چالش‌های توسعه گردشگری در اقتصاد ایران
مهدی فیضی عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی با اشاره به اینکه صنایعی که مقیاس تولید بالاتر و رشد اقتصادی بیشتری دارند، ظرفیت بالاتری نیز برای استخدام نیروی کار در آنها وجود دارد، گفت: در حال حاضر صنعت گردشگری گسترده‌ترین صنعت خدماتی و مهم‌ترین صنعت اشتغالزا در دنیا محسوب می‌شود، به همین جهت تردیدی نیست که همه کشورها در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره‌گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد جهانی حاصل از گردشگری و همچنین بالا بردن سطح اشتغال در کشور خود هستند.
وی ادامه داد: چراکه امروزه گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین و سریع‌ترین صنایع در حال رشد، تبدیل شده است. در واقع صنعت گردشگری به دلیل اینکه فراگیر است و گردشگرها به تمام نقاط مقصد سفر می‌کنند؛ لذا درآمد و فرصت‌های شغلی برابری در کشور به وجود می‌آید.
فیضی افزود: علاوه بر صنعت گردشگری، از بین صنایعی که هم از نسبت صادرات به ارزش‌افزوده بالاتری برخوردارند و همزمان سهم بالاتری از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص می‌دهند می‌توان به صنایع انرژی نو اشاره کرد. در حقیقت حوزه اشتغال یک حوزه پویاست به همین دلیل از ورود فناوری‌های جدید، تغییر شرایط جهانی و سایر عوامل دیگر تاثیر می‌پذیرد. بنابراین برای ایجاد اشتغال باید در حوزه‌های مختلف به‌روز‌رسانی شود.
به گفته این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی، ایران دارای ذخایر فراوانی است که در صورت توجه و تمرکز بر آنها و تبدیل به ارزش‌افزوده اشتغال مناسبی در کشور ایجاد خواهد شد. البته در میان مدت و کوتاه‌مدت این صنایع اشتغالزا نخواهند بود بلکه باید در بلندمدت برای آنها برنامه‌ریزی کرد و زیرساخت‌های آن را فراهم نمود.
وی با اشاره به اینکه صنعت گردشگری با مشکلات گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کند، اضافه کرد: متصل نبودن بانک‌های ایران به بانک‌های بین‌المللی و اینکه امکان استفاده از کارت‌های اعتباری وجود ندارد، همواره دغدغه‌یی برای گردشگران خارجی است؛ چراکه ناچارند پول مورد نیازشان را با خود حمل کنند و این مساله، حس ناامنی برایشان به همراه دارد. این در حالی است که گردشگران خارجی در کشورهای خود پول حمل نمی‌کنند و معمولا گردشگری که به کشور دیگری سفر می‌کند، پول زیادی همراه ندارد. اما در ایران، به دلیل مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، به ناچار آنها مجبور هستند که مبالغ مورد نیازشان را به صورت نقدی با خود به همراه داشته باشند.
فیضی ادامه داد: مشکل دیگر گردشگران خارجی این است که پول کشور ما در کشورهای دیگر قابل تبدیل نیست و نمی‌توانند قبل از ورود به کشور ریال تهیه کنند بنابراین مجبورند با پول کشور خود همچون دلار و یورو و... به ایران ورود و سپس تبدیل واحد داشته باشند. مستقل از مباحث ارزی مشکل سوم عدم وجود زیرساخت‌های هتل‌داری است.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی اضافه کرد: در حوزه زیرساخت‌ها مثل هتل تعداد هتل‌ها و امکانات اقامتی ممتاز برای گردشگران خارجی بسیار کم است. برای مثال شهرهای توریستی مشهد و شیراز حتی از امکانات کافی برای پاسخ به تقاضاهای داخلی برخوردار نیستند. بسیاری از هتل‌های موجود در کشور از شرایط مناسب مدیریتی و پذیرایی مهمانان برخوردار نیستند و با استانداردهای بین‌المللی گردشگری فاصله زیادی دارند.
وی تصریح کرد: ماهیت صنعت گردشگری این است که به‌طور مستقیم در ایجاد اشتغال دخالت دارد. هر چند این صنعت ارتباط مستقیمی با حمل و نقل ندارد اما برای رشد گردشگری باید زیر ساخت‌های این صنعت ازجمله حمل و نقل آماده شود. اگر ما می‌خواهیم ایران به مقصدی برای گردشگران اروپایی بدل شود باید پروازهای مستقیم بیشتری میان تهران و شهرهای عمده اروپایی برقرار شود.
فیضی پیشنهاد کرد: دولت باید به درخواست‌های بخش گردشگری توجه بیشتری کند و به این مهم وافق باشد که ظرفیت‌های صنعت گردشگری موتور محرکی برای رشد اقتصادی و گسترش اشتغال خواهد بود. بنابراین سیاست‌گذاری‌های کشور باید بلندمدت باشد. در دوره‌یی جهت افزایش اشتغال به سمت بنگاه‌های زود بازده رفتیم. در این میان زود بازده بودن الزاما بهترین تصمیم نیست چرا که در بلندمدت امکان ایجاد اشتغال یا تولید پایدار وجود ندارد.
به گفته این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی بنابراین افق تصمیم‌گیری‌های کلان در تولید و اشتغال باید بلندمدت باشد و به این سیاست‌های کوتاه‌مدت بسنده نکنیم. معتقدم بسیاری از طرح‌های مطرح و پیاده شده در دولت‌های مختلف از نگاه بلندمدت برخوردار نبوده بلکه تنها مسکن و به جهت رفع مقطعی مشکلات در نظر گرفته شده و در کوتاه‌مدت جواب داده است.
فیضی مشکل دیگر را توجه ویژه به آموزش عالی عنوان کرد و گفت: برای بهره‌برداری درست از ذخایر طبیعی نیز باید منابع را شناسایی و زنجیره ارزش آن را به‌طور کامل در کشور ایجاد کنیم. تنها محلی که می‌تواند منابع طبیعی را به ثروت و صنعت تبدیل کند دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها هستند. با ایجاد پیوند میان صنعت و دانشگاه ظرفیت‌های اشتغال صنعتی فعال و اقتصاد مقاومتی درونزا محقق خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه صادرات می‌تواند به اشتغال کمک فراوانی کند، افزود: کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه همچون هند در زمینه صادرات خدمات بسیار فعالیت دارند بنابراین ما هم اگر می‌خواهیم در راستای اشتغال گام‌های گسترده‌یی‌برداریم باید به سمت صنایع خدمات محور برویم و در توسعه آنها بکوشیم.
به گفته این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مساله‌یی که مغفول مانده و تاکنون توجهی به آن نشده صادرات خدمات است. به عنوان نمونه شرکت‌های هندی به درجه‌یی از مهارت رسیده‌اند که خدماتای تی خود را به شرکت‌های امریکایی صادر می‌کنند. کشور ما نیز نیروی تحصیلکرده و متخصص کم ندارد لذا با یک برنامه‌ریزی استراتژیک می‌توانیم از پتانسیل خوب کشور استفاده کرده و تولید و اشتغال را بهبود بخشیم.
