌های خود به مستمعین تنگ‌تر می‌شود.
در پایان
اقتصاد موسیقی در دنیای امروز جدا از جهات فرهنگی آنکه محتملا از نظر عیار هنری تنزل کرده است اما در بعد اقتصادی بازار صدها میلیارد دلاری با میلیون‌ها فعال در بخش‌های هنری و خدماتی آن را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر هر روز صدها اثر جدید با تیراژهای میلیونی در نقاط مختلف جهان منتشر می‌شود و از مرزهای ملی کشور تولیدکننده عبور کرده در بازارهای دیگری نیز عرضه می‌شود و طبعا با بهره‌گیری از مزایای تولید انبوه و هزینه تولید کم‌تر به ویژه دسترسی به امکانات تبلیغات ماهواره‌یی سود سرشاری به دست می‌آورد.
در این میانه ایران از جمله معدود کشورهایی است که برای انتشارات فرهنگی و هنری ضوابط خاصی متناسب با هنجارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه قایل است و به ویژه در موسیقی کلامی که حوزه اصلی برای رونق اقتصاد موسیقی را تشکیل می‌دهد حفظ سطح کیفی و عیار اثر و توجه به جایگاه فرهنگی تولید این‌گونه آثار از اهمیت و اولویت خاصی برخوردار است.
اکنون پایبندی به اصول فرهنگی و اخلاقی نشر و فعالیت در بازار فرهنگ و هنر به نحوی که در دهه‌های قبل اعتبار محسوب می‌شد، روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود. ناشران برای ادامه حیات خود کم‌کم از آن اعتبار و اعتقاد به حفظ موازین فرهنگی در فعالیت‌های خود فاصله می‌گیرند و بخش دولتی نیز برنامه‌های به روز و بلندمدتی متناسب با تحول ابزارهای فرهنگی کنونی در جهان و با توجه به آنچه در قرن تحول عظیم ارتباطات می‌گذرد، تدوین و به مورد اجرا نگذاشته است.
خانه موسیقی
