تغییر ماهانه قیمت سوخت

پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها گرچه در آن مقطع قیمت‌ها افزایش یافت اما پس از آن قیمت انرژی ثابت ماند درحالی که قیمت کالاهای دیگر فزونی گرفت. از سوی دیگر سیاست‌هایی که طی این دوران اجرا شد مصرف بیشتر را تشویق ‌کرده و به مصرف‌کننده اطمینان می‌دهد که قیمت انرژی تا آخر سال ثابت خواهد ماند. درحالی که با بالا رفتن قیمت انرژی مردم به فکر چاره‌جویی برای کاهش مصرف می‌افتند و آنگاه که مردم با هزینه‌های بالاتر انرژی مواجه شوند برای قیمت‌های جدید برنامه‌ریزی می‌کنند. البته اجرای چنین سیاستی ممکن است نیاز به یک دهه زمان داشته باشد.

هادی صالحی‌اصفهانی در سخنانی که پیرامون لزوم اصلاح قیمت انرژی در جمع کارشناسان اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری ایراد کرد، روند کنونی تعیین قیمت انرژی در ایران را ناکارآمد دانست و اصلاح آن در برنامه ششم را پیشنهاد داد.

چرا خیلی از کشورها یارانه می‌دهند؟

صالحی‌اصفهانی، با ذکر این پرسش که چرا با وجود ناکارآمدی و پرهزینه بودن یارانه‌ها فشار سیاسی برای کاهش قمیت انرژی زیاد است، گفت: برخی براین باورند که هدف یارانه کمک به اقشار کم‌درآمد است درحالی که چنین تفکری درست نیست و یارانه‌ها فشاری از سوی افراد ثروتمند است. شاید پایین آوردن قیمت انرژی برای به‌دست آوردن رضایت پولدارها باشد، اما در برخی کشورها چنین روندی برعکس است و دولت درپی کسب پول از پولدارها است. بالا بودن قیمت انرژی محملی برای کسب درآمد بیشتر است.

وی ادامه داد: در کشورهایی که مردم به دولت اعتماد کمتری دارند، اکثر مردم امیدی به بهره‌مندی از پول‌هایی که در دست دولت قرار می‌گیرد، ندارند. بنابراین بیشتر مردم از قیمت ارزان انرژی حمایت می‌کنند.

قیمت بالای انرژی در کشورهای دیکتاتوری

استاد اقتصاد دانشگاه ایلینویز، گفت: مردم ترجیح می‌دهند دولت را مجبور کنند تا پولی از آنها نگیرد، در کشورهای دیکتاتوری که مردم قدرت ندارند، قیمت انرژی معمولا بالا است.

وی افزود: در کشورهای دموکراتیک که مردم به دولت اعتماد دارند، قیمت انرژی بالاست زیرا پولی که مردم پرداخت می‌کنند خدمات بیشتر، ارتقای رفاه زندگی و بهبود سلامت جامعه در آینده را به آنها ارمغان خواهد داد.

صالحی‌اصفهانی ادامه داد: شهروندان امریکا با وجود دموکراتیک بودن، اعتقادی به افزایش قیمت انرژی ندارند، زیرا به دولت خود اعتماد زیادی ندارند. از این‌رو اختلاف قیمت انرژی در امریکا با اروپا بسیار زیاد است. به‌طور کلی رابطه مستقیمی بین دولت و مردم در تعیین قیمت انرژی وجود دارد.

استاد دانشگاه ایلینویز گفت: تجربه نشان داده در کشورهایی که ترافیک زیاد است مردم به گران شدن قیمت انرژی تمایل نشان می‌دهند زیرا به کاهش ترددها و ترافیک منجر می‌شود. اما در کشورهای غنی مردم اعتقادی به افزایش قیمت انرژی ندارند.

وی درخصوص رابطه دموکراسی با قیمت بنزین در میان کشورهای جهان افزود: بسیاری از عوامل ازجمله تراکم جمعیت، میزان منابع، شهرنشینی و موقعیت جغرافیایی در این موضوع دخیل است و دموکراسی فقط یکی از عوامل است. در ژاپن دیکتاتوری قیمت انرژی بالاست، در اروپا قیمت‌ها خیلی بالاست زیرا مالیات‌های اصلاحی بالایی دارند.

افزایش قیمت انرژی در گرو اعتمادسازی

صالحی‌اصفهانی گفت: البته در کنار بالا بردن قیمت، باید اعتماد‌سازی شود تا فشار سیاسی کاهش یابد. شاید بالا بردن قیمت انرژی در میزان مصرف طی سال‌های اول تاثیری نداشته باشد اما باید گفت تغییر نحوه رفت‌وآمد در صورتی اتفاق می‌افتد که مردم بدانند قیمت انرژی دیگر ارزان نمی‌شود بنابراین برای آن چاره‌جویی می‌کنند.

استاد دانشگاه ایلینویز گفت: درحال حاضر کشش تقاضای انرژی 0.23درصد است یعنی اگر قیمت انرژی 100درصد بالا رود مصرف انرژی 23درصد قابل کاهش است.

وی در مورد راه‌های اصلاح قیمت انرژی گفت: ابتدا باید از هرز رفتن منابع مالی دولت جلوگیری کرد. مردم باید بدانند که منابع دولت با افزایش قیمت انرژی و کاهش مصرف انرژی هرز نمی‌رود. پس از آن اعتماد‌سازی بسیار مهم است، اطلاع‌رسانی موثر بین دولت و مردم، شفاف‌سازی بودجه و فعالیت‌های دولت، تشخیص و اجرای طرح‌هایی با تاثیر ملموس و وسیع در اشتغال و رفاه، ارزیابی درست و دقیق طرح‌ها و فعالیت‌های دولت، تشویق و امکان‌سازی برای مشارکت بیشتر مردم در سطوح مختلف، عدم تمرکز سیاست‌گذاری و واگذاری تصمیم‌های محلی به منتخبان محلی، بالا بردن تدریجی قیمت انرژی برای تامین هزینه طرح‌های توسعه و ایجاد انگیزه برای استفاده بهینه از انرژی از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود.

وی افزود: در شهرستان‌های کوچک تعداد روزنامه‌ها درحال افزایش است و اطلاع‌رسانی مناسب صورت می‌گیرد، زمانی که خروجی عملکرد دولت به صورت نوشتاری و مکتوب در روزنامه چاپ می‌شود سبب شفافیت و قضاوت بهتر مردم می‌شود.

پیشنهادی برای تعیین روند قیمت انرژی

صالحی‌اصفهانی گفت: نیاز به تعیین قیمت انرژی براساس هزینه فرصت به‌عنوان چراغ راه، بهترین روش برای تعیین روند قیمت انرژی است.

وی ادامه داد: کاستی‌های تعیین هزینه فرصت انرژی در قانون هدفمندسازی، مشکل استفاده از قیمت ارز برای محاسبه هزینه فرصت، نادیده گرفتن مالیات‌های اصلاحی لازم برای کنترل آثار جنبی مصرف انرژی و مزیت تاکید بر قانون موجود از دیگر پیشنهادها برای تعیین روند قیمت انرژی است.

وی در رابطه با تثبیت قیمت انرژی به ریال گفت: نیاز به محدود کردن اثر تکانه‌های قیمت انرژی روی خانوارهای کم‌درآمد، تثبیت قیمت انرژی، همچنین تقویت نهادهای فقرزدایی و گسترش بازارهای بیمه و سرمایه ازجمله مواردی است که با رعایت آن می‌توان تصمیماتی در خصوص افزایش قیمت انرژی گرفت.

استاد دانشگاه ایلینویز تصریح کرد: دولت و بانک مرکزی در تصمیمات خود باید توجه کنند که چه اثری بر انتظارات تورمی دارد. باید در نظر داشت که ابر تورم‌های ایجاد شده در امریکای جنوبی به‌دلیل انتظارات تورمی بوده است.

تثبیت نرخ ارز تکرار اشتباهات

صالحی‌اصفهانی گفت: در دوره‌یی دولت تلاش کرد قیمت ارز را برای چهار سال ثابت نگه دارد و مردم فکر می‌کردند واردات و خرید کالا با قیمت ثابت نرخ ارز انجام می‌شود اما قیمت ارز ناگهان سه‌برابر شد. اگر دنبال تثبیت نرخ ارز باشیم مردم صبر نمی‌کنند و کار خود را انجام می‌دهند و منتظر انفجار دوباره قیمت ارز نخواهند ماند. اگر فکر کنند تحریم‌ها باقی می‌ماند دیر یا زود تبعات آن ظهور می‌کند.

رشد اقتصادی، نابرابری ایجاد می‌کند

استاد دانشگاه ایلینویز با بیان اینکه رشد اقتصادی در ایران مانند دیگر کشورها نابرابری ایجاد می‌کند، اضافه کرد: توزیع درآمد در ایران بدتر نشده بلکه در مقایسه با دیگر کشورها تا حدودی بهتر شده است.

وی ادامه داد: ازجمله آسیب‌های تثبیت قیمت انرژی به ریال، سیاسی کردن یک مساله اقتصادی است که به‌دنبال آن تغییرات جهشی مکرر قیمت براساس تصمیم‌های سیاسی به‌وجود می‌آید و مقاومت در برابر تغییر قیمت انرژی ترس از تورم را ایجاد می‌کند.

صالحی‌اصفهانی در خصوص نسبت قیمت داخلی به قیمت بین‌المللی بنزین، گفت: قیمت داخلی بنزین سهمیه‌یی بعد از انقلاب حدود 20‌درصد قیمت جهانی بوده اما هدفمندسازی یارانه‌ها قیمت را به‌شدت بالا برد و اکنون قیمت بنزین در کشور 30‌درصد قیمت جهانی است که تا پایان سال دوباره قیمت آن به 20درصد بازمی‌گردد.

وی گفت: در حال حاضر بنزین مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود و دولت با دلار بهای آن را پرداخت می‌کند اما پولی که از مردم می‌گیرد بسیار کم است یا خوراک پتروشیمی‌ها بسیار ارزان در اختیارشان قرار می‌گیرد.

دلایل متغیر کردن قیمت انرژی

استاد دانشگاه ایلینویز با بیان اینکه تثبیت قیمت انرژی به ریال یعنی تعهد به یارانه بدون سقف مشخص، و در این حال دولت تعهد می‌کند مابه‌التفاوت هزینه فرصت انرژی و قیمت ثابت را پرداخت کند، اضافه کرد: نیاز به قیمت‌گذاری انعطاف‌پذیر، تغییر تعهد دولت به درصد یارانه به‌جای مابه‌التفاوت، نیاز به کاهش درصد یارانه انرژی و استفاده از منابع پس‌انداز شده برای توسعه زیربناها، نهادها و بازارها ازجمله دلایل متغیر کردن قیمت انرژی است.

افزایش قیمت انرژی تورم‌زا نیست

صالحی‌اصفهانی گفت: افزایش قیمت انرژی در کوتاه‌مدت، موجب اصلاح قیمت‌های نسبی انرژی می‌شود و این بر تورم اثر دارد. تورم بالا و بلندمدت کاملا قابل پرهیز است و ترکیه نمونه موفق در این زمینه است. تجربه چند ماه پس از افزایش قیمت‌ها نشان می‌دهد که افزایش قیمت انرژی سبب کاهش تورم شد.

استاد دانشگاه ایلینویز با بیان اینکه با افزایش قیمت انرژی باید کنترل تقاضای کل مورد توجه قرار گیرد، اضافه کرد: پس‌انداز ناشی از درآمد حاصل از افزایش قیمت انرژی و همچنین پرهیز از اثر تورم انباشته روی نرخ واقعی ارز موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

تعیین قیمت داخلی انرژی براساس هزینه فرصت

صالحی‌اصفهانی افزود: هزینه فرصت مصرف انرژی در داخل براساس درآمد خارجی از دست رفته، هزینه آثار جنبی مصرف انرژی و مشکل استفاده از نرخ دلار می‌تواند به بالا رفتن شدید قیمت‌های داخلی انرژی و مشکلات بزرگ اقتصادی و سیاسی بیانجامد.

وی گفت: قیمت انرژی بر پایه عواملی که نرخ ارز را در طول زمان همواره تعیین می‌کنند صورت می‌گیرد ولی در درازمدت تناسب قیمت داخلی و بین‌المللی قیمت انرژی را حفظ می‌کند.

صالحی‌اصفهانی با اشاره به مبنای راه‌حل پیشنهادی برای افزایش قیمت انرژی، ادامه داد: جایگزینی نرخ ارز در محاسبه قیمت داخلی انرژی با شاخص کل قیمت‌های داخلی نسبت به شاخص قیمت‌ها در سطح بین‌المللی باید در نظر گرفته شود. وی در خصوص قاعده پیشنهادی برای محاسبه قیمت انرژی نیز گفت: تغییر قیمت انرژی در ایران باید به‌صورت ماهانه و فرمولبندی شده باتوجه به تغییرات تورم داخلی و درصد تغییرات قیمت انرژی در بازارهای جهانی نسبت به شاخص کل قیمت‌ها در سطح جهانی، تعیین می‌شود.

الزام دولت به افزایش تدریجی قیمت انرژی

صالحی‌اصفهانی بر کنترل تورم از سوی دولت تاکید کرد و گفت: اگر روند افزایش قیمت انرژی به‌صورت تدریجی باشد مردم بهتر می‌توانند تصمیم‌گیری کنند، به‌عنوان مثال اگر افزایش قیمت اخیر به‌جای اینکه در فصل بهار صورت می‌گرفت از زمستان آغاز می‌شد، نتایج بهتری عاید می‌شد. وی با تاکید بر اینکه اولویت اول دولت باید جلوگیری از هرز رفتن منابع مالی و اعتماد‌سازی باشد، اضافه کرد: متغیر کردن قیمت انرژی براساس تغییرات مداوم هزینه فرصت باید در دستور کار باشد. استاد دانشگاه ایلینویز در پایان پیشنهادی برای قیمت‌گذاری انرژی در طول برنامه ششم ارایه داد و گفت: طی برنامه باید حول قانون هدفمندی در مورد روند قیمت انرژی و محاسبه قیمت انرژی براساس یک قاعده شفاف و همچنین کاهش درصد یارانه انرژی مدنظر دولت، اجماع صورت بگیرد.

مشاهده صفحات روزنامه