درآمد ۲۰ هزار میلیارد تومانی ایرانی‌ها از اقتصاد دانش‌بنیان
گروه دانش و فن
فناوری آرام و بی‌صدا زندگی انسان را تصرف کرده است. این نفوذ آرام سبب شده اقتصاد و صنایع در تمام نقاط جهان به نوآوری وابسته شوند. با توجه به نفوذ فناوری در سراسر دنیا و صنایع مختلف، بخش عمده اشتغال و رشد اقتصادی به این عرصه وابسته شده است. به همین دلیل بسیاری از کشورها نیز سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بخش فناوری خود انجام داده‌اند تا در آینده بتوانند علاوه بر پیشتازی در این حوزه، از درآمدهای سرشار اقتصادی نیز بهره ببرند.
این در حالی است که ایران نیز طی سال‌های اخیر قصد دارد با تکیه بر فناوری‌های نوین و کمک به استارت آپ به رشد بیشتری در زمینه علمی و اقتصادی دست یابد. به نوشته فاینشنال تایمز ظهور استارت آپ‌های کوچک و بزرگ در ایران نشان می‌دهد کشور در مسیر درستی گام بر می‌دارد. درحالی که تحلیلگران مختلف فضای رشد فناوری و استارت آپ در ایران را بسیار مناسب می‌دانند، اما چالش‌هایی نیز وجود دارد. کامران الهیان یکی از سرمایه‌گذاران ایرانی در سیلیکون ولی می‌گوید: «هر کشوری با اتکای زیاد روی نفت و گاز اشتباه بزرگی مرتکب می‌شود. اگر ایران در مسیر اقتصاد مبتنی بر دانش و نوآوری حرکت کند، می‌توان میلیون‌ها فرصت شغلی ایجاد کرد.»
از سوی دیگر ایران نخستین کشوری نیست که سعی دارد صنعت فناوری را در کشور پرورش دهد. طی سال‌های اخیر کشورهای متعددی این مسیر را طی کرده‌اند. به عنوان مثال کره جنوبی و سنگاپور در ابتدای قرن بیستم دچار چالش‌های متعدد اقتصادی بودند اما با تکیه بر تحقیق و توسعه توانستند به رشد و درآمدهای کلان دست یابند. بنابراین می‌توان نوآوری را رمز رشد اقتصادی در قرن بیست و یکم دانست. درهمین راستا بر آن شدیم تا در گزارش پیش رو نگاهی به تجربیات کشورهای دیگر در این زمینه بیندازیم. طی سال‌های اخیر ایران نیز در حوزه فناوری پیشرفت‌هایی داشته است و شرکت‌های
دانش‌بنیان مختلفی در آن رشد کرده‌اند. طبق آمار موجود در سال ۱۳۹۵ میلادی فروش محصولات و خدمات شرکت‌های دانش بنیان ایرانی به ۲۰ هزار میلیارد تومان رسید. درهمین راستا پیش‌بینی می‌شود تا ۱۳۹۸ میلادی (سه سال پس از انتشار این آمار) فروش محصولات و خدمات شرکت‌های دانش بنیان از مرز ۱۰ هزار میلیارد تومان بگذرد و به ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برسد. جالب آنکه درآمد ۴ استارت آپ ایرانی بالغ بر ۴ هزار میلیارد تومان می‌شود.
طی سال ۱۳۹۵ همچنین ۲۶ شرکت دانش بنیان به عنوان فعال مجاز اقتصادی شناخته شدند. بنابراین کالاهای این شرکت‌ها در گمرک در کمترین زمان ممکن ترخیص می‌شود و از سوی دیگر برای جابه‌جایی و باربری تخفیف ۵۰ درصدی دریافت می‌کنند.
علاوه برآن شرکت‌های دانش بنیان در ایران از معافیت‌های گمرکی بهره مند شده‌اند. از سوی دیگر رییس صندوق نوآوری و شکوفایی اعلام کرده برای تشویق شرکت‌های دانش بنیان به صادرات، تسهیلاتی با کاهش دو درصدی (از ۱۱ به ۹ درصد) در اختیار آنها قرار می‌دهد.
برخورداری شرکت‌های دانش بنیان از تسهیلات گمرکی، ارائه معافیت‌های گمرکی برای شرکت‌های دانش بنیان، ایجاد خط اعتباری برای صادرات محصولات دانش بنیان، کاهش نرخ تسهیلات صادرات فناوری برای شرکت‌های دانش بنیان، برگزاری دوره‌هایی برای صادرات شرکت‌های دانش بنیان، افزوده شدن ۵ دستورالعمل برای تسهیل هر چه بیشتر صادرات، افزایش تعداد شرکت‌های مدیریت صادرات از جمله اقداماتی است که در طی ۴ سال اخیر برای صادرات هر چه بیشتر محصولات فناورانه شرکت‌های دانش بنیان در پیش گرفته شده است.
به گزارش مهر، باید دید این اقدامات حمایتی و تلاش دانشجویان و محققان تا چه اندازه می‌تواند ما را در آینده به اهداف اقتصاد دانش بنیان نزدیک کند.
فناوری، بزرگ‌ترین صنعت اشتغال‌زا
هند در زمانی کوتاه رشد اقتصادی قابل توجهی کرد. بخش اعظم این رشد اقتصادی را نیز مرهون گسترش تحقیق و توسعه و در کل صنعت فناوری خود بود. این بخش در سال ۱۹۹۸ میلادی 1.2 تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده بود و حجم آن از تولید ناخالص ملی در ۲۰۱۲ میلادی به 7.5 درصد رسید. همچنین درآمدزایی این بخش در سال ۲۰۱۵ میلادی به ۱۴۷ میلیارد دلار رسید که از این مقدار ۹۹ میلیارد دلار به صادرات محصولات و ۴۸ میلیارد دلار دیگر به درآمد داخلی تعلق داشت.
همچنین این صنعت یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان شغل در هند به حساب می‌آید. به‌طوریکه در سال ۲۰۱۲ میلادی ۲۳۰ هزار شغل ایجاد کرد. تعداد افراد شاغل به‌طور مستقیم در این صنعت 2.8 میلیون نفر و به‌طور غیر مستقیم
8.9 میلیون نفر بود.
طبق آمار NASSCOM سهم کل فناوری از صادرات هند از ۴ درصد در سال ۱۹۹۸ میلادی به ۲۵ درصد در ۲۰۱۲ میلادی رسید.
صنعت فناوری یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های شغل در هند به حساب می‌آید. به‌طوریکه در سال ۲۰۱۲ میلادی ۲۳۰ هزار شغل ایجاد کرد. در همین راستا و برای گسترش صنعت فناوری و نوآوری «نارندا مودی» نخست وزیر کنونی این کشور پروژه‌یی به نام «هند دیجیتال» را آغاز کرده تا موقعیت صنعت فناوری اطلاعات این کشور را در داخل و خارج تثبیت کند.
با توجه به این امر هم‌اکنون تعداد استارت آپ‌های جدید هند هر سال در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۲۰ میلادی به ۲۱۰۰ واحد در این کشور برسد. طبق آمار بانک جهانی بودجه تحقیق و توسعه هند در سال ۲۰۱۵ میلادی 66.5 میلیارد دلار بوده است که البته این رقم فقط 0.85 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور به شمار می‌رود.
اقتصاد مبتنی بر فناوری در امریکا
مرکز فناوری در امریکا «سیلیکون ولی» است. این شهر که محل فعالیت شرکت‌هایی مانند اپل، فیس بوک و گوگل است، بر اقتصاد این کشور تاثیر زیادی داشته است.
طبق گزارش ۲۰۱۵ موسسه CompTIA صنعت فناوری امریکا نقش اساسی در گردش چرخ اقتصاد آن دارد. به‌طوری که 7.1 درصد از کل تولید ناخالص کشور به این بخش تعلق دارد. طبق آخرین آمار وزارت کار امریکا در سه ماهه دوم ۲۰۱۶ میلادی در سیلیکون ولی بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد شده که 25.7 درصد از این فرصت‌های شغلی نیز به قسمت خدمات و محصولات نوآوری و اطلاعاتی تعلق دارد. هم‌اکنون در سیلیکون ولی حدود 6.7 میلیون نفر مشغول فعالیت هستند. دستمزد کارکنان این صنعت به‌طور کلی از بخش‌های دیگر بالاتر و حدود ۱۰۵ هزار دلار در سال است. همچنین طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۳ میلادی بودجه تحقیق و توسعه امریکا در سال ۲۰۱۳ میلادی 473.4میلیارد دلار بود که حدود 2.742 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.
آلمان مهد فناوری از گذشته تا امروز
آلمان یکی از کشورهایی است که سابقه طولانی در حوزه فناوری دارند. صد سال قبل برلین مهد فناوری عصر خود به شمار می‌رفت. این شهر در آن زمان «الکتروپلیس» نام گرفته بود زیرا دستگاه‌های الکتریکی مختلفی در این شهر ساخته می‌شد.
طبق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۴ میلادی بودجه تحقیق و توسعه این کشور اروپایی 109.4 میلیارد دلار بوده که 869.2 درصد از تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می‌دهد. همچنین طبق آمار وزارت اقتصاد آلمان در سال ۲۰۱۴ میلادی حدود ۹۶۰ هزار نفر در بخش فناوری اطلاعات، مخابرات و تولید محصولات مصرفی الکترونیکی فعال بودند. جالب آنکه این کشور در حوزه تولید و استفاده از فناوری‌های سبز پیشرو است، به‌طوریکه در آمد شرکت‌های فعال در حوزه فناوری سبز حدود ۲۰۰ میلیارد یورو تخمین زده می‌شود.
درآمد کلی بخش‌های متکی بر فناوری در آلمان در سال ۲۰۱۳ میلادی به ۸۰۰ میلیارد یورو رسیداز سوی دیگر آلمان با ثبت ۲۶۵۰۰ حق امتیاز اختراعات ثبت شده در اروپا رتبه نخست را دارد. این درحالی است که شرکت‌هایی مانند زیمنس، بوش و BASF تا سال ۲۰۰۸ میلادی بیش از ۵ هزار اختراع را ثبت کردند. این حق امتیاز‌ها به فناوری‌های نانو و بیو مربوط می‌شود البته امریکا و ژاپن بیش از آلمان تعداد بیشتری حق امتیاز اختراع ثبت کرده‌اند.
درآمد کلی بخش‌های متکی بر فناوری در آلمان (از جمله محصولات مهندسی مکانیکی و الکترونیکی) در سال ۲۰۱۳ میلادی به ۸۰۰ میلیارد یورو رسید.
درهمین راستا سازمان GTAI (وزارت تجارت و سرمایه‌گذاری آلمان) یارانه‌هایی را برای تحقیق و توسعه در شرکت‌های کوچک و متوسط در حوزه فناوری اختصاص داده است تا به رشد این شرکت‌ها کمک کند. همچنین دولت این کشور برنامه‌هایی برای شرکت‌های نوپا دارد.
ایجاد مناطق توسعه و فناوری در چین
علم و فناوری از دهه ۱۹۹۰تا ۲۰۱۰ میلادی با سرعت زیادی در چین رشد کرد. دولت چین تاکید زیادی روی سرمایه‌گذاری، اصلاح و وضعیت اجتماعی علم وفناوری به عنوان بخشی بنیادین از توسعه اقتصادی اجتماعی کشورش دارد. در همین راستا آمار بانک بودجه تحقیق و توسعه چین در سال ۲۰۱۵ میلادی ۴۰۹ میلیارد دلار بود که 2.1 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد
صنعت فناوری پیشرفته چین طی سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. به‌طوری که طبق گزارش سازمان آمار چین تا پایان ۲۰۱۳ میلادی ۲۶۸۹۴ شرکت تولید‌کننده در حوزه فناوری پیشرفته در چین فعالیت می‌کردند.
از سوی دیگر تولید محصولاتی با فناوری پیشرفته حدود 7.8 درصد از کل محصولات کارخانه‌یی این شرکت را تشکیل می‌هد.
بنابراین تعجبی ندارد این صنعت بیش از بقیه بخش‌ها نیروی انسانی جذب می‌کند. در سال ۲۰۱۳ میلادی حدود 12.937 میلیون نفر در بخش تولیدات کارخانه‌یی فناوری پیشرفته فعالیت می‌کردند که نسبت به تعداد کارکنان این بخش در سال ۲۰۰۸ میلادی 36.9 درصد رشد داشته است.
همچنین درآمد فعالیت‌های مربوط به این صنعت نیز رشد قابل توجهی داشته است. طبق این گزارش درآمد شرکت‌های تولید‌کننده بخش فناوری پیشرفته در سال ۲۰۱۳ میلادی 11604.89 میلیارد یوان بوده است.
