مبنای اینترنت کودک چیست؟
یک کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقد است که مبنای اینترنت کودکان ارایه سرویسی است که والدین امکان کنترل، نظارت و مدیریت فرزندان خود را داشته باشند. این در حالی است که چندی پیش، وزیر ارتباطات با بیان اینکه در بسیاری از کشورها دسترسی به محتواهای غیراخلاقی و خشن محدود شده است، فعال شدن سرویس Safe Search روی موتورهای جست‌وجو را مطالبه خانواده‌های ایرانی عنوان کرد که همین موضوع هم انتقادات زیادی را در میان کاربران به دنبال داشت.
بحث اینترنت امن کودکان از سال‌های قبل مطرح شده است؛ به گونه‌ای که در دولت قبل درباره اینترنت کودکان و نوجوانان گفته شده بود که از تهدیدهایی که در خانواده‌ها وجود دارد، بحث کودکان است که برای مسائل غیراخلاقی حساسیت دارند و جست‌وجوی یک عبارت در گوگل ممکن است عبارت نامناسبی نمایش دهد؛ بنابراین راه‌اندازی نظام اینترنت کودک در دستور اقدام گرفت زیرا ممکن بود گوگل برای سالم‌سازی فضای مجازی با دولت همکاری نکند اما موتورهای جست‌وجوی بومی این نیاز را برطرف می‌کنند؛ ضمن اینکه اطلاعات آنها قابل مدیریت و سالم‌سازی است. هفته گذشته اما در جلسه کمیته راهبری سند حفاظت از کودکان در فضای مجازی به میزبانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، رونمایی از طرح اینترنت کودک و نوجوان (۴۵۶) هم انجام شد. در این جلسه عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- با تأکید بر اینکه حوزه کودک و نوجوان در فضای مجازی حوزه بسیار مهمی است اما آن‌چنان‌که باید و شاید به آن پرداخته نشده است گفت که سابقه بحث حفاظت از کودکان در فضای مجازی قریب به دو دهه است که در دنیا دنبال می‌شود و در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود هم فعالیت‌های خوبی در کشور انجام شد البته در ادامه کمتر به این حوزه توجه شده است و اقدامات انجام‌گرفته یا کافی نبوده یا متناسب با چارچوب‌های فرهنگی کشورمان نبوده است. بر اساس تکالیف در نظر گرفته‌شده در سند صیانت از کودکان در فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شد تا با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای فرهنگی یک محیط امن در فضای مجازی برای کودکان فراهم کند تا آنها کمتر در معرض محتواهای نامناسب قرار بگیرند؛ تکلیف دیگر وزارت ارتباطات در این سند این بود که محیط امن متناسب با سن و محتوایی که در اختیار کاربر قرار می‌گیرد را فراهم کند که طبق اعلام با همکاری خیلی خوب خانواده ارتباطات کشور و در رأس آن اپراتورهای تلفن همراه این امکان فراهم شده است.
امکاناتی که سرویس 456 به والدین می‌دهد
با راه‌اندازی سرویس اینترنت کودک و نوجوان (سرویس ۴۵۶) سه امکان برای خانواده به‌منظور حفاظت از کودکان در فضای مجازی فراهم می‌شود: نخست با شماره‌گیری #۴۵۶٭ ، دوم از طریق سایت و سوم از طریق اپلیکیشن ۴۵۶ این امکان برای خانواده‌ها فراهم‌شده تا دسترسی کودکان و نوجوانان خود به اینترنت را متناسب با سن و شرایط هر کدام تعریف و مدیریت کنند. به این منظور چهار سطح دسترسی در قالب چهار رنگ سبز، سفید، زرد و نارنجی تعریف شده است که فعلا رنگ سبز (برای کودکان زیر ۵ سال) در اپراتورها فعال شده است و به زودی سایر دسترسی‌ها نیز تعریف خواهد شد. همچنین یک امکان دیگر و با انعطاف بیشتری در قالب اپلیکیشن فراهم‌شده است در این حد که پدر و مادر می‌توانند انتخاب کنند چه سرویس، چه سایت یا چه اپلیکیشنی برای کودکان فعال شود و برای هر کدام از اعضای خانواده می‌توانند سطح دسترسی ویژه مربوط به وی را تعریف کنند. کار دیگری هم به‌مرور تکمیل می‌شود که نمونه آن‌هم در کشورهای اروپایی فعال‌شده است، فراهم کردن دسترسی ایمن به خدمات پایه و مهم مثل موتورهای جست‌وجو و دانشنامه‌هاست تا از طریق آن کودک در معرض محتوای نامناسب قرار نگیرند که این خدمات در قالب سایتی از هفته گذشته در دسترس مردم قرار گرفت.
در سال‌های گذشته سواد رسانه‌ای تقویت نشده است
در همین رابطه محمد کشوری، کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، اظهار کرد: این طرح از این جهت که به کودکان سرویس‌های مناسبی داده شود و به خانواده این اختیار را می‌دهد که اینترنتی را برای فرزندان خود فراهم کنند، اقدام خوبی است؛ مشروط به اینکه شامل سایر طبقات اجتماعی نشود. وی افزود: همین که برای کودکان سرویسی با حق انتخاب توسط پدر و مادر باشد، به عقیده شخصی من اقدام بسیار خوب و لازمی است اما در عین حال از نکته مهمی برخوردار است؛ طبعا اینترنت کودکان ویژگی مهمی که دارد این بوده تعدادی از سایت‌ها را به اصطلاح لیست سفید را تکمیل کرده‌اند و در اختیار والدین قرار می‌دهند اما این اقدام باید به‌گونه‌ای باشد که والدین بتوانند این لیست را کم و زیاد کنند و از امکان ویرایش برخوردار باشد. کشوری در ادامه سخنانش تشریح کرد: اختیار و کنترل نباید از پدر و مادر گرفته شود؛ مبنای اینترنت کودکان این است که سرویسی را اراده دهند که والدین امکان کنترل، نظارت و مدیریت بر فرزندان خود را داشته باشند؛ نباید چنین امکان تلقی ایجاد کند که بعضا حاکمیت‌ها به جای پدر و مادر تصمیم گرفته‌اند و صرفا تعدادی از سایت‌ها را در اختیار کودکان قرار دهند. اما اینکه سایت‌هایی باشند که خیال والدین راحت باشد، خوب است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات معتقد است که اینترنت کودکان جهت‌گیری، اصول و سیاسی‌های کلی آن باید به سمتی باشد که خانواده‌محور باشد؛ یعنی بر مبنای مدیریت و نظارت والدین باشد؛ به عبارتی حاکمیت این امکان را فراهم کند تا پدر و مادر‌ها بتوانند آنها را کم یا زیاد کنند. وی با بیان اینکه با نگاه به واقعیت جامعه این طرح درنهایت برای کودکان ۱۰ الی ۱۲ مناسب است تشریح کرد: برای بچه‌های کوچک‌تر همانطورکه گفته شد محور خانواده است. جدا از طراحی که باید جذاب و مناسب باشد، در مرحله بعد این خانواده‌ها هستند که باید قانع شوند که طرح اینترنت کودکان اقدامی خوب و مناسب است تا درنهایت فرزندان آنها از این اینترنت استفاده کنند. کشوری گفت: همچنین نقش صدا وسیما در این مواقع بسیار مهم است؛ متأسفانه یکی از مشکلات این است در سال‌های اخیر فرهنگ‌سازی که لازم بوده در مباحثی مانند سواد دیجیتالی و رسانه‌ای دیده نشده است؛ درواقع صدا و سیما باید یک برنامه مستمر و منسجم داشته باشد که سواد خانواده‌ها را در چنین مواردی بالا ببرد؛ طبعا اگر به دید تجاری به آن نگاه شود که شرکت‌های داخلی هم برای تبلیغات باید پولی پرداخت کنند، هیچ‌وقت این امر شکل نمی‌گیرد؛ بدین‌ترتیب باید در صدا و سیما و رسانه‌ها به این صورت تبلیغات لازم را انجام دهند. این کارشناس معتقد است تأثیرات اجرای طرح اینترنت کودکان و نوجوانان کوتاه‌مدت نیست و همه می‌دانند که تعدادی از سایت‌های اینترنت، مناسب کودکان نیستند و طبعا اگر استفاده شود، مضر خواهد بود اما درنهایت درصورتی که تمهیداتی ایجاد شود که خانواده و کودکان از اینترنت مناسب استفاده کنند، مفید خواهد بود.
این اقدامات در حالی است که چندی پیش، عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات با بیان اینکه در بسیاری از کشورها دسترسی به محتواهای غیراخلاقی و خشن محدود شده است، فعال شدن سرویس Safe Search روی موتورهای جست‌وجو را مطالبه خانواده‌های ایرانی عنوان کرد. وزیر ارتباطات درباره فعال شدن این سرویس گفت: «این مساله نگرانی بحقی بوده که خانواده‌های ایرانی داشتند ما با کمک اپراتورهای ارتباطی کاری کردیم که محتواهای مستهجن و غیراخلاقی در دسترس نباشد. این موضوع ربطی به بحث قفل کودک ندارد و ما دسترسی به محتواهای غیراخلاقی و خشن را محدود کردیم.» البته همین موضوع، انتقادات زیادی را هم در میان کارشناسان و کاربران شبکه‌های اجتماعی برانگیخت. موضوع safe search بیشتر در موتورهای جست‌وجو معروف است. یک سری محدودیت است که خود سیستم عامل‌ها ارایه می‌دهند و این در اختیار خانواده‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌هاست که بنابر فرهنگ خودشان، سن استفاده‌کنندگان و موارد متعدد، می‌توانند محدودیت اعمال کنند. البته در کنارش هم به خانواده‌ها آموزش می‌دهند. مثلا در کشورهای اروپایی ممکن است در یک شرکت، بنابر سیاست‌هایشان یک سری از محدودیت‌ها را روی سیستم عامل اعمال کنند یا در مدرسه‌ای که افراد به اینترنت دسترسی دارند، حالت جست‌وجوی ایمن را برای کل افراد مجموعه اعمال کنند. این در حالی است که به گفته کارشناسان، تاکنون اینطور نبوده که حکومت یا دولتی به‌صورت اجباری این حالت را فعال کند.
