تمایل دولت به واردات گندم ارزان‌قیمت
واردات کالاهای اساسی یکی از حساس‌ترین بخش‌های تجارت دولتی در ایران است. از دیرباز این واردات توسط افرادی که آنها را مباشر می‌نامیدند انجام می‌شده و در عین حال حساسیت زیادی درباره کمبود این کالاها و وضعیت قیمت آنها همیشه وجود داشته است، به همین دلیل شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران یکی از مهم‌ترین وظایفش مدیریت، تامین و نظارت بر حسن توزیع این کالاهاست. حال جدیدترین آمار گمرک خبر از واردات 4.7میلیارد دلاری کالاهای اساسی در نیمه اول امسال می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 10درصد رشد را تجربه کرده است.
دوران گذر، افت بزرگ
6ماهه اول سال گذشته یکی از دوران سخت برای واردات کالاهای اساسی بود. به دلایل مختلفی واردات این کالاها کاهشی چشمگیر یافت و نتیجه آن کاهش چشمگیر موجودی انبار بود. حتی وعده‌های دولت مبنی بر اینکه وضعیت انبارها بسیار خوب است، نمی‌توانست واقعیت را انکار کند و بعد از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید اکبر ترکان اعلام کرد که وضعیت از چیزی که انتظار می‌رفت بسیار بدتر است. این شرایط تا 2 ماه بعد از تغییر دولت و کابینه ادامه داشت و درنهایت کار به جایی رسید که فقط در بهمن و اسفند 92 دولت اقدام به واردات 2.1میلیارد دلار کالای اساسی کرد.
اما سال 93 شرایط متفاوت است. تمام واردات کالاهای اساسی را باید به پای عملکرد دولتمردان تدبیر و امیدی گذاشت و هر وارداتی مربوط به ثبت سفارش در دوران دولت یازدهم است. با این وجود تحلیل میزان واردات کالاهای اساسی خبر از تغییر در سیاست‌های وارداتی کالاهای اساسی می‌دهد.
واردات گندم و جو بی‌کیفیت
میزان واردات گندم در 6 ماهه اول امسال 1286.17میلیون دلار بوده که نسبت به واردات 575میلیون دلاری مدت مشابه سال 92 رشدی 123.75درصدی را تجربه کرده است. در میان کالاهای اساسی این رشد بیشترین واردات است. این در حالی است که هر کیلوگرم گندم در سال گذشته به‌صورت متوسط 0.41دلار قیمت داشت اما امسال ارزش این گندم به 0.34دلار به ازای هر کیلوگرم رسیده است. درواقع گندمی که در دولت تدبیر و امید به کشور وارد شده بسیار ارزان‌تر از دولت قبل است و طبیعتا باتوجه به ثبات نسبی قیمت گندم در بازارهای جهانی، ایران اقدام به خرید گندم‌هایی با کیفیت پایین‌تر کرده است. ولی‌الله افخمی‌راد، رییس سازمان توسعه تجارت در این رابطه می‌گوید: اکثر واردکنندگان گندم شرکت‌های تولیدی ماکارونی هستند که گندم را به آرد و آرد را به ماکارونی برای صادرات تبدیل می‌کنند و امید است به سمتی حرکت شود تا از ظرفیت‌های خالی گندم کشور به‌درستی استفاده شود. همین داستان با شدتی بیشتر برای جو نیز تکرار شده است. جو جزو کالاهای اساسی است که میزان واردات آن در این 6 ماه رشدی چشمگیر داشته است و از نظر وزنی 89.27درصد جو بیشتری به کشور وارد شده اما وقتی به میزان پول
پرداخته شده نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که پرداختی تنها 46.54درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر ایران اقدام به واردات جو به مراتب ارزان‌تر کرده است.
قند و شکر هم شرایط مشابهی را تجربه کرده‌اند. قند و شکر وارداتی ایران در 6 ماهه اول امسال 334.17میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی 8.95درصدی را تجربه کرده اما در سوی مقابل از نظر وزنی قند و شکر 31.36درصد افزایش واردات داشته است.
فشارها حریف واردات برنج نشد
با وجود تمام فشارهایی که برای واردات برنج صورت گرفت اما واردات برنج کاهشی 35.94درصدی را تجربه کرد. دولت و به‌طور مشخص سخنگوی آن بارها اعلام کرده بود تا زمانی که برنج داخلی در بازار عرضه می‌شود، برنج وارداتی توزیع نخواهد شد تا بازار به‌طور مناسب محصول داخلی را به‌دست مصرف‌کنندگان برساند. البته این صحبت در سال‌های گذشته بارها مطرح شده بود اما همیشه با نزدیک شدن به فصل برداشت برنج و افزایش طبیعی قیمت‌ها دولت به‌نام کنترل اقدام به واردات می‌کرد و همین موضوع باعث می‌شد که قیمت برنج به کمتر از قیمت تضمینی کاهش پیدا کند. اما امسال کل واردات برنج 657هزار تن بوده که ارزش آن 827میلیون دلار برآورد می‌شود. با این حساب میزان واردات برنج نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی 35.94درصدی را تجربه کرده است.
تفاوت ارزش و میزان واردات برنج هم خبر از روندی متناسب با تغییرات قیمت جهانی برنج می‌دهد در حالی که اخیرا رسانه‌ها شایعات زیادی درباره دستگاه‌های برنج‌ساز که از خرده برنج استفاده می‌کنند را مطرح کردند. کنجاله سویا هم که همیشه رشد زیادی را در جدول کالاهای وارداتی تجربه می‌کرد امسال کاهشی 17درصدی داشته است. تعداد مباشرانی که اقدام به واردات کنجاله سویا می‌کنند بسیار محدود است و بعد از داستانی که به رانت 650میلیون یورویی معروف شد در عمل یکی از مهم‌ترین واردکنندگان فعالیت‌های خود را تا حد محسوسی در بازار تعدیل کرد.
