رونمایی از کاسبان بازار بین بانکی
اعتبارات 25 هزار میلیارد تومانی بانک مرکزی نرخ بین بانکی را 5/9 درصد کاهش داد
گروه بانک و بیمه|محسن شمشیری|
گزارش عملکرد بازار بین بانکی ریالی در سال 1394 که توسط مدیریت کل اعتبارات بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که سال گذشته نزدیک به 2197هزار میلیارد تومان سپرده‌های بانکی در 293روز کاری معامله شده که با نرخ متوسط میانگین 24.47درصد در طول سال مبادله شده است.
به گزارش «تعادل» نوسان نرخ سود مبادلات بازار بین بانکی نشان می‌دهد که بالاترین نرخ و پایین‌ترین نرخ معاملات بین بانکی تحت تاثیر سیاست‌های بانک مرکزی از نرخ 28.03درصد در فروردین 94 تا 18.76درصد در اسفند 94 رو به کاهش بوده و سیاست‌های بانکی مرکزی ازجمله تبدیل جریمه 34درصدی اضافه برداشت‌ها به خطوط اعتباری 18درصدی تزریق منابع به بازار و... عملا شرایط را برای کاهش نرخ‌ها به میزان 9درصد در سال 94 فراهم آورده و دولت این سیاست را دستاوردی موفق در جهت اجرای سیاست کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی در سال 95 اعلام کرد و به دنبال این دستاورد بود که بانک‌ها نرخ سود سپرده‌های بلندمدت را به 15درصد در سال 95 کاهش دادند.
اگرچه برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که در ماه‌های اخیر نرخ سود بازار بین بانکی بار دیگر افزایش یافته و تا 24درصد بالا رفته است اما به نظر می‌رسد که سیاست‌های بانک مرکزی در بازار بین بانکی همچنان کارایی خود را دارد و باعث کنترل نرخ سود سپرده‌ها در بازار پول شده است.
در سال 94 مجموعا 23هزار و 31 فقره معامله به ارزش نزدیک به 2197هزار میلیارد تومان با محدوده نرخ 17تا 30درصد و با میانگین نرخ 24.47درصد انجام پذیرفته که در مقایسه با سال 1393 نشان‌دهنده رشد نرخ بازار بین بانکی است و تعداد معاملات با 32.5درصد و حجم معاملات با رشد 92.8درصدی همراه بوده است.
متوسط معاملات روزانه 7498میلیارد تومان بوده که کمترین آن در فروردین با 4383میلیارد تومان و بیشترین آن مربوط به اسفند ماه با رقم 1009میلیارد تومان بوده است.
همچنین کمترین حجم معاملات در فروردین معادل 100هزار میلیارد تومان و در اسفند ماه با بیشترین میزان 232هزار میلیارد تومان بوده است.
حجم معاملات نسبت به سال 93 با رقم 1139هزار میلیارد تومان با رشد 92.9درصدی مواجه شده و به 2197هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین تعداد معاملات نیز نسبت به تعداد 17370فقره در سال 93 با رشد 32.6درصدی همراه شده و به 23031 فقره رسیده است.
نرخ مرجع یا میانگین آن نیز از 27درصد در سال 93 به 24.47درصد در سال 94 رسیده و حدود 9.3-درصد یا 2.53واحد کاهش داشته است.
سپرده‌گذاری بانکهای خصوصی در رتبه نخست
در طرف عرضه پول یا سپرده‌گذاری بازار بین بانکی در بازار بین بانکی سال 94 نزدیک به 2197هزار میلیارد تومان سپرده‌گذاری صورت گرفته که متوسط نرخ آن 24.5درصد بوده است. به ترتیب بانکهای خصوصی، بانکهای دولتی، بانکهای خصوصی شده، بانک مرکزی و موسسات اعتباری در رتبه‌های اول تا پنجم سهم از بازار سپرده‌گذاری بین بانکی بوده‌اند.
بانکهای خصوصی بیشترین حجم سپرده‌گذاری را به میزان 896 هزار میلیارد تومان داشته‌اند که 40.8درصد کل سپرده‌گذاری بازار بین بانکی و البته با بیشترین نرخ را با 24.86درصد به خود اختصاص داده‌اند.
بانکهای دولتی با عدد 677 هزار میلیارد تومان و سهم 30.8درصدی و با نرخ متوسط 24.1درصدی در جایگاه دوم سپرده‌گذاری بازار بین بانکی قرار داشته‌اند.
بانکهای خصوصی شده شامل بانکهای ملت، صادرات و تجارت و... نیز در رتبه سوم با عدد 595 هزار میلیارد تومان با سهم 27.1درصدی از بازار و نرخ 24.14درصدی قرار دارند.
بانک مرکزی با سهم 1.1درصدی با نرخ 24.3درصد و رقم 25.3هزار میلیارد تومان در رتبه چهارم بازار قرار داشته و موسسات اعتباری با سهم اندک 1/0درصد و رقم 2.4هزار میلیارد تومان و میانگین نرخ 23.6درصدی کمترین حجم سپرده‌گذاری را داشته‌اند اما نکته قابل توجه این است که کمترین نرخ سپرده‌گذاری را با عدد زیر 24درصد داشته‌اند.
خصوصی‌ها بیش از 74 درصد سپرده‌ها را پذیرفتند
در طرف تقاضا یا سپرده‌پذیری پول در بازار بین بانکی نیز بانکهای خصوصی با رقم بیش از 1631هزار میلیارد تومان و نرخ 24.9درصدی 74.3درصد سپرده‌ها را پذیرفته‌اند.
به عبارت دیگر با وجود سپرده‌گذاری با نرخ 24.86درصد در طرف سپرده‌پذیری هم سهم بیشتری را پذیرفته‌اند و هم نرخ بالاتر 24.9درصدی را به صورت میانگین پرداخت کرده‌اند.
بانکهای خصوصی شده نیز که رتبه سوم بازار سپرده‌گذاری را داشته در بازار سپرده‌پذیری رتبه دوم را با سهم 14درصدی از بازار و رقم 309هزار میلیارد تومان را به خود اختصاص داده و میانگین نرخ آن نیز 23.5درصد بوده است.
بانکهای دولتی نیز که در سپرده‌گذاری رتبه دوم را داشته‌اند در سپرده‌پذیری رتبه سوم را دارند و با نرخ 22.5درصد و سهم 11.4درصدی از بازار 250هزار میلیارد تومان از سپرده‌ها را پذیرفته‌اند.
همچنین موسسات اعتباری با سهمی بیشتر از سهم خود در بازار سپرده‌گذاری و با سهم 2/0درصدی 5 هزار میلیارد تومان با نرخ زیر 20درصد یعنی 19.9درصد را پذیرفته‌اند. این آمارها نشان می‌دهد که به میزان افزایش نیاز بانک‌ها به سپرده‌پذیری، نرخ‌ها نیز افزایش یافته و از نرخ زیر 20درصد و سهم اندک موسسات اعتباری تا نرخ حدود 25درصد بانکهای خصوصی با سهم بالای 74درصدی بازار نشان‌دهنده این واقعیت است که هر چه نیاز بانک‌ها برای تامین منابع در بازار بین بانکی بیشتر بوده، هزینه مالی یا نرخ جذب سپرده نیز بالا
رفته است.
نرخ متوسط بازار سپرده‌پذیری 24.4درصد بوده که نزدیک به عدد 24.5درصدی بازار سپرده‌گذاری است.
سهم دولتی‌ها و خصوصی شده‌ها
بانکهای دولتی و بانکهای خصوصی شده، تامین‌کنندگان اصلی منابع در بازار بین بانکی
بوده‌اند.
زیرا بانکهای دولتی با وجود سهم 30.8درصدی از سپرده‌گذاری تنها 11.4درصد سپرده‌پذیری داشته‌اند که اختلاف آن 19.4درصد بوده است. یعنی 19.4درصد از نیازهای بانکهای خصوصی به عنوان متقاضیان اصلی بازار بین بانکی را بانکهای دولتی تامین کرده‌اند.
همچنین بانکهای خصوصی شده نیز با وجود سهم 27.1درصدی از سپرده‌گذاری‌ها سهم 14درصدی از سپرده‌پذیری داشته و نشان می‌دهد که 13.1درصد از نیاز بانکهای خصوصی نیز از محل منابع بانکهای خصوصی شده تامین شده است.
بر این اساس معادل 32.5درصد از نیاز بانکهای خصوصی در بازار بین بانکی را بانکهای دولتی و بانکهای خصوصی شده و یک درصد را نیز بانک مرکزی تامین کرده که سهم بانکهای دولتی 19.4درصد و سهم بانکهای خصوصی شده 13.1درصد از تامین نیاز بانکهای خصوصی بوده است
تغییر روند در سال 94
روند نرخ‌های سود بازار بین بانکی در سال 94 و مقایسه آن با سال 93 نشان می‌دهد که در سال 93 روند نرخ‌ها به جز اردیبهشت ماه 93 در بقیه ماه‌ها همواره صعودی بوده است.
درحالی که نرخ سود سپرده در سال 94 از فروردین تا مهر با روندی نزولی و ملایم همراه بوده اما از آبان ماه 94 تا اسفند با شیب تند درحال کاهش بیشتر بوده است.
نرخ سود بازار بین بانکی در سال 93 از 25درصد در فروردین به 23درصد در اردیبهشت کاهش یافت اما در خرداد تا اسفند روند صعودی به خود گرفت و به تدریج به 25، 26، 27، 28درصد رسید که اوج آن نرخ 28.8درصد در بهمن ماه 93 بوده است.
در سال 94 نرخ سود بین بانکی از 28.3درصد در فرودین و بالاترین نرخ شروع شد اما در اردیبهشت با یک درصد کاهش مواجه شد و تا مهر ماه در محدوده 27درصد باقی ماند. اما از آبان ماه به سرعت تحت تاثیر سیاست‌های جدید بانک مرکزی با کاهش 2واحدی مواجه شد و به 25درصد رسید.
در آذر ماه نیز به کاهش نزدیک به 3واحدی به 22درصد، در دی ماه به 20درصد، در بهمن ماه به 19درصد و در اسفند ماه به 18درصد رسیده است.
کاهش 5/9 درصدی نرخ بین بانکی در یک سال
برخی کارشناسان می‌گویند که تحقق این سیاست و کاهش نرخ سود بازار بین بانکی تحت تاثیر تزریق پول توسط بانک مرکزی به بازار بین بانکی بوده است. اما نگاهی به آمار سپرده‌گذاری در این بازار نشان می‌دهد که تنها 1.1درصد حجم سپرده‌ها معادل بیش از 25هزار میلیارد تومان متعلق به بانک مرکزی بوده و سهم اصلی در سپرده‌گذاری بازار بین بانکی را بانکهای دولتی و بانکهای خصوصی شده به میزان 32.5درصد معادل 7140میلیارد تومان از منابع مورد نیاز بانکهای خصوصی را بانکهای دولتی و خصوصی شده تامین کرده‌اند و سهم بانک مرکزی از سپرده‌گذاری بسیار اندک
بوده است.
حال باید این پرسش را مطرح کرده که سهم 25هزار میلیارد تومانی یا 1.1درصدی بانک مرکزی در سپرده‌گذاری بازار بین بانکی تا چه حد توانسته به کاهش نرخ سود بازار بین بانکی کمک کند و کاهش 9.54درصدی نرخ سود در بازار بین بانکی در سال 94 نتیجه حضور کدام بازیگران بازار پول بوده است؟ آیا سهم 32.5درصدی معادل 7140میلیارد تومان تامین منابع توسط بانکهای دولتی و خصوصی شده بر کاهش نرخ سود اثرگذار بوده یا حضور بانک مرکزی کاهش جریمه 34درصدی به خط اعتباری و اعتبارات 25هزار میلیارد تومانی عامل اصلی بوده و امکان کاهش نرخ سود بازار بین بانکی را فراهم آورده است.
