عدم تکرار «بیش واکنش» سهامداران بورسی
دیروز شاخص کل بازار سهام با افت 1014واحدی روبه‌رو شد که حدود 860 واحد این ریزش به دلیل بازگشایی نماد بانک ملت و افت ارزش سهام این بانک بود. هرچند بدون تاثیر بانک ملت، شاخص کل تا حدود 150 واحد منفی می‌شد، اما بازگشایی نمادهای بورسی که به مدت 7ماه متوقف مانده‌اند، حاوی نکات مهمی است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
نخست آنکه در پی بازگشایی نماد بانک ملت، برخی گمان می‌کردند سازمان بورس و اوراق بهادار برای حمایت از بازار، شاخص را کنترل و با مدیریت آن، مانع از ریزش بیشتر آن می‌شود. در این خصوص باید گفت که وظیفه اصلی سازمان بورس، طراحی و فراهم کردن بسترهای مساعد برای انجام معاملات سهام است به گونه‌یی که فعالان بازار، تحت تاثیر شرایط مناسب و شفاف بازار سهام، به خرید و فروش اوراق اقدام کنند. در چنین شرایطی، هم سرمایه‌گذاران در بستری مناسب به سرمایه‌گذاری مبادرت خواهند ورزید و هم نمادهای بورسی نظیر بانک ملت نیز مطابق با ضوابط و دستورالعمل‌های اصلی سازمان بورس، به افشای اطلاعات خود می‌پردازند. در این میان سازمان بورس و اوراق بهادار تنها وظیفه نظارت بر ناشران و فعالان بازار سرمایه را برعهده خواهد داشت.
اما در خصوص افت ارزش سهام بانک ملت برخی از سرمایه‌گذاران علت اصلی این مقدار افت را توقف طولانی‌مدت نماد بانک می‌دانند، این در حالی است که دلیل اصلی توقف طولانی مدت این نماد، خارج از حیطه اختیارات سازمان بورس و بانک ملت بوده و عامل اصلی به طول انجامیدن این توقف ناشی از الزامات و اصلاحاتی است که بانک مرکزی در صورت‌های مالی بانک ملت و سایر بانک‌های مشابه اعمال کرد. طبیعی است که در صورت توقف طولانی‌مدت نمادها، رفتارهای هیجانی فعالان بازار در زمان بازگشایی آن مشاهده شود. از این رو، به واسطه تشدید رفتارهای هیجانی معامله‌گران، قیمت سهام تا دامنه‌های بسیار زیاد ریزش می‌کند کمااینکه این موضوع در معاملات دیروز نماد بانک ملت به خوبی دیده شد به‌طوری‌که قیمت پایانی این نماد پایین‌تر از ارزش واقعی آن قیمت‌گذاری و به فروش رسید. در علوم مالی به اینگونه رفتارها، OVER REACTION (بیش واکنش) گفته می‌شود. بیش واکنش‌ها رفتارهایی هستند که همواره فراتر از حد طبیعی خود بروز پیدا می‌کنند.
هرچند با بازگشایی نماد «وبملت»، انتظار می‌رفت با اعمال اصلاحات بانک مرکزی در صورت‌های مالی این بانک، قیمت سهام آن افت کند اما کاهش دیروز ارزش سهام بانک ملت بیشتر از حد انتظارها بود. افت چشمگیر قیمت هر سهم این نماد به
بیش واکنش سهامدارانی مربوط می‌شود که مدت زمان طولانی در انتظار بازگشایی آن بوده‌اند. به‌طور کلی زمانی که توقف نمادی بیش از چند ماه به طول بینجامد، بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی از این توقف طولانی مدت، به ستوه آمده و فارغ از ارزندگی بنیادی نماد مورد نظر، به فروش سهام آن نماد اقدام می‌کنند. این موضوع دلیل اصلی بیش واکنش‌ها در روند معاملاتی دیروز بازار سهام بود.
بر همین اساس برای جلوگیری از رفتارهای بیش‌واکنش، تنها سازوکاری که سازمان بورس می‌تواند در پیش بگیرد، جلوگیری از زمان‌بر شدن توقف نمادهاست. به عبارت دیگر، سازمان بورس باید تا حد ممکن از توقف نمادهای بازار جلوگیری کند یا حتی‌الامکان اجازه ندهد که توقف هر نمادی بیش از چند روز، به درازا بکشد. این در حالی است که توقف نماد بانک ملت بیش از چند ماه به طول انجامیده بود.
با این حال انتظار می‌رود رفتارهای هیجانی بیش‌واکنشی سهامداران در رویارویی با بازگشایی دیگر نمادهای بانکی، مانند دیروز تکرار نشود. بانک‌هایی که در گذشته دولتی بوده و در دوره‌های اخیر خصوصی شده‌اند؛ یعنی بانک‌های تجارت، ملت و صادرات، صورت‌های مالی آنها در روز بازگشایی با یکدیگر مقایسه می‌شوند و احتمال می‌رود در بازگشایی 2 نماد بانکی دیگر، بیش‌واکنشی سهامداران کاهش یابد. هر چند بازگشایی این دو نماد تنها به رفتارهای احتمالی بیش‌واکنش‌ها خلاصه نمی‌شود و ممکن است دیگر متغیرهای مالی مانند وضعیت سودآوری و میزان پوشش سود، صورت‌های مالی و ساختارهای ترازنامه‌یی این بانک‌ها، در رفتار فعالان بازار در روز بازگشایی اثرگذار باشد. به نظر می‌رسد در روزهای آتی رفتارهای بیش‌واکنشی فعالان بازار نسبت به بازگشایی‌های آینده در مقایسه با بازگشایی دیروز نماد وبلمت متعادل‌تر باشد؛ چراکه بازار دیروز این تجربه را درخصوص بازگشایی نماد ملت داشته و دوباره این تجربه را تکرار نخواهد کرد.
