آمار اکران فیلم‌های مستند وحشتناک است
سالانه حدود هزار فیلم مستند در کشور ساخته می‌شود که از این میان نهایتا 100 تا 150عدد از آنها می‌توانند در جشنواره‌یی اکران شوند و از این تعداد حدود 10تا از آنها این اقبال را پیدا می‌کند تا به صورت عمومی دیده شود، یعنی 990مستند دیگر به آرشیو می‌روند که این آمار جدا وحشتناک است. تعدادی از اعضای هیات انتخاب و داوری جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» پس از به پایان رسیدن این جشنواره از مستندهای این دوره و وضعیت امروز سینمای مستند ایران سخن گفتند.
فرزاد توحیدی، عضو هیات انتخاب مستندهای بلند نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستند سینما حقیقت معتقد است که یکی از ابزارها و عناصری که باعث قدرتمندتر شدن سینمای ما می‌شود، سینمای مستند است. او گفت: «امسال برای جشنواره فیلم‌های خوبی ارسال شده بود که کار هیات انتخاب و بالطبع آن داوری را مشکل می‌کرد. ما در همه مسائل با یک جبر و اختیار روبه‌رو هستیم و در هر شرایطی باید تلاش کنیم تا جایی که در حیطه اختیارمان است از کاری فروگذار نکنیم و در این حیطه به خوبی حرکت کنیم. خوشبختانه در سال‌های اخیر مستندسازان ما به موضوعات مختلف اجتماعی، زیست‌محیطی، تاریخی و... وارد شده‌اند. سالانه حدود هزار فیلم مستند در ایران تولید می‌شود. از میان 800فیلم مستند بلندی که امسال به جشنواره رسید و حدود 150تا از آنها را ما دیدیم، یک حرکت رو به جلویی در این مستندها دیده می‌شد. صادق داوری‌فر، دیگر عضو هیات انتخاب فیلم‌های مستند کوتاه نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های مستند سینما حقیقت با اشاره به مشکلات توزیع و پخش فیلم‌های مستند پس از تولید، آمار مستندهای دیده‌نشده را وحشتناک خواند و گفت: «باید علاوه بر داشتن دغدغه تولید فیلم
مستند، دغدغه پخش آن را هم داشته باشیم. امروزه سینمای مستند در ایران از جهت تولید، روزهای خوبی را سپری می‌کند. فیلمسازان باور کرده‌اند که سینمای ما فقط سینمای داستانی نیست و فیلم‌های مستند نیز به خوبی می‌توانند با مخاطب ارتباط برقرار کند. آنچه ما در آن دچار مشکل هستیم، پخش و توزیع این مستندها پس از تولیدشان است. فیلمسازانی که انگیزه کافی برای تولید و ساخت مستند دارند، اگر بخواهند صریح و بی‌پروا هم صحبت کنند و مسائل را در مستندهای‌شان نشان دهند، ممکن است عرصه برای ظهور و بروز فیلم‌شان را از دست بدهند؛ آنها در چنین فضایی پس از ساخت چند مستند دلسرد می‌شوند. سالانه حدود هزار فیلم مستند در کشور ساخته می‌شود که از این میان نهایتا 100 تا 150عدد از آنها می‌توانند در جشنواره‌یی اکران شوند و از این تعداد حدود 10تا از آنها این اقبال را پیدا می‌کند تا به صورت عمومی دیده شود؛ یعنی 990مستند دیگر به آرشیو می‌روند که این آمار جدا وحشتناک است. به نظر من بهتر است خیلی بیشتر از دغدغه‌یی که امروز برای تولید مستند داریم، دغدغه توزیع این فیلم‌ها را داشته باشیم تا آن تاثیرگذاری که می‌خواهیم به واسطه سینمای مستند در جامعه رخ
دهد، به وقوع بپیوندد.»
او همچنین در پایان تصریح کرد: سینمای مستند ما مستقل از جریان سینمای اصلی داستانی است؛ چراکه در سینمای مستند دغدغه نشان دادن و آگاهی بخشی در مورد یک مساله بسیار بیشتر وجود دارد، به‌طوری‌که اگر مستندساز نتواند چالش و گرفتاری‌اش را در این مدیوم مطرح کند، انگار نمی‌تواند به زندگی‌اش ادامه دهد. او برای نشان دادن ایده‌اش، خودش تهیه‌کنندگی مستندش را بر عهده می‌گیرد و برای این کار حاضر است ماشین زیرپایش را هم بفروشد.
معین کریم‌الدینی، از اعضای هیات انتخاب مستند بلند جشنواره سینما حقیقت، فرهنگ‌سازی برای دیدن فیلم‌های مستند را از مسائل مهم سینمای مستند می‌داند. کارگردان «آتلان» در مورد سینمای مستند امروز ایران گفت: «تعریف کردن جایگاه برای کلیت یک سینما کار سختی است و درنهایت باید بتوان برای آن یک کلیات و برایندی تعیین کرد. امسال در جشنواره 140فیلم مستند داشتیم، اگر هر فیلمساز حدود سه سال از عمرش را برای ساخت و پژوهش فیلم مستند بلند صرف کند، یعنی 140نفر هستند که آمده‌اند؛ همچنین زمانی را برای ساخت این فیلم‌ها گذاشته‌اند که از میان‌شان فقط 27نفر اقبال آن را داشته‌اند تا فیلم‌شان در جشنواره دیده شود. این بسیار ناراحت‌کننده و به این معناست که انرژی‌یی از قشر متخصص برای محصولی که مشخص نیست در کجا استفاده می‌شود، رفته است. متاسفانه در کشور ما سینما به صنعت تبدیل نشده است و سینمای مستند که دیگر هیچ! سینمای مستند احتیاج به حمایت دارد و نه یک سال و دو سال، بلکه برای آن باید بیش از 10سال زمان صرف کرد. از دیگر مشکلات سینمای مستند این است که فرهنگ آن هنوز در کشور جا نیفتاده و این باعث آن شده که انرژی زیادی از افرادی که این فیلم‌ها را ساخته‌اند تا مساله‌یی را نشان دهند، هدر برود».
