مدیریت ریسک برای حفظ و بقای بانک‌ها حیاتی است
گروه بانک و بیمه
با توجه به فعالیت و ماهیت بانک‌ها، این موسسات مالی برای انجام عملیات مربوط ناگزیر از پذیرفتن ریسک‌های مختلفی هستند. به واقع ریسک نمودن جزو لاینفک عملیات بانک‌هاست. البته نباید از نظر دور داشت که میزان ریسک بستگی مستقیم به بازده مورد انتظار فعالیت‌ها و همچنین ریسک‌پذیری سهامداران دارد لیکن حتی در صورتی که سهامداران یک بانک مایل به پذیرش ریسک زیادتر برای دست یابی به بازده زیادتر باشند این امر نمی‌تواند بدون حد مرز صورت پذیرد و ناظران مالی و به‌ویژه بانک مرکزی با هدف تنظیم و کنترل بازار و حفظ منافع جمعی محدودیت‌هایی برای این امر وضع نماید.
به گزارش تعادل، امید محمد رحیم‌نیا، رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی بانک صنعت و معدن در رابطه با اینکه ریسک و عدم اطمینان جزو ذاتی فعالیت‌های مالی و بانکی است، گفت: فعالیت‌های بانکی همانند سایر فعالیت‌های اقتصادی بر بستری از عدم اطمینان قرار دارند بطوریکه در اکثر موارد پیامد فعالیت‌های بانکی به ویژه اعطای تسهیلات و احتمال به ثمر نشستن اهداف از پیش تعیین شده بانک از ارائه تسهیلات، بطور قطع و یقین روشن نیست.
وی افزود: بانک‌ها صرف نظر از اهداف مورد نظر خود، در معرض این نااطمینانی‌ها قرار دارند. به عبارت دیگر ریسک و عدم اطمینان جزو ذاتی فعالیت‌های مالی و بانکی است. محمد رحیم‌نیا درخصوص اهمیت مدیریت ریسک در بانکداری خاطرنشان کرد: از این رو، عملکرد اقتصادی و ایجاد ارزش در بانک‌ها به کیفیت ارائه خدمات مالی و کارایی مدیریت ریسک بستگی داشته و مدیریت ریسک در بانکداری برای حفظ و بقای بلندمدت بانک‌ها حیاتی است و استقرار آن منجر به کاهش زیان‌های احتمالی ناشی از ریسک معاملات شده و موجب ارتقای سطح عملکرد و در نتیجه افزایش ارزش دارایی‌ها و ثروت سهامداران و سایر ذینفعان و در نتیجه افزایش اعتبار بانک و تثبیت سیستم بانکی می‌گردد. رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن در خصوص معرفی ساختار مدیریت ریسک در بانک صنعت و معدن عنوان داشت: در بانک صنعت و معدن کمیته‌های فرعی «مدیریت ریسک اعتباری»، «مدیریت ریسک عملیاتی و تطبیق» و «کمیته مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌های بانک (ALCO)» تحت نظارت کمیته عالی مدیریت ریسک به عنوان عالی‌ترین رکن تصمیم‌گیرنده در زمینه ریسک بانک وظیفه پایش، اندازه‌گیری، کنترل و تهیه گزارش‌های مختلف جهت طرح در کمیته عالی مدیریت ریسک را عهده‌دار هستند. وی در ادامه گفت: در این میان اداره بررسی و کنترل ریسک به عنوان تسهیل‌گر جریان اطلاعات از کمیته‌های فوق به کمیته عالی مدیریت ریسک و نیز هدایت‌کننده راهبردها و تصمیمات متخذه در سطوح مدیریت ارشد به بدنه سازمان و در نهایت کمک به تصمیم‌سازی در زمینه مدیریت بهینه انواع ریسک‌های بانکی عمل می‌نماید. محمد رحیم‌نیا همچنین به گزارش‌های ماهانه بررسی وضعیت ریسک بانک صنعت و معدن اشاره کرد و افزود: این گزارش‌ها که مشتمل بر تحلیل‌های مختلفی از وضعیت بانک در ریسک‌های اعتباری، نقدینگی و بازار است به صورت مستمر و ماهانه تهیه می‌گردد. رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن تصریح کرد: در این گزارش در حوزه ریسک اعتباری؛ بررسی وضعیت پرتفوی اعتباری بانک به تفکیک تسهیلات و اعتبارات و به تفکیک ارزی و ریالی، بررسی وضعیت ریسک اعتباری شعب، بررسی ریسک تمرکز در صنایع گوناگون، در حوزه ریسک نقدینگی؛ نسبت‌های دارایی‌های نقد به کل دارایی‌ها، دارایی‌های نقد به سپرده‌های دیداری، نسبت مجموع سپرده‌ها به کل بدهی‌ها، نسبت مانده تسهیلات به کل سپرده‌ها، نسبت کل مصارف به منابع و تحلیل شکاف نقدینگی بانک برای پایش ریسک نقدینگی و در نهایت در حوزه ریسک بازار نیز، وضعیت باز ارزی بانک و میزان دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی براساس ارزهای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. وی به اعلام فعالیت‌های حوزه ریسک بازار پرداخت و بیان داشت: پایش روند حرکتی اسعاری که عمده پورتفوی ارزی بانک را تشکیل می‌دهد و همچنین تحلیل بازار طلا، سکه، نفت و اهم صنایع بورسی نیز از جمله فعالیت‌هایی است که در حوزه ریسک بازار بطور منظم انجام می‌شود. محمد رحیم‌نیا اظهار کرد: همچنین گزارش‌هایی مشتمل بر روند تغییرات ریسک‌های اعتباری، نقدینگی و بازار معمولا به‌صورت 6 ماهه و سالانه تهیه و در جلسات کمیته عالی مدیریت ریسک ارائه می‌گردد.
ریسک اعتباری
رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن با بیان اینکه ریسک اعتباری مهم‌ترین مخاطره‌یی ست که بانک با آن مواجه است، خاطرنشان کرد: با عنایت به اینکه عمده دارایی‌های بانک صنعت و معدن، تسهیلات اعطایی به مشتریان است، ریسک اعتباری مهم‌ترین مخاطره‌یی است که بانک با آن مواجه است. وی افزود: هرگونه خسارت ناشی از عدم پرداخت تسهیلات و تعهدات مشتریان و به عبارتی احتمال بروز زیان ناشی از عدم ایفای به موقع تمام یا قسمتی از تعهدات ناشی از دریافت خدمات اعتباری توسط طرف مقابل (به دلایلی همچون عدم تمایل، عدم توانایی مالی و وجود موانع در انجام تسویه) ریسک اعتباری نام دارد. محمد رحیم‌نیا در ادامه عنوان داشت: همچنین نظر به لزوم تداوم انجام اقدامات اجرایی خواسته شده در نامه شماره 167622 مورخ 22 شهریور93 بانک مرکزی ج.ا.ا در خصوص انجام آزمون بحران، در ادوار زمانی مختلف این آزمون در حوزه ریسک‌های اعتباری و نقدینگی انجام و نتایج محرمانه آن در اختیار اعضاء محترم هیات‌مدیره قرار می‌گیرد. رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن گفت: در خصوص آزمون بحران ریسک اعتباری، شوک وارده، بصورت انتقال 10، 20 و 30 درصدی مانده تسهیلات سررسید گذشته به سرفصل مطالبات معوق فرض شده و در هر حالت آثار آن بر نسبت کفایت سرمایه بررسی می‌شود. وی تصریح کرد: در مورد آزمون بحران ریسک نقدینگی نیز با فرض اینکه 10، 20 یا 30 درصد سپرده‌ها بصورت ناگهانی از بانک خارج شوند پیامد آنها بررسی می‌شود.
تسهیلات و تعهدات کلان
در ادامه محمد رحیم‌نیا درخصوص تسهیلات و تعهدات کلان بانک نیز به مواردی اشاره کرد و افزود: با توجه به مفاد بخشنامه مورخ 16 آبان 92 بانک مرکزی، مشتریانی که مجموع تسهیلات و تعهدات آنها بیش از 10درصد سرمایه پایه بانک باشد، تسهیلات و تعهدات آنها از نوع کلان محسوب می‌شود. رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن اظهار کرد: طبق بخشنامه مذکور حداکثر خالص تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط نیز نباید از 8 برابر سرمایه پایه بانک تجاوز نماید. بر این اساس گزارش تسهیلات و تعهدات کلان و بررسی حدود بطور ماهانه و سالانه تهیه و ارائه می‌گردد.
ریسک نقدینگی
وی ریسک نقدینگی را میزان عدم توانایی بانک در ایفای تعهدات کوتاه‌مدت نامید و درخصوص هدف مدیریت ریسک نقدینگی گفت: هدف از مدیریت ریسک نقدینگی، پوشش کلیه تعهدات ناشی از تغییرات منتظره یا غیرمنتظره اقلام ترازنامه در راستای توسعه بنگاه مالی است. محمد رحیم‌نیا عنوان داشت: نظارت بر ریسک نقدینگی شامل برنامه‌ریزی و کنترل درست نقدینگی تحت الزامات داخلی بانک مستلزم تعیین برخی معیارها و حدود مناسب برای هر یک از این معیارها است که به صورت هفتگی توسط کمیته مدیریت دارایی و بدهی (ALCO) صورت می‌پذیرد.
رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن افزود: بررسی ساختار زمانی سررسید دارایی‌ها و بدهی‌ها، بررسی انواع نسبت‌های نقدینگی جهت اطمینان از پرداخت تعهدات، میزان نگهداری دارایی‌های نقد در خصوص کفایت نقدینگی بانک، بررسی تغییرات نرخ سود، بررسی ساختار و ثبات سپرده و پیش‌بینی جریان‌های نقدینگی آتی از جمله این موارد هستند.
وی خاطرنشان کرد: عدم تطابق زمانی سررسید دارایی‌ها و بدهی‌ها بخش جدایی ناپذیر فعالیت بانکداری است. نکته مهم، دامنه و اندازه شکاف سررسیدها است که در صورت وجود بحران، بانک تا چه مدت می‌تواند پابرجا بماند.
ریسک عملیاتی
محمد رحیم‌نیا در پاسخ به اینکه هدف از اجرای ریسک عملیاتی در بانک صنعت و معدن چیست، بیان داشت: بانک صنعت و معدن ریسک عملیاتی را مطابق پیمان بازل 2، به عنوان ریسک زیان ناشی از نواقص احتمالی در فرآیندها و روش‌ها، فرآیندهای مربوط به درون سازمان، رویدادهای سیستمی و در نهایت رویدادهای خارج بانک، تعریف می‌کند. رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن اظهار کرد: هدف این بانک از توجه به ریسک عملیاتی در مرحله اول شناسایی و اندازه‌گیری ریسک‌های مربوط و در مرحله بعد کاهش ریسک و نظارت بر آن است. در این راستا بانک جهت اندازه‌گیری ریسک عملیاتی، با استفاده از روش‌های پایه و استاندارد اقدام به برآورد ارزش در معرض خطر ریسک عملیاتی نموده است.
ریسک بازار
وی همچنین درباره وضعیت کنونی ریسک بازار در بانک افزود: ریسک بازار، در واقع ریسک تاثیر‌پذیری ارزش اقلام داخل و خارج ترازنامه از نوسانات در بازار سهام، نرخ بهره، نرخ تبدیل ارز و قیمت‌ها است.
رییس اداره بررسی و کنترل ریسک بانک صنعت و معدن عنوان داشت: طبق تعریف بانک تسویه بین‌الملل (BIS) اجزای اصلی ریسک بازار عبارتند از: 1. ریسک بازار سهام 2. ریسک نوسان نرخ بهره 3. ریسک نوسان نرخ ارز 4. ریسک نوسان قیمت کالا.
