کم‌ریسک‌ترین شرکای تجاری ایران

 گروه تجارت |

«نمره ریسک تجاری» 201 کشور جهان در سال 2017 از سوی صندوق ضمانت ایران با هدف شناخت از بازارهای جهانی، مزیت‌ها و چالش‌های پیش روی تجار برای حضور در این بازارها منتشر شد. ریسک تجاری یکی از فاکتورهای مهم در روند تجارت و مراودات اقتصادی دولت‌ها و فعالان اقتصادی به شمار می‌رود، از این رو می‌تواند مبادلات تجاری را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارتی دیگر جایگاه کشورها در ریسک تجاری موجب می‌شود که صادرکنندگان مقاصد و بازارهای صادراتی‌ خود را براساس ریسک تجاری کشورها تعیین کنند. البته با تشدید تحریم‌ها علیه ایران، برخی کشورها روابط اقتصادی خود را قطع یا به سطح پایینی کاهش دادند؛ چون معتقد بودند که ایران در زمره کشورهای با ریسک بالای تجاری قرار دارد، اما در فضای پسابرجام، برخی کشورها به دنبال ازسرگیری و تقویت تجارت خود با ایران هستند. از طرفی با رایزنی دولتمردان، رتبه ریسک تجاری ایران از گروه 7 یعنی پرریسک‌ترین به گروه 6 ارتقا یافت که این خود می‌تواند تاثیر مثبتی بر فضای تجارت ایران با دنیا داشته باشد. در عین حال بر اساس داده‌های بین‌المللی، 201 کشور جهان در ردیف یک تا 7 یعنی کمترین و پرریسک‌ترین کشورها از نظر رتبه ریسک تجاری قرار گرفته‌اند که از این تعداد 96 کشور در زمره کشورهایی پر ریسک و بسیار ریسک قرار دارند. از سوی دیگر 35 کشور نیز جزو کشورهایی با ریسک پایین تجاری به شمار می‌روند که 10 کشور «آلمان، ایالات متحده امریکا، سن‌مارینو، سنگاپور، سوئد، سوییس، لوکزامبورگ، لیختن‌اشتاین، هنگ‌کنگ و نروژ» در زمره کشورهایی با کمترین ریسک و در گروه نخست قرار دارند.

 ریسک تجاری 201 کشور جهان

براساس تقسیم‌بندی سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD)، کشورها از لحاظ ریسک تجاری به 7 گروه تقسیم‌بندی می‌شوند. در واقع ریسک‌های تجاری به عنوان یک عامل موثر در روند صادرات، می‌تواند مقاصد صادراتی و در نتیجه مبادلات تجاری یک کشور را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد؛ چرا که وجود این نوع از ریسک در مسیر مبادلات تجاری، می‌تواند موجب عدم وصول وجه کالا و خدمات صادره از سوی صادرکنندگان ‌شود. به این ترتیب که گروه‌های یک و 2 کم‌ریسک‌ترین کشورها و گروه‌های 6 و 7 پرریسک‌ترین کشورها را در برمی‌گیرند و بقیه گروه‌ها در زمره کشورهای با ریسک متوسط قرار خواهند گرفت.

البته براساس آماری که در سال 2005میلادی منتشر شد، ایران در گروه 4 قرار داشت اما در فاصله سال 2005 تا 2007میلادی رفته‌رفته به گروه 7 یعنی به گروه کشورهای با ریسک بالا تغییر جایگاه داد که می‌توان دلیل این امر را قطع روابط بیشتر کشورها به دلیل قطعنامه‌های بین‌المللی عنوان کرد که بیشتر برگرفته از دلایل سیاسی است تا دلایل اقتصادی. البته با رفع تحریم‌ها و باز شدن فضا، این امیدواری وجود داشت که رتبه ایران به 5 بهبود پیدا کند اما در آخرین اعتبارسنجی سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) رتبه ایران به 6 کاهش یافت. البته به گفته رییس صندوق ضمانت صادرات ایران باید شرایط و اقدامات لازم از سوی ایران برای کاهش بهبود ریسک تجاری کشورمان صورت گیرد؛ چراکه به اعتقاد وی رتبه ریسک ایران باید بین 2تا 3 باشد. در همین راستا و بر اساس جدیدترین پژوهش انجام شده توسط صندوق ضمانت صادرات ایران روی 201 کشور، بازارهای صادراتی و فرصت‌های حضور در این بازارها دسته‌بندی و منتشر شد که بر اساس آن ایران همچنان در رتبه 6 ریسک تجاری قرار گرفته است.

همچنین بر اساس این گزارش، کشورهای «آلمان، کانادا، امریکا، نروژ و انگلیس» در زمره کشورهای با ریسک کم، قرار گرفته‌اند.

بر اساس گزارش‌ها، جایگاه کشورها در ریسک تجاری موجب می‌شود که صادرکنندگان مقاصد و بازارهای صادراتی‌ خود را براساس ریسک تجاری معرفی شده، تعیین کنند. همچنین تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این دسته‌بندی برای فعالان اقتصادی مزیت مطلع شدن از نحوه پوشش ریسک اعتبارات میان‌مدت و بلندمدت صادرکنندگان را دارد.

داده‌های آماری منتشر شده نشان می‌دهد که ایران همچنان جزو کشورهای با ریسک بالا قرار دارد. البته قرار گرفتن ایران در شرایط تحریم‌های بین‌المللی ریسک سرمایه‌گذاری در این کشور را به اندازه‌یی بالا برد که برخی کشورها، روابط اقتصادی خود را با ایران قطع یا به سطح پایینی کاهش دادند.

همچنین تحلیل‌ها حاکی از این است که این ریسک‌ها هم ظرفیت خارجی برای تجارت و سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و هم موجب اختلال در دسترسی ایران به بازارهای مالی بین‌المللی می‌شود. در عین حال، با اجرای برجام شاهد بهبود رتبه ریسک تجاری ایران از 7 به 6 بودیم. البته قرار بود که رتبه ایران در نشست اخیر سازمان همکاری اقتصادی به 5 بهبود پیدا کند که این اتفاق رخ نداد. مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات ایران در این رابطه گفت که براساس قوانین بین‌المللی، امکان کاهش دو پله‌یی ریسک تجاری به یک‌باره وجود ندارد. به همین دلیل در جلسه آخر این سازمان، ریسک رتبه تجاری ایران تنها یک رتبه کاهش یافت اما امیدواریم در جلسات بعد دوباره رتبه ایران کاهش یابد.  سیدکمال سیدعلی شرط دوم برای کاهش ریسک تجاری کشورها را نداشتن بدهی به موسسات بیمه‌یی می‌داند. به گفته او، مشکلات ایران با آلمان (بیمه هرمس) حل شده و بدهی‌های خود را به باقی کشورها پرداخت کرده‌ایم اما بدهی 140میلیون دلاری خارجی توسط یک شرکت بخش خصوصی به ایتالیا وجود دارد که این شرکت پرداخت بدهی خود را در اولویت قرار نمی‌دهد؛ به همین منظور رتبه ریسک ایران نیز به سرعت کاهش نمی‌یابد.

 پرریسک‌ترین‌ها

براساس آمار منتشر شده از سوی صندوق ضمانت صادرات، ریسک تجاری 201 کشور جهان، براساس 6شاخص مهم از جمله «میزان تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه، ذخایر ارزی، بدهی خارجی، تجارت با جهان و مانده فاینانس خارجی جذب شده» مورد توجه قرار گرفته است.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد، از میان 201 کشور مورد بررسی، 53کشور آرژانتین، آفریقای‌مرکزی، اریتره، افغانستان، اوکراین، بروندی، بورکینافاسو، پاکستان، تاجیکستان، توگو، تووالو، جاماییکا، جیبوتی، چاد، زیمبابوه، سائوتومه و پرینسیپ، سنت لوسیا، سودان، سودان جنوبی، سوریه، سومالی، سیرالئون، سیشل، عراق، فلسطین، قرقیزستان، کره‌شمالی، کریباتی، جمهوری دموکراتیک کنگو، کوبا، کوزوو، کومور، گامبیا، ‌گینه، گینه استوایی، گینه بیسائو، لائوس، لیبریا، لیبی، ماداگاسکار، جزایر مارشال، مالاوی، ‌مالی، موریتانی، موزامبیک، مولداوی، مونته‌نگرو، میانمار، نیجر، نیکاراگوئه، ونزوئلا، هاییتی و یمن در گروه 7 و جزو پرریسک‌ترین کشورهای دنیا به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر، 43 کشور «آنتیگوا و باربادو، آندورا، اتیوپی، ارمنستان، ازبکستان، اوگاندا، ‌اکوادور، بلاروس، بلیز، بنین، بوتان، بوسنی‌وهرزگوین، تانزانیا، ترکمنستان، تیمور شرقی، دومینیکا، دومینیکن (جمهوری)، رواندا، ساحل‌عاج، سریلانکا، سنت کیتس و نویس، سنگال، سوازیلند، ‌صربستان، فیجی، قبرس، کامبوج، کامرون، جمهوری کنگو، کنیا، کیپ‌ورد، گرنادا، گویان، گینه‌نو پاپوا، لبنان، مالدیو، مصر، مغولستان، میکرونزی، نپال، هندوراس، یونان و ایران» در زمره کشورهایی با ریسک رو به بالا قرار می‌گیرند. از این رو، به تجار، فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران، توصیه می‌شود با درنظر گرفتن این اطلاعات، صادرات خود را به سمت کشورهای با ریسک متوسط و پایین هدایت کنند؛ چراکه تجار برای ورود به بازار این کشورها یا انجام سرمایه‌گذاری‌ها، باید ریسک بالای تجارت با این کشورها را نیز بپذیرند.

 کم‌ریسک‌ترین‌ها

همچنین براساس داده‌های منتشر شده، تعداد

35 کشور جزو گروه‌های بسیار کم‌ریسک و کم‌ریسک برای تجارت به‌شمار می‌روند، به‌طوری که براساس بررسی‌های صورت گرفته از سوی نهادهای بین‌المللی، 10 کشور «آلمان، ایالات‌متحده امریکا، سن‌مارینو، سنگاپور، سوئد، سوییس، لوکزامبورگ، لیختن‌اشتاین، هنگ‌کنگ (چین) و نروژ» در زمره کشورهای با کمترین ریسک و در گروه نخست قرار دارند. از سوی دیگر 25 کشور «اتریش، استرالیا، اسلواکی، امارات‌متحده‌عربی، انگلستان، برونئی، بلژیک، تایوان (چین)، جمهوری چک، چین، دانمارک، ژاپن، عربستان‌سعودی، عمان، فرانسه، فنلاند، قطر، کانادا، کره‌جنوبی، کویت، ماکائو، مالزی، نیوزیلند، ویرجین (جزایر انگلیس)، هلند» نیز در زمره کشورهای با ریسک کم به‌شمار می‌روند. نکته قابل‌توجه در این بررسی این است که کشورهایی چون «عربستان، امارات‌متحده‌عربی، کویت و قطر» که در همسایگی ایران قرار دارند، از رتبه اعتباری بالاتری نسبت به ما برخوردار هستند. از این رو، امنیت سرمایه‌گذاری و تجارت با این کشورها بیشتر مورد توجه سایر کشورهای دنیا قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، کشورهایی که در گروه یک و 2 قرار دارند می‌توانند جایی امن برای هدایت فعالان اقتصادی باشند.