تهدیدات سایبری در بازار سرمایه

در دنیای امروز استفاده از فناوری‌ اطلاعات در اقتصاد به دلیل هزینه‌های پایین، امکانات بیشتر، سرعت، سهولت و اطمینان به شکل فزاینده‌یی افزایش پیدا کرده است، اما فناوری‌‌ها و کاربرد فراگیر آنها در اقتصاد مدرن با وجود مزایای گسترده آن با مخاطراتی نیز روبه‌رو است. فناوری‌‌ها همواره با مخاطراتی همراه هستند. وجود ایراد در یک سیستم الکترونیکی مهم می‌تواند عوارض دنباله‌‌داری برای همه افراد مرتبط با آن ایجاد و در برخی موارد ممکن است، پایداری کل سیستم‌‌های مالی یا حتی کل اقتصاد را تهدید کند. هر چند این مخاطرات تا حدودی شناسایی شده‌اند و اقدامات محافظتی متعددی از جمله تنظیم چارچوب‌های مقرراتی صورت گرفته اما تمرکز این اقدامات محافظتی بیشتر روی مقاومت سیستم‌‌ها در برابر اشکالات عملکردی بوده و کمتر روی رویدادهایی که ممکن است با هدف خرابکارانه صورت بگیرد (که عموما به آنها حملات سایبری گفته می‌شود) تمرکز شده است.

در این میان بازار سرمایه به عنوان یکی از نهادهای مهم اقتصادی بیشترین بهره را از فناوری اطلاعات برده و در این مسیر با تهدیدات سایبری مواجه است. بازارهای سرمایه به دلیل ماهیتی که دارند از پیشروان توسعه فناوری به حساب می‌آیند. به‌طور مثال معاملات بازار سرمایه از طریق سیستم‌های الکترونیکی و با انعطاف و سرعتی غیر قابل تصوری صورت می‌گیرد.

مخاطرات سایبری، تهدیدات فزاینده و قابل توجهی را به یکپارچگی، محرمانگی اطلاعات، کارآیی و پایداری بازارهای مالی در کل دنیا وارد کرده‌اند. در فوریه 2014 در کوالالامپور، اعضای آیسکو (سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار) تصمیم گرفتند تا بررسی بیشتری بر نحوه حمایت از ذی‌نفعان بازار سرمایه به وسیله توسعه امنیت سایبری داشته باشند. مخاطرات سایبری پدیده‌یی بسیار پیچیده و با رشد فزاینده است که صرفا با تکیه بر راهکارهای استاندارد مدیریت ریسک نمی‌توان آن را کنترل کرد و با توجه به ماهیت بالقوه سیستمی این‌گونه مخاطرات، راهکارهای هدفمند و اصولی می‌توانند در مقابله با آنها موثر باشند.

آمارهای مربوط به حملات سایبری معمولا دقیق نیستند. بسیاری از سازمان‌ها در راستای حفظ اعتبار خود، حملات سایبری را گزارش نمی‌کنند و برخی سازمان‌ها نیز از حملاتی که به آنها شده است، اطلاع ندارند. بنابراین آمارهای موجود، تخمین حداقلی از میزان حملات سایبری است. با این وجود، همه بر این امر گواهی می‌دهند که تعداد حملات سایبری و خسارات ناشی از آنها بسیار بیشتر شده است.

بر اساس گزارش بررسی امنیت اطلاعات PwC در سال 2016 که از مصاحبه با 10 هزار مدیر از 127 کشور جمع‌آوری شده است، تعداد رخدادهای امنیتی تشخیص داده شده در سال 2015 در مقایسه با سال 2014 افزایش 38 درصدی داشته است. در گزارش دیگری از همین مرجع، رخدادهای امنیتی از سال 2009 تا سال 2014، 66درصد افزایش یافته است. 10درصد از این مدیران اعلام کردند که خسارات مالی ناشی از رویدادهای امنیتی آنها بیش از 10 میلیون دلار بوده است.

تخمین خسارات مالی ممکن است با توجه به متدولوژی و محدوده بررسی، نتایج متفاوتی داشته باشد. اما نتایج همه روش‌ها نشان‌دهنده افزایش میزان خسارات است. بر اساس گزارش «بررسی میزان خسارات افشای اطلاعات موسسه Ponemon در سال 2015» میزان خسارت متوسط حاصل از افشای اطلاعات برای یک شرکت، 3.79 میلیون دلار اعلام شده که در مقایسه با دو سال قبل از آن رشد 23 درصدی داشته است. مرکز مطالعات استراتژیک و تحقیقات بین‌المللی در سال 2014 پیش‌بینی کرده بود که میزان خسارت احتمالی ناشی از جرایم سایبری برای اقتصاد جهانی بیش از 400میلیارد دلار در سال خواهد بود.

نکته قابل توجه دیگر این است که بخش مالی یکی از اهداف اساسی حملات سایبری است. درک علت آن نیز مشکل نیست؛ «مبادلات پولی» در این بخش صورت می‌گیرد و هدف بسیاری از حملات سایبری سرقت‌های مالی است. بر اساس گزارش بررسی افشای اطلاعات Verizon، بخش مالی در میان رتبه‌بندی اهداف حملات سایبری، جزو سه رتبه اول دسته‌بندی شده است.

بر اساس بررسی انجام شده توسط آیسکو و فدراسیون جهانی بورس (WFE) روی 46 بورس بین‌المللی، بیش از نیمی از آنها (53 درصد)، حداقل یک حمله سایبری شدید را تجربه کرده‌اند.

دیجیتالی شدن صنعت بورس رویداد مثبتی است و این فرآیند رو به گستردگی است. نکته قابل تامل ایجاد فرصت‌های بالقوه برای مجرمان سایبری و ضرورت تضمین محرمانگی، یکپارچگی و صحت اطلاعات است. سایر رویکردهای فناوری محور در بازارهای سرمایه همچون افزایش استفاده از دستگاه‌های موبایل، برون‌سپاری و رایانش ابری، اگرچه بهره‌مندی از مزیت‌های آنها امری ناگزیر است، اما در عین حال می‌توانند آسیب‌پذیری‌های بیشتری در برابر حملات سایبری ایجاد کنند. اگر حملات سایبری در مقیاس بزرگ صورت بگیرد، می‌تواند عواقب سیستماتیک سنگینی برای کل سیستم‌های مالی در پی داشته باشد و اعتماد به بازارهای سرمایه را از بین ببرد.

به‌طور خلاصه، گزارش‌های موجود نشان از افزایش مخاطرات سایبری دارد و این افزایش برای آینده نیز قابل پیش‌بینی است. توجه به امنیت معاملات بازار سرمایه باید دوسویه باشد. از یک طرف، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات معاملات بر خط باید با بهره‌گیری از تجهیزات و رعایت الزامات و استانداردهای امنیت اطلاعات در امن‌سازی خدمات خود بکوشند و از طرف دیگر کاربران این سامانه‌ها نیز با رعایت نکات مرتبط باید ریسک‌های سایبری را کاهش داده و نقش موثری در حفاظت از منافع و دارایی‌های مالی خود ایفا کنند.

مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه