وقتی کارت بازرگانی به سرنوشت اتاق گره می‌خورد
هر چند وقت یک‌بار بحث حذف یا عدم حذف کارت بازرگانی مطرح می‌شود. از یک سوی چرخه تجارت ایران دارای مشکلاتی جدی است و اصولا در هیچ کشور
پیشرفته‌یی دیگر از بحث کارت بازرگانی استفاده نمی‌شود و از سوی دیگر مهم‌ترین تشکلی که باید به این موضوع رسیدگی کند و برای برداشتن این دست انداز در راه اعضایش تلاش کند بقای خود را در حفظ کارت بازرگانی می‌بیند و به همین دلیل امروز به عنوان مهم‌ترین مدافع کارت بازرگانی مطرح است.
تفاوت کارت بازرگانی و عضویت
دو مفهوم جداگانه وجود دارد که معمولا به اشتباه به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اولی کارت بازرگانی است و دیگری کارت عضویت. با عضویت در اتاق می‌توانید از خدمات آن شامل صدور و تمدید کارت بازرگانی، صدور گواهی مبدا، رسیدگی به امور ویزای تجار، رسیدگی به دعاوی بین‌المللی، مشاورات حقوقی و... استفاده کنید. ضمنا کارت عضویت اتاق و کارت بازرگانی تواما صادر می‌گردد یعنی شخصی که دارای کارت بازرگانی است عضو اتاق بازرگانی نیز می‌باشد. برای انجام کلیه مراحل صادرات و واردات، کارت بازرگانی الزامی است و اگر متقاضی فقط عضو اتاق باشد نمی‌تواند تجارت انجام دهد یا درخواست گواهی مبداء نماید ولی سایر خدمات اتاق را می‌تواند استفاده نماید. در حقیقت کارت عضویت تنها نشانه عضویت فرد در اتاق بازرگانی و استفاده از خدمات یک تشکل است ولی کارت بازرگانی مجوزی برای تجارت با خارج کشور است که از طرف اتاق بازرگانی از سوی وزارت بازرگانی صادر می‌شود.
مشکل از آنجایی آغاز شد که اتاق بازرگانی گرفتن کارت بازرگانی را تنها منوط به عضویت در اتاق بازرگانی کرد. بر این اساس امروز تنها کسانی دارای کارت بازرگانی هستند که قبل از آن قبول کرده باشند عضو اتاق بازرگانی شوند در حالی که می‌توانست این ارتباط برداشته شود. از سوی دیگر برخی اعضای اتاق بازرگانی بدون داشتن کارت تنها در قالب عضویت در این تشکل حضور دارند و تعداد آنها بسیار کمتر از گروهی است که به دلیل دریافت کارت بازرگانی عضو اتاق شده‌اند.
2دلیل عمده برای حذف کارت بازرگانی
موافقان حذف کارت بازرگانی معتقدند، الزام به دریافت این کارت در روند تجارت کشور اختلال ایجاد کرده و بازرگانان را به دردسر می‌اندازد، درحالی که نفع چندانی در روند تجارت ندارد. آنها معتقدند الزام به دریافت کارت بازرگانی برای واردات و صادرات کالا، روندی معمول در کشورهای دنیا نیست و ما نیز باید همچون دیگر کشورها بدون احتیاج به کارت بازرگانی، اقدام به تجارت نماییم.
یکی دیگر از دلایل اصلی موافقان حذف کارت بازرگانی، سوءاستفاده برخی افراد از کارت بازرگانی افراد کم‌اطلاع است. به عنوان نمونه، سال گذشته گمرک ایران از واردات ۷۰۰پورشه به کشور با استفاده از کارت خانمی که سرمایه زندگی‌اش کمتر از ۱۰۰هزار تومان است خبر داد. اتفاقاتی از این دست موجب شده برخی افراد ریشه این مسائل را در وجود کارت بازرگانی ببینند و به حذف آن رأی بدهند.
اما در این خصوص مسوولان اتاق بازرگانی پاسخ‌های خود را دارند. علامیرمحمد صادقی در این مورد می‌گوید درحال حاضر 2دلیل عمده برای این تصمیم نام برده می‌شود. مهم‌ترین دلیلی که در حال حاضر برای حذف کارت بازرگانی مطرح می‌شود نبود این کارت در کشورهای پیشرفته است درحالی که در تمامی کشورها در صورتی که کارت بازرگانی وجود ندارد یک روال جایگزین برای آن مطرح شده است. برای مثال در کشورهای همسایه ایران و منطقه مانند امارات متحده عربی کسانی می‌توانند به امر صادرات و واردات مشغول باشند که یک مجوز از سوی دولت داشته باشد. این مجوز در آنجا به طبقه‌بندی دارد و می‌تواند مجوز خاص یا مجوز عام باشد. کسانی که مجوز عام دارند می‌توانند به تجارت هر نوع کالایی مبادرت کنند. در مقابل کسانی که مجوز خاص دارند براساس مجوز خود به واردات، صادرات یا فروش می‌توانند اقدام کنند. در ایران مساله کارت بازرگانی نه یک معیار برای سنجش اعضا بلکه مساله مهم‌تری است. این کارت نشان‌دهنده این است که چه کسانی تحت چه شرایطی می‌توانند کار بازرگانی انجام دهند و حذف آن به صلاح نیست. درحقیقت تا زمانی که سیستمی جایگزین وجود نداشته باشد نباید اقدام به حذف این کار کرد
و به صورت کلی‌تر باید ماجرای کارت بازرگانی را به صورت یک تصمیم در سیستم اقتصاد بدون در نظر گرفتن مساله عضویت در اتاق بازرگانی دانست. میرمحمدصادقی همچنین درباره اجاره دادن کارت بازرگانی می‌گوید این یک واقعیت است که در دوره‌هایی برخی برای فرار مالیاتی از کارت افراد دیگر استفاده می‌کردند و اقدام به واردات کالا بدون پرداخت حقوق و عوارض و مالیات آن می‌کردند. اما سوال من این است اگر کامل حذف شود مشکل حل می‌شود؟ حتی در شرایط فعلی هم موجر و مستاجر مشخص است یعنی با پیگیری فردی که کارت خود را اجاره داده است در نهایت می‌توان به متخلف اصلی دست پیدا کرد اما چون این روال زمان گیر و سخت است این پیشنهاد مطرح شده است که به صورت کلی کارت بازرگانی حذف شود. چنین پیشنهادی طبیعتا فاقد منطق است و با این کار تنها صورت مساله پاک شده است.
راه جایگزینی که هیچ‌وقت ایجاد نشد
برخی اعضای اتاق بازرگانی هم معتقد هستند که باید راهکارهای جایگزین ایجاد شود. در همین رابطه رییس کنفدراسیون صادرات گفته است موضوع مهمی که در حذف کارت بازرگانی باید مورد توجه قرار گیرد این است که راهکار مناسب جایگزین ایجاد شود و بعد اقدام به حذف صورت گیرد وگرنه اگر این کار بخواهد یک‌شبه و به صورت غیرکارشناسی باشد عملا مشکلاتی که درباره آنها نگرانی وجود دارد به بار خواهد آورد. بسیاری از اعضای اتاق بازرگانی پیشنهاد داده‌اند با توجه به اینکه بسیاری از سیستم‌های تجارت ایران بر اساس کارت بازرگانی ایجاد شده است اتاق راه‌حل جداگانه‌یی را مطرح کند. با این حال این سیستم جایگزین، هیچگاه نه اجرایی شد و نه حتی یک راه عملی برای آن ایجاد شد. مهم‌ترین دلیل تعلل اتاق برای ایجاد کارت بازرگانی ترس از میزان کاهش اعضا در صورت برداشته شدن الزام داشتن کارت بازرگانی است. در حال حاضر هیچ کس اطلاع ندارد که از حدود 50هزار نفر عضو اتاق بازرگانی چند نفر به خاطر الزام داشتن کارت بازرگانی عضو اتاق شده‌اند. از سوی دیگر بخش مهمی از درآمد اتاق وابسته به داشتن عضوهای بیشتر است. به همین دلیل محسن جلالپور به محض جدی شدن زمزمه‌های برداشتن کارت
بازرگانی موضوع عضویت جامع را مطرح کرد. بر این اساس تمامی فعالان اقتصادی موظف به عضویت در اتاق بازرگانی برای کسب و کار بودند که با توجه به وجود تشکل‌های دیگر احتمال اجرای چنین طرحی چندان امکان پذیر به نظر نمی‌رسد.
توپ دولت در زمین مجلس
حفظ قدرت اتاق با توجه به نقشی که دولت یازدهم برای آن تعریف کرده از اهمیت زیادی برای وزارت صنعت، معدن و تجارت برخوردار است. بر همین اساس مجتبی خسروتاج قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت که خود از اعضای اتاق بازرگانی است توپ را به زمین مجلس انداخت و اخیرا در مصاحبه‌یی اعلام کرد با توجه به قانون تجارت نمی‌توان کارت بازرگانی را حذف کرد.
درحقیقت مجلس جدید باید به زودی تصمیمات مهمی در زمینه اتاق بازرگانی اتخاذ کند. تغییر در قانون اتاق‌های بازرگانی و تغییراتی که در سیستم تجارت خارجی کشور در دوران پساتحریم رخ می‌دهد یکی از آنهاست. حال باید دیدمجلس جدید کماکان اجازه می‌دهد تجارت خارجی در انحصار اتاق بازرگانی باشد یا اتاق به عنوان یک تشکل جدا از بحث تجارت خارجی و در قالب تشکل تشکل‌ها مطرح خواهد شد. با تمام این تفاسیر هنوز مشکل رتبه ضعیف ایران در فضای کسب و کار وجود دارد. برداشته شدن الزام قانون کارت بازرگانی در کنار کاهش تعداد اسناد، زمان و هزینه‌های اقدام به حذف ثبت سفارش، گواهی استاندارد و لزوم بازرسی بین‌المللی و حمل اجباری کالا توسط کشتیرانی جمهوری اسلامی یا پرداخت جریمه را حذف کنند و نهایتا با عملیاتی کردن پنجره واحد تجاری، باعث ارتقای شاخص ایران در فضای باز تجارت خارجی شوند.
