پاتک «اسنپ بک» برای حفظ برجام
کندی رفع تحریم بانکی به‌دلیل «محافظه‌کاری» بانک‌ها تغییر نگاه وزارت خارجه از «سیاسی- امنیتی» به «توسعه اقتصادی»
گروه تجارت مسلم تقوی
تحریم‌های چند دهه گذشته همواره با بهانه‌های مختلف بخش‌های اقتصادی ایران را هدف می‌گرفت و این نوع فشارها، در کمترین زمان ممکن توسط فعالان اقتصادی و به‌خصوص خصوصی‌ها احساس می‌شد. به همین دلیل است که وزیر امور خارجه خطاب به فعالان اقتصادی بیان می‌کند: زمانی که تحریم‌ها علیه ایران وضع شد، بار سنگین آن بر دوش بخش خصوصی بود و همانطور که بخش خصوصی بیشترین منفعت را از برجام می‌برد، بیشترین هزینه هم برعهده بخش خصوصی است. وظیفه ما به‌عنوان کارگزاران و شما به‌عنوان کارآفرینان این است که مراقب باشید تا برجام تحت‌تاثیر تبلیغات قرار نگیرد. این به مقداری تلاش و ریسک‌پذیری نیاز دارد؛ او البته خود را از خصیصه ریسک‌پذیری به دور می‌داند و می‌گوید: من خصوصیت ریسک‌پذیری ندارم زیرا اگر داشتم در کسب و کار خانوادگی می‌ماندم؛ بنابراین شما می‌دانید که چطور بدون ریسک و خطر کردن امکان پیشرفت وجود ندارد. ظریف در جمع فعالان اقتصادی، فرصت را غنیمت شمرد و با تحلیل سود ایران از «اسنپ بک» در سند برجام و پاتکی که از این طریق می‌تواند به ناقضان برجام وارد کند، توضیح داد که «اسنپ‌بک» تضمینی برای برجام است و در صورت لزوم، ایران از آن بهره
خواهد برد. محمدجواد ظریف روز گذشته در بیست‌و‌دومین جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران حاضر شد تا ضمن مطلع شدن از مطالبات بخش خصوصی از دیپلمات‌ها، سفرا و رایزنان کشور، از تازه‌ترین اقدامات وزارت متبوعش درخصوص برجام و رفع موانع تحریم‌های اقتصادی از پیش پای تجار اطلاع‌رسانی کند. این عضو کابینه یازدهم با اشاره به اینکه در زمان تحریم‌ها اتفاقاتی افتاد که باعث شد کشور از امکاناتی محروم شود، گفت اما دنیا در این مدت بیکار نمانده بود و بیشترین تحولات دنیا خصوصا در حوزه نظام بانکی اتفاق افتاد و قوانین و مقررات جدیدی وضع شده است. از سوی دیگر در شرایط بروز مشکلات اقتصادی که در سال‌های پیش کشورهای امریکا و اروپا با آن روبه‌رو بودند، ما بیرون از این بازی بودیم و خیلی هم نگران نبودیم اما به ناگاه با همه این مشکلات مواجه شدیم.
وی همچنین با بیان اینکه نفس تحریم‌ها ایجاد یک فضای روانی بین‌المللی علیه یک کشور برای تحت‌تاثیر قرار دادن مراودات اقتصادی دیگر کشورها با آن کشور است، گفت: امروزه بیشترین تلاش برای ایجاد فضای نگرانی درباره تحریم‌ها انجام می‌شود اما ما وظیفه داریم برجام را نگه داریم و تحت‌تاثیر این تبلیغات قرار نگیریم.
وزیر امور خارجه بااشاره به اینکه موضوع رسمی بیشتر تحریم‌ها علیه سه حوزه نفت، حمل‌و‌نقل و بانک شکل گرفته بود، گفت: در حوزه نفت و حمل‌و‌نقل توانستیم با تلاش وسیع برادران و خواهران نشان دهیم که برجام می‌تواند حرکت کند اما در حوزه بانکی همانطور که می‌دانید به‌دلیل محافظه‌کار بودن بانک‌ها، روند گشایش مراودات بانکی با تدریج پیش می‌رود. این سه موضوع، موضوع رسمی تحریم‌ها بودند و مابقی تحریم‌ها ناشی از فضای روانی ایجاد شده است. هر چند که دارو نیز به ما نمی‌فروختند و بحث تحریم ال‌سی را مطرح می‌کردند که این کار فعالیتی غیرقانونی بود. وزیر امور خارجه همچنین با اشاره به اینکه ایران در همه حوزه‌ها کنشگر و تعیین‌کننده است و نمی‌گذاریم که برجام را نقض یا اسنپ‌بک را به اجرا بگذارند، ادامه داد: برجام با خطر جدی مواجه نیست، به شرط آنکه ما خودمان برجام را حفظ کنیم.
تحریم یعنی فضای نگرانی؛ آن را بیشتر نکنیم
ظریف در توضیح این مساله که برجام یک اتفاق بود و نباید بیش از حد به آن پرداخت، گفت: بنده معتقدم که نباید هر روز برجام را مطرح کرد بلکه باید فضایی ایجاد کرد که این امر عادی تلقی شود. اکنون باید از فضای پس از برجام استفاده کرد. وی با بیان اینکه گاهی آقایان زنگنه و آخوندی از من تشکر می‌کنند که زمینه افزایش فروش نفت و خرید هواپیما را فراهم کردم، گفت: من به آنها گفتم که من از شما متشکرم زیرا با اقدام خود باعث شدید برجام حفظ شود. وزیر امور خارجه با توضیح اینکه تحریم‌ها بیش از آنکه مقررات باشند ایجاد یک فضاست، گفت: نخستین نکته این است که برجام توانست فضای روانی جهان را در مورد ایران آرام کند، به‌همین دلیل بدخواهان ایران در خارج از کشور تلاش می‌کنند تا نگذارند این آرامش در فضا ایجاد شود؛ اگر می‌بینیم که سناتورهای امریکایی بیش از ۵۰ لایحه و طرح قانونی را به مجلس و سنا می‌برند به این معناست که می‌خواهند بگویند ارتباط با ایران همچنان خطرناک و هزینه‌دار است. ظریف با اشاره به استفاده از جمله «هزینه حیثیتی کار با ایران» گفت: استفاده از این جمله در میان آنها به این معناست که موضوع فقط قوانین نیست و همکاری با ایران حیثیت
ما را خراب می‌کند. وی افزود: این تحریم‌ها به صورت تدریجی برای کشور اتفاق افتاد و کشور را از امکاناتی محروم کرد، قبل از تحریم‌ها نیز آن‌طور نبود که با هیچ مشکلی مواجه نباشیم به‌طوری که تحریم «یوترن» «داماتو» یا «ایسا» مربوط به قبل از تحریم‌هاست. این موارد تاثیرات خود را بر روابط بین‌المللی ایران گذاشته بود. درواقع تحریم یوترن به دهه ۸۰ میلادی مربوط می‌شود همچنین تحریم داماتو مربوط به اواخر دهه ۹۰ میلادی است. وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه در همان زمان ما علیه ایالات‌متحده در دادگاه لاهه شکایت کردیم، گفت: برجام آنچه توانست این بود که این موانع را رفع کرد و نکته دیگر اینکه به بهانه موضوع هسته‌یی پرونده ایران به شورای امنیت رفت و این تحریم‌ها یک فضای بین‌المللی را علیه ایران ایجاد کرد. موفقیت برجام در آن بود که فضای روانی جهان را درباره ایران آماده کند به‌همین دلیل بدخواهان تمام تلاش خود را به کار بردند که این آرامش در فضای ایران حاکم نشود.
روند تدریجی بازگشت تعاملات بانکی
وزیر امور خارجه کشور با بیان اینکه رویکرد برجام درواقع رفع موانع کشور بوده است، گفت: ایجاد این موانع در مسیر تجارت و توسعه ایران چندین سال طول کشید، همانطور هم موانعی که در سال‌های دهه ۸۰ ایجاد شد یک‌باره نبوده است. وی با اشاره به اینکه وقتی اتحادیه اروپا قصد داشت تحریم نفتی را اعمال کند 6ماه به خودش فرصت داد، گفت: ما به اشتباه تصور کردیم که این 6ماه فرصت را به ما داده است در حالی به خودش این فرصت را داد که بتواند از مسیرهای دیگر این نفت را خریداری کند. به همین دلیل دیدیم که با شروع تحریم‌ها قیمت نفت هم کاهش یافت، حتی ایالات‌متحده وقتی تحریم‌های نفتی ایران را اعمال کرد سایر کشورها را موظف کرد تا هر 6ماه ۲۰ درصد از خرید نفت را کم کنند و وزارت انرژی امریکا را موظف کرد که این اقدام را رصد کند. ظریف با تاکید بر اینکه آنها با برنامه‌ریزی تحریم‌ها را اعمال کردند، اظهار داشت: اگر به تعاملات بانکی نگاه کنیم. از سال‌های ۸۹ و ۹۰، ایران ۶۷۰ کارگزاری داشت که این روند به صورت تدریجی کاهش یافته و به ۵۰ کارگزاری رسیده است، بنابراین زمان می‌برد تا دوباره به حالت ابتدایی بازگردد. وزیر امور خارجه تاکید کرد: در مراودات تجاری
نگرانی از آینده برجام برای شما فعالان تجاری وجود دارد و این امر باعث می‌شود هر فشاری جای طرح پیدا کند.
اسنپ‌بک؛ نشانه بی‌اعتمادی در مذاکرات
وزیر امور خارجه همچنین با اشاره به تاثیر اسنپ‌بک در توافق برجام گفت: اسنپ‌بک به معنی ضعف برجام نیست بلکه به معنای ادامه آن است و این نشان می‌دهد که ما هیچ کدام به هم اعتماد نداریم. وی با بیان اینکه آورده ما در برجام، برنامه هسته‌یی و آورده آنها تحریم‌ها بود، گفت: ما برای آنکه برنامه هسته‌یی را برگردانیم نیاز به اجازه آنها نداریم و زمانی که ایران به جمع‌بندی برسد ضمانتی برای این توافق وجود ندارد و دوباره می‌تواند برگردد. وی تصریح کرد: برنامه هسته‌یی در اختیار ماست و هر موقع که بخواهیم، می‌توانیم بازگردیم ولی آنها برای ادامه تحریم‌ها باید یک روند طولانی را طی کنند، بنابراین اسنپ‌بک زمینه‌یی نیست که هر کس خواست توافق را برهم بزند، بلکه ضمانتی برای برجام است. ظریف ادامه داد: در مذاکرات می‌گفتند وقتی به موضوع تجارت می‌رسیم به متحدان خود هم اعتماد نداریم، به دلیل تنوع روابط در بخش‌های مختلف تجارت با ایران به همین دلیل ما اسنپ‌بک را جدی نمی‌دانیم. ظریف با بیان اینکه باید توجه کنیم که برجام در فضای کامل بی‌اعتمادی به نتیجه رسید، گفت: اینکه ما اعتماد نداشتیم مقطعی است اما طرف مقابل هم به ما اعتماد نداشته است؛ به هر
حال می‌دانیم که مبنای همه بحث‌ها بی‌اعتمادی است. وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه ایران در حال حاضر در همه حوزه‌های کنشگر است، گفت: یک زمان کشورهای در حال توسعه فقط موضوع مهم ماجرا بودند، اما الان ما خودمان تعیین‌کننده‌ایم؛ بنابراین این طور نیست که ما اینجا باشیم تا یک نفر برجام را نقض کند. وی با اشاره به اینکه برجام جزیی از واقعیت دنیاست، گفت: برجام یک توافق بود و ما توانستیم با 6کشور عمده دنیا که می‌خواستند علیه ایران کار خود را پیش ببرند توافق کردیم و در برجام امریکا بیش از ما شرایط را پذیرفته است و سیاست‌های زیادی را کنار گذاشت. ظریف با اشاره به اینکه آنها معتقد بودند تحریم‌ها بزرگ‌ترین سرمایه علیه ایران است، اظهار کرد: به هر حال موضوع این است که برجام فضایی ایجاد کرده که باید از آن استفاده کنیم. همچنین برخی سناتورهای امریکایی به مسوولان مذاکره خودشان می‌گفتند که شما با پذیرش عبارات ایران ما را از تحریم دوباره ایران محروم کردید.
سیاست وزارت خارجه، توسعه کشور است
محمدجواد ظریف همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به اینکه مسائل جنگ، تحریم‌ها، حقوق بشر و... از وزارت خارجه ما یک سازمان سیاسی ساخته است، گفت: ما یک سازمان سیاسی امنیتی بودیم و سیاست خارجی ما از این وزارتخانه یک سازمان سیاسی امنیتی ساخته بود، اما از ابتدای دولت یازدهم ما گفتیم که سیاست خارجی باید برای توسعه کشور باشد نه هزینه‌یی برای آن. ظریف با تاکید بر اینکه ما می‌خواهیم در خدمت توسعه باشیم اما ابزار کامل در اختیار نداریم، گفت: ما قائم‌مقام وزیر امور خارجه را مسوول اقتصادی قرار دادیم و به سفارتخانه‌ها هم گفتیم که بر اساس کار اقتصادی به شما نمره می‌دهیم و به آنها دستور دادیم که در سفارتخانه‌ها باید روی بخش خصوصی باز باشد. وی با توجه به اینکه توجه ما به فساد مالی بسیار جدی است، گفت: یکی از اقدامات ما ایجاد یک بانک اطلاعاتی است و تلاش کردیم امکانات دنیا را شناسایی کنیم، اما همزمان نیاز داریم که ارتباط بیشتری با بخش خصوصی داشته باشیم.
پاسخ ظریف به مشکلات بازرگانان
در این جلسه عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، با طرح درخواستی گفت: از وزارت خارجه درخواست داریم با استفاده از ارتباطاتی که دارد برای الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت اقداماتی را انجام دهد و به نظر می‌رسد با توجه به اینکه هنوز کار گروه الحاق به WTO شکل نگرفته است و وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه نیاز به کمک وزارت خارجه دارد. پدرام سلطانی افزود: همچنین مساله حائز اهمیت دیگر، استفاده از ظرفیت وزارت خارجه و تسریع مذاکرات برای تجارت آزاد و تجارت ترجیحی با دیگر کشورهاست. ظریف نیز در پاسخ به مشکلات پیوستن به سازمان تجارت جهانی گفت: در این خصوص مشکلاتی وجود دارد و در حال تلاش برای رفع آنها هستیم هرچند وزارت صنعت در این ارتباط مسوولیت مستقیم دارد. همچنین در این نشست، اسدالله عسگراولادی با اشاره به موضوع ارائه روادید در فرودگاه برای برخی کشورها از سوی ایران گفت: با توجه به اینکه ایران به اتباع برخی کشورها روادید چند ماهه می‌دهد، چرا آنها متقابلا این کار را انجام نمی‌دهند؟ چراکه این افراد به عنوان توریست می‌آیند اما اقدام به کاسبی می‌کنند، حتی در برخی بازارها مانند امین حضور مغازه باز کرده‌اند و کالاهای خود را می‌فروشند. لذا استدعا داریم اگر قرار است ما به اتباع آنها 2 تا 3 ماه ویزای فرودگاهی بدهیم، آنها هم باید این کار را انجام دهند؛ در غیر این صورت این موضوع قطع شود. وزیر امور خارجه هم در پاسخ به این اظهارات گفت: به ما فشار می‌آورند که برای توسعه توریست، روادید صادر کنیم که این امر مشکلات اقتصادی ایجاد کرده است. همانطور که برای فعالیت‌های گردشگری و بازرگانی از طرف ایران به راحتی ویزا صادر می‌شود سایر کشورها به این اندازه با ما همکاری ندارند. در صورتی که بخواهیم عمل متقابلی در این خصوص صورت گیرد، صنعت توریست ما با مشکل مواجه می‌شود. ظریف با اشاره به موضوع خرید و فروش وقت‌های سفارت در ایران گفت: ما در این خصوص انتقاداتی را به سفارتخانه‌ها منتقل کردیم که آنها باید به ایرانیان احترام بگذارند و در این زمینه نیز با نیروی انتظامی نیز همکاری‌ها را شروع کردیم، اما از هموطنان خودمان در سفارتخانه‌های خارجی در ایران تقاضا داریم که احترام به حقوق هموطنان را فراموش نکنند و بدانند توهین به هموطن، توهین به خودشان و کشور است و همگی باید این را درک کنند. وی درخصوص موضوع فرش اظهار داشت: فرش نیز مانند هواپیماست و از تعهدات بیرونی برجام بود که در داخل برجام مطرح شد در مورد بازگشت فرش‌های ایرانی از امریکا مدتی بحث کردیم و به ما گفتند که مورد به مورد به آن مجوز می‌دهند و اگر این اقدام انجام نشده ما آن را پیگیری می‌کنیم. ظریف در پاسخ به سوال یکی از بازرگانان درباره اینکه سفرای ما در سایر کشورها اطلاعات اقتصادی مناسبی ندارند، گفت: بخش خصوصی در برخی موارد اطلاعات بهتری از سفرای ما دارد، امیدواریم در آینده نیز اطلاعات اقتصادی سفرای ما بیشتر شود. البته به سفارتخانه‌های خود در سایر کشورها تاکید کرده‌ایم که باید در آنجا به روی همه به‌ویژه بخش خصوصی باز باشد.
