لحن آمرانه هند در فرزاد B

دراماندرا پرادهان: هند در زمان سختی در کنار ایران ایستاد و اکنون تهران «باید» جبران کند

گروه انرژی  حمید مظفر

اشخاصی که روز شنبه 21فروردین سال 1395در اتاق بازرگانی تهران حضور داشتند و نشست صمیمی بیژن زنگنه و دراماندرا پرادهان، وزرای نفت ایران و هند را از نزدیک دیدند به هیچ‌وجه تصور نمی‌کردند که یک سال بعد روابط دو کشور بر سر موضوع «فرزاد B» به نقطه‌یی برسد که وزیر نفت هند از هزاران مایل دورتر بر سر ایران منت بگذارد و اعلام کند که این کشور باید لطف هندی‌ها در دوران تحریم را جبران کند.

نشست زنگنه و پرادهان در اتاق بازرگانی به حدی مثبت بود که بیشتر به محفل ادبی می‌ماند و طرفین از اشتراکات فرهنگی دو ملت و حتی شبهات واژگان در زبان فارسی و هندو سخن می‌گفتند. اما هر چه که به جلوتر آمدیم، مشخص شد هنگامی که پای منافع اقتصادی در میان باشد یا یکی از طرفین بخواهد زیاده‌روی کند، تکیه بر فرهنگ و ادبیات ثمری ندارد و همانند مزاح است.

هندی‌ها 10سال پیش میدان گازی فرزاد «B» را کشف کردند و از آن زمان سند این میدان را به نام خود زدند و در مخیله خود نمی‌گنجاندند که روزی این میدان از کف آنها برود. از این ‌رو به‌سان آنچه که از هندی‌ها تصور داریم آنقدر آهسته و با طمأنینه نسبت به توسعه این میدان گام برداشتند و زمان را تلف کردند که نوبت به فصل سرد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران رسید و هندی‌ها عملا برای توسعه این میدان به بن‌بست خوردند.

با برداشته ‌شدن تحریم‌ها، هندی‌ها باز هم سینه سپر کردند و دست روی فرزاد «B» گذاشتند. ایران نیز به واسطه همان اشتراکات فرهنگی و روابط تاریخی طولانی و نیز حمایت‌هایی که هند در زمان تحریم با خرید نفت از تهران داشت با ترک مناقصه، توسعه میدان گازی فرزاد «B» را به شرکت OVL هند واگذار کرد.

پس از آنکه ریش و قیچی در فرزاد «B» به دست هندی‌‌ها افتاد، آنها پیشنهادی را برای سرمایه‌گذاری ارائه کردند که به هیچ‌وجه باب میل ایران نبود. اینجا نقطه عطف روابط ایران و هند در بخش انرژی بود. جایی که محفل شعر و شیرینی اتاق بازرگانی تهران در سال 95 جای خود را به بحث‌های جدی اقتصادی در مقیاس میلیارد دلاری داد و وجود اختلافات سبب شد که لحن‌ طرفین به تهدید، رجز و منت‌گذاشتن تبدیل شود.

«تعادل» پیش از این در چندین گزارش و از ابعاد مختلف موضوع اختلاف ایران و هند در پرونده فرزاد «بی» را مورد بررسی قرار داده است. اما آخرین فعل و انفعالی که در این زمینه اتفاق افتاده‌، صحبت‌های روز پنج‌شنبه دراماندرا پاردهان، وزیر نفت هند است. تغییر لحن پرادهان در این صحبت‌ها بسیار جالب توجه است. تا پیش از این هنگامی که مقامات هندی و شخص وزیر نفت در رابطه با فرزاد «B» و اینکه چرا این کشور مستحق حضور در این پروژه است سخن می‌گفتند تنها از همکاری‌ها و حمایت دهلی‌نو از ایران در دوران تحریم یاد می‌کردند و خواسته اصلی خود را بیان نمی‌کردند. در واقع بر مبنای ضرب‌المثل «برای عاقل یک اشاره کافی است» انتظار داشتند، پیام آنها در تهران دریافت شود. اما روز پنج‌شنبه وزیر نفت این کشور به صریح‌ترین شکل ممکن اعلام کرد که هند در زمان سختی در کنار ایران ایستاد و اکنون تهران «باید» با اعطای امتیاز بهره‌برداری از میدان گازی فرزاد «B» ایستادگی‌های هند را جبران کند.

چنین لحن آمرانه‌یی تاکنون بین مقامات دو کشور بی‌سابقه بوده است.

به گزارش«تعادل» به نقل از اکونومیک‌تایمز هند، پرادهان در این زمینه اظهار کرد:«روابط برای ما دارای ارزش است. در دوران سختی ایران و در زمانی که تمامی جهان غرب ایران را تحریم کرده‌ بودند، ما کنار آنها ایستادیم و مقدار قابل توجهی نفت از آنها خریدیم. همچنین به محض اینکه کانال‌های بانکی مجددا برقرار شد ما تمامی بدهی خود را تا قران آخر پرداخت کردیم. اکنون ایران باید جبران کند، توقع ما از ایران به این اندازه است. امیدوارم که ایران(به جبران ایستادگی‌های هند در زمان تحریم) پایبند و متعهد باشد».

پرادهان در ادامه لحن تهدیدآمیز خود گفت:«روابط ما با ایران منحصر به یک کالا یا یک معامله نیست». احتمالا هدف وزیر نفت هند از گفتن چنین جمله‌یی تهدید ایران به کشاندن اختلافات دو کشور در موضوع فرزاد «بی» به دیگر عرصه‌های تجاری طرفین است.

 گره فرزاد «B»

برای درک گره خوردن پرونده فرزاد «B» و تغییر لحن مقامات هندی باید نگاهی به آنچه که در این یک ‌سال اخیر گذشته است، بیندازیم.

ماجرا از آنجا پیچیده شد که ایران پیشنهاد سرمایه‌گذاری  5.5 میلیارد دلاری شرکت ONGC Videsh Ltd (شاخه سرمایه‌گذاری فراساحلی شرکت دولتی نفت و گاز هند) را نپذیرفت چراکه ایران باید تمام این هزینه سرمایه‌گذاری را با محاسبه یک نرخ بازگشت سرمایه ثابت به هندی‌ها بازگرداند.

پرداخت چنین هزینه‌یی برای توسعه میدان فرزاد «B» برای ایرانی‌ها گران تمام می‌شود و از این رو این کشور خواستار توسعه این میدان با هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تر توسط OVL شد. از سوی دیگر ایران از طرف هندی خود درخواست دارد که پس از اتمام بهره‌برداری، گاز تولیدی از این میدان را براساس یک قیمت ثابت خریداری کند. پیش‌تر روزنامه انگلیسی‌زبان اکونومیک تایمز که در دهلی نو چاپ می‌شود طی گزارشی ادعا کرد، ایران از هند خواسته است برای اعطای امتیاز توسعه میدان گازی «فرزاد B» به این کشور، گاز تولیدی این بلوک را با بیش از 3برابر قیمت پیشنهادی(2.3دلار در هر یک میلیون واحد حرارتی) و معادل قیمتی که هند در قالب یک قرارداد بلندمدت خرید«ال ان جی» به قطر می‌پردازد، خریداری کند. این روزنامه مدعی شده ‌بود که خواسته ایران این است که هند تمام گاز تولیدی این میدان را معادل قیمتی که هندوستان برای خرید ال ان جی به قطر می‌پردازد، خریداری کند.

از سوی دیگر، شرکت OVL اعلام کرده که تنها در شرایطی حاضر به پذیرش توسعه میدان گازی فرزاد «B» است که بندهای موجود در قرارداد اقتصادی و به صرفه باشند. همچنین این شرکت اعلام کرده که قادر نیست که هیچ هزینه‌یی را متحمل شود و قیمت گاز طبیعی نیز باید با نرخ‌های فعلی موجود در بازار قابل مقایسه باشد.

 کاهش 9 درصدی واردات نفت در ماه مه

زیر بار نرفتن ایران و عدم پذیرش هزینه‌های 5.5 میلیارد دلاری میدان که توسط شرکت سبب شد که هندی‌ها دست به اهرم تهدید کاهش واردات نفت ببرند و پالایشگاه‌های این کشور اعلام کردند که واردات نفت خود از ایران را در سال 18-2017 به میزان یک‌پنجم کاهش می‌دهند. پیش‌تر «تعادل» در گزارشی به این موضوع پرداخته بود که در 3‌ماهه نخست سال 2017 میزان واردات هند بیش از 573 هزار بشکه در روز بوده ک ذده سهمی بیش از 30درصدی از فروش یک میلیون و 870هزار بشکه‌یی ایران به مشتریان آسیایی‌اش را تشکیل می‌داد. روز گذشته پایگاه خبری هندوستان‌تایمز در گزارشی عنوان کرد که براساس داده‌های منتشر شده توسط موسسه تحقیقاتی تامسون‌رویترز، واردات نفت هند از ایران در ماه مه ‌2017 با کاهشی 9درصدی نسبت به ماه آوریل مواجه شده و به سطح 487هزار و 600 بشکه در روز رسیده است. این رقم نسبت به رکورد واردات هند از نفت ایران در ماه اکتبر 2016 نیز کاهشی 40درصدی را نشان می‌دهد.

هر چند در ظاهر گفته می‌شود که کاهش اخیر واردات، واکنشی به رد پیشنهاد هند برای توسعه فرزاد«B» و تعارف این میدان به گازپروم روسیه است اما بررسی دقیق‌تر وضعیت پالایشگاه‌های هند نشان می‌دهد که این کاهش واردات به نوعی اجتناب‌ناپذیر و مستقل از دعواهای دو کشور بر سر فرزاد «بی» است. به گزارش«تعادل» به نقل از هندوستان‌تایمز به طور کلی واردات نفت هند در ماه مه ‌با کاهش 4.2درصدی نسبت به ماه آوریل مواجه شده است چراکه در این ماه، پالایشگاه باتیندا با ظرفیت پالایش روزانه 180هزار بشکه، برای ارتقای فنی، تعطیل شده ‌بود.

در مجموع در 5 ماهه نخست سال 2017 واردات هند از نفت ایران رشدی 64 درصدی را نشان می‌دهد.

در این میان عراق توانسته از این آب گل‌آلود ماهی فربهی برای خود صید کند و در ماه مه ‌برای دومین ماه متوالی به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به هند تبدیل شده است. پس از عراقی‌ها، سعودی‌ها و ایرانی‌ها بزرگ‌ترین فروشندگان نفت‌خام به هند هستند. درحال حاضر نفت‌ خاورمیانه 65 درصد از نیاز وارداتی هند را پوشش می‌دهد که کاهشی 6 درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. اکنون هند سهم واردات خود از افریقا و امریکای لاتین را افزایش داده که ناشی از تصمیم اعضای سازمان اوپک برای کاهش تولید خود تا مارس 2018 است.

 پاتک ایران

اما در این میان طرف مقابل هند نیز بیکار ننشته است. ایران نیز در اقدامی متقابل به مثل، زمان پرداخت پول خرید نفت برای پالایشگاه‌های هندی را به میزان یک‌سوم کاهش داده است.

ایران که سومین عرضه‌کننده نفت به هندوستان است پیش از این پالایشگاه‌های نفت هند ازجمله پالایشگاه نفت هند(IOC) و پالایشگاه و پتروشیمی منگلور(MRPL) فرصتی 90روزه برای پرداخت هزینه خرید نفت از ایران را در اختیار داشتند. چنین بازه زمانی برای پرداخت پول خرید نفت امتیاز بزرگی است که تولیدکنندگان نفت‌خام به فروشندگان خاص خود ارائه می‌کنند و حتی از برخی تخفیف‌های قیمتی نیز جذاب‌تر است. اکنون و پس از فراز و نشیب‌های اخیر بین دو کشور، ایران این فرصت را به میزان 30روز کاهش داده و بازه پرداخت پول خرید نفت برای پالایشگاه‌های هندی را به 60 روز تقلیل داده است البته هنوز هم در مقایسه با دیگر فروشندگان نفت به هند از این منظر، ایران هنوز هم گزینه جذاب‌تری است چراکه دیگر تولیدکنندگان خاورمیانه بازه بیشتر از 15روز برای پالایشگاه‌های هندی برای تسویه‌حساب در نظر نمی‌گیرند.

به اذعان رسانه‌های هندی، ترم‌های فروش نفت ایران برای پالایشگاه‌های هندی جذاب‌ترین حالت ممکن را داشتند. اما اکنون ایران علاوه بر کاهش دوره زمانی پرداخت پول، هزینه باربری یا Freight Rate را نیز به میزان 20درصد نسبت به مقدار نرمال هزینه باربری در اقیانوس هند افزایش داده است. منابع هندی گزارش داده‌اند که شرکت ملی نفت ایران تصمیم‌ گرفته که تخفیف‌ پیشنهادی خود به فروشندگان هندی در رابطه با هزینه باربری را از 80درصد به 60 درصد برساند. بدین معنی که پالایشگاه‌های هندی که پیش از این تنها 20درصد هزینه باربری را می‌پرداختند اکنون باید 40درصد این هزینه را متقبل شوند.

از سوی دیگر ایران پس از رویت پیشنهاد هندی‌ها و مشاهده برخورد هندی‌ها، بلافاصله پای روس‌ها را به فرزاد«B» باز کرد تا این پیام را به دهلی‌نو مخابره کند که دست این کشور در توسعه این میدان بسته نیست. حتی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت نیز در نشست خبری خود در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی از احتمال توسعه این میدان در قالب EPCF و به صورت چند تکه خبر داد.