سایه‌روشن‌های طرح کارورزی در بنگاه‌ها
گروه بنگاه‌ها
یکی از موضوعاتی که در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم به عنوان یکی از مناقشه‌های جدی میان نامزدهای انتخاباتی بدل شد، بحث راهکارهای اجرایی برای رسیدن به بهترین دستاوردهای اشتغال‌زایی بود که اتفاقا مورد توجه افکار عمومی و جمعیت انبوه بیکاران ایرانی نیز قرار گرفت.
برنامه دولت یازدهم در این زمینه در قالب طرحی مطرح شد که مهم‌ترین بخش آن، راه‌اندازی سامانه کارورزی بود که قادر بود، جویندگان کار در کشورمان را در قالب یک سامانه مرکزی ثبت‌نام، دسته‌بندی و نهایتا برای اشتغال آنان برنامه‌ریزی‌های اجرایی شود. این طرح در بهمن ماه سال 95 در هیات وزیران به تصویب رسید و جزئیات آن از سوی وزیر کار در حیاط دولت در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت. بر اساس برنامه‌ریزی‌های اجرایی دولت، جویندگان کار در کشورمان بعد از ثبت‌نام در سایت کارورزی و دسته‌بندی تخصصی و تحصیلاتی به بنگاه‌های اقتصادی مختلف معرفی می‌شوند و دولت یک‌سوم حقوق حداقلی آنان را همراه با بیمه به‌عهده می‌گیرد تا بعد از مهارت‌آموزی وارد فضای اقتصادی کشور شوند.
این شرایط ادامه داشت تا اینکه در روزهای تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از نامزدها با کپی طرح کارورزی دولت تلاش کرد تا از مطالبات مردم در حوزه اشتغال‌زایی به نفع خود استفاده کند. سایتی که با شکایت دولت و واکنش مقامات قضایی مسدود شد تا دولت بعد از ماراتن انتخابات ابعاد گوناگون آن را اجرایی کند. از آنجا که پرسش‌های بسیاری درباره ابعاد و زوایای گوناگون طرح کارانه و نمونه‌های مشابه آن در جوامع پیشرفته در اذهان عمومی وجود دارد در این شماره پای صحبت‌های معاون سابق سازمان آموزش فنی و حرفه‌یی نشستیم تا نوری به ابعاد مختلف این طرح بتابانیم.
نمونه‌های طرح کارورزی
در کشورهای در حال توسعه
معاون سابق آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه‌یی کشور با اشاره به اینکه کارورزی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته انجام می‌شود و نتایج خوبی هم به دنبال دارد، می‌گوید: تاکنون طرح منسجمی درباره کارآموزی و کارورزی در ایران اجرا نشده است.
پوراندخت نیرومند در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: الگوی آموزش و کار همزمان که از آن به عنوان کارورزی یا کارآموزی یاد می‌شود، الگویی جهانی است که در کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. او می‌گوید: در مطالعه‌یی که توسط مرکز حمایت از توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌یی اروپا (European Centre for the Development of Vocational Trainin)انجام شده نشان می‌دهد که بیش از سه‌پنجم تمام شرکت‌های اروپایی با 10 کارمند یا بیشتر در فعالیت‌های آموزشی (از هر نوعی) درگیر شده‌اند. نیرومند صحبت‌هایش را این‌طور ادامه می‌دهد: در کشورهای اروپای شمالی این سهم به‌طور قابل توجهی بالاتر از حد متوسط است و 48درصد از شرکت‌هایی که تعداد کارکنان آنها بین 10تا 19 نفر است، در عضویت شرکت‌های آموزشی هستند؛ در حالی که در شرکت‌های با 250 کارمند یا بیشتر این سهم به بالای 95 درصد می‌رسد.
به گفته این کارشناس حوزه آموزش‌های مهارتی، در آلمان سه‌چهارم از شرکت‌ها، دوره‌های داخلی یا خارجی یا اشکال دیگری از یادگیری نظیر یادگیری در محل کار یا یادگیری از طریق رسانه را دنبال می‌کنند.
غول‌های اقتصادی و روش‌های نوین کارورزی
نیرومند توضیح می‌دهد: نظام آموزش دوگانه در آلمان، طرح Student Placement (دو سال تحصیل در دانشگاه به علاوه یک‌سال حضور در صنعت همراه با حقوق و مزایا توسط صنعت به علاوه یک‌سال تحصیل در دانشگاه) در انگلیس، Travo Practic (ارائه آموزش عملی در کنار آموزش نظری به علاوه بازدید از کارخانه) و در فرانسه در طرح Stage (بعد از اتمام تحصیلات یک‌سال به کشورهای اروپایی می‌روند و کار می‌کنند)، ایجاد مدرسه تکمیلی ایران و امریکا در دانشگاه شهید عباسپور فعلی، مصادیقی از طرح‌های کارآموزی و کارورزی محوری هستند که در این کشورها در راستای سیاست‌های فعال بازار کار دنبال می‌شود.
این کارشناس حوزه آموزش‌های مهارتی در ادامه می‌گوید: امسال هم غول‌های شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های فناوری از جمله فیس‌بوک، گوگل، میکروسافت، آمازون و اپل از برترین شرکت‌ها در زمینه پذیرش کارآموزان بوده‌اند تا از آن به عنوان یک راهکار کارآمد در زمینه جذب استعدادهای جوان استفاده کنند. او در ادامه می‌گوید: بررسی‌ها و آمار نشان می‌دهد استفاده از الگوهای کارآموزی، کارورزی برای زمینه‌سازی ورود دانش‌آموختگان به بازار کار الزامی است.
سابقه طرح‌های کارورزی در ایران
نیرومند افزود: در کشور ما به دلیل بی‌توجهی به شرایط و بسترهای قانونی، اجتماعی، فرهنگی از جمله فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار و متناسب نبودن سیاست‌های تنظیمی فعال و غیرفعال بازار کار، بهره‌برداری پوپولیستی از طرح‌های فوق جهت پاسخگویی‌های موقت به خواسته‌های اجتماعی، فقدان تداوم در اجرای طرح‌ها، آشنا نبودن متولیان بخش‌های مختلف سیاست بازار کار با دانش و مهارت مدیریت بازار کار باعث شده بدون مطالعه‌های امکان‌سنجی و نیازسنجی طرح‌هایی اجرا شده و در نتیجه زمینه نگرانی‌های بخش‌های کارگری و کار فرمایی را به‌دنبال داشته باشد. به گفته نیرومند، جالب است بدانیم با وجود اهمیت موضوع، تاکنون طرحی جامع و منسجم در خصوص الگوهای کارآموزی و کارورزی در جهان، آسیب‌شناسی طرح‌های کارآموزی، کارورزی و استاد شاگردی اجرا شده در کشور که قابل بهره‌برداری در اتخاذ سیاست‌های هماهنگ و منسجم بازار کار باشد، انجام نشده است. این کارشناس حوزه آموزش‌های مهارتی در ادامه می‌گوید: البته در سال 1393 که احیای مجدد طرح‌های استاد شاگردی و کارورزی (در راستای طرح توانمند‌سازی دانشجویان و دانش‌آموختگان مصوب شورای اشتغال) مطرح شد به دلیل دغدعه‌هایی که از جانب نمایندگان کارگری بیان می‌شد، سازمان آموزش فنی و حرفه‌یی کشور انجام سه طرح مطالعاتی جامع در خصوص آسیب‌شناسی طرح‌های استاد- شاگردی، کارآموزی، کارورزی که در برگیرنده مطالعات تطبیقی بود را در دستور کار خود قرار داد.
دستاوردهای طرح کارورزی
نیرومند تاکید می‌کند: انتشار نتایج و دستاوردهای این سه طرح و بهره‌برداری از آن جهت رفع اشکالات و اصلاح سیاست‌ها و برنامه‌ها، می‌تواند پاسخگوی دغدغه‌هایی باشد که توسط ذی‌نفعان بازار کار ارائه می‌شود.
معاون سابق آموزشی سازمان فنی و حرفه‌یی با اشاره به طرح کارورزی که هم‌اکنون از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال پیگیری است، گفت: دستورالعمل طرح کارورزی، در 27 فروردین سال 86 به تصویب شورای عالی اشتغال رسید.
به گفته نیرومند، هدف از اجرای طرح کارورزی، انتقال مهارت و دانش فنی مورد نیاز بازار کار در محیط واقعی کار به کارورز و همچنین ایجاد زمینه شناخت کارفرما از شخصیت، استعداد و توانمندی‌های نیروی کاری بوده که قرار است در یک بنگاه اقتصادی مشغول به فعالیت شود. به عبارتی، طرح کارورزی به انتخاب هوشمندانه نیروی‌های ماهر و متخصص در انتخاب کار و به کارفرما جهت انتخاب نیروی واجد صلاحیت حرفه‌یی مورد نیاز بنگاه کمک می‌کند.
با اجرای طرح کارورزی، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌توانند با ثبت‌نام در سامانه http: //karvarzi.mcls.gov.ir و تایید اطلاعات در یکی از واحدهای اقتصادی ضمن انجام کار از تجارب واحد اقتصادی از فرصت به وجود آمده برای کسب مهارت در رشته تحصیلی خود و همچنین فراهم شدن انتقال دانش از دانش‌آموختگان به بنگاه‌های اقتصادی بهره‌مند شوند.
در وهله نخست قرار است که 150هزار نفر از طریق طرح کارورزی جذب بنگاه‌های اقتصادی شوند.
