کسب و کار خرد به سبک آلمان‌ها
گروه بنگاه‌ها|
اقتصاد ایران چه بهره‌یی از توسعه مناسبات با آلمان می‌برد؟ این پرسشی است که از نخستین روزهای بعد از امضای برجام و شکل‌گیری فضای تازه ارتباطی با آلمان (به عنوان قدرتمندترین اقتصاد اروپا) در ذهن تحلیلگران اقتصادی جرقه زد و جست‌وجو درباره پاسخ مناسب به آن آغاز شد. در میان اظهارنظرها و تحلیل‌هایی که با این موضوع در رسانه‌ها و محافل اقتصادی بازنشر می‌شدند، اغلب جهت‌گیری‌ها به سمت صنایع بزرگ و کارتل‌های عظیم آلمان صحبت می‌شد و موارد مرتبط با کسب و کار کوچک و متوسط کمتر در ارزیابی‌های تحلیلی مورد توجه قرار می‌گرفت. این در حالی است که اقتصاد آلمان یکی از آوانگاردترین اقتصادها در مواجهه با کسب و کار کوچک و متوسط محسوب می‌شود و تجربیات این کشور در زمینه این نوع کسب و کار برای ایران که به دنبال توسعه کسب و کار خرد و مشاغل آنلاین در تار و پود اقتصاد خود است، راهگشاست.
تور دیپلماسی ظریف به آلمان و برنامه‌های متنوعی که در این سفر برای توسعه روابط اقتصادی ایران و آلمان تدارک دیده است، فرصت مناسبی است که به بهانه آن می‌توان نگاهی به نحوه مواجهه این کشور با کسب و کار خرد انداخت. یافتن پاسخی برای پرسش‌هایی از این دست که استراتژی ژرمن‌ها برای توسعه کسب و کار خرد چیست؟ یا اینکه اقتصاد ایران چگونه می‌تواند از تجربیات این شریک اروپایی خود در این زمینه استفاده کند؟ موضوعاتی است که در جریان این گزارش با استفاده از اعداد و ارقام مطرح شده گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در اسفندماه 95 و اظهارنظرهای مسوولان اتاق بازرگانی ایران و آلمان به ابعاد و زوایای گوناگون آن پرداخته شده است.
دورنمای روابط اقتصادی
بعد از امضای برجام و بازگشت ایران به صحنه مناسبات اقتصادی بین‌المللی، کشورهای اروپایی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی شکل‌گیری برجام دور تازه‌یی از مناسبات اقتصادی، سیاسی، دیپلماسی و... را با ایران در دستور کار قرار دادند تا فصل جدیدی از همکاری‌های مشترک میان دو طرف شکل بگیرد.
در میان کشورهای اروپایی، آلمان به عنوان مهم‌ترین شریک تجاری اروپایی ایران قبل از تحریم‌ها و باتوجه به مشی معتدل این کشور در مواجهه با موضوعات مختلف، جایگاه ویژه‌یی را در مختصات ذهنی اهالی اقتصاد و مسوولان ایرانی به دست آورد که بلافاصله پس از برجام تلاش کرد تا زنجیره ارتباطی محکمی را با شریک ایرانی‌اش شکل دهد. حضور نمایندگان کارخانه‌های بزرگ خودرو‌سازی آلمان در ایران، سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌های ایرانی و استارت پروژه‌های اقتصادی مشترک بخشی از تلاش‌های طرف آلمانی برای عادی‌سازی روابط با کشورمان است که از سال93 تا به امروز پیگیری شده است.
99درصد اقتصاد ژرمن‌ها را کوچک‌ها تشکیل می‌دهند
نگاهی به اقتصاد کشور آلمان نشان‌دهنده آن است که در این کشور بیش از ۹۹درصد بنگاه‌ها (از نظر تعداد) در قالب کوچک و متوسط فعالیت می‌کنند که ۶۰درصد از اشتغال این کشور و ۴۷درصد از ارزش افزوده اقتصاد به آنها اختصاص دارد. این بنگاه‌ها جزو نوآورترین بنگاه‌ها در سطح اروپا هستند به‌طوری که در دوره ۲۰۰۸-۲۰۱۰، در حدود ۵۴درصد آنها موفق به ارائه محصولات جدید به بازار شده‌اند. این بنگاه‌ها به‌راحتی نیروی کار ماهر و فارغ‌التحصیلان را جذب می‌کنند و تحت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای قرار می‌دهند به نحوی که ۸۹درصد از آموزش‌های فنی و حرفه‌ای این کشور توسط بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه می‌شود. در این خصوص، در سفری که معاون صدراعظم آلمان در سال95 به ایران داشت، موضوع آموزش فنی و حرفه‌ای را در ایران مطرح کرد و اینکه آلمان آمادگی دارد تا در این زمینه مراکز آموزشی در ایران تاسیس کند.
نهادهای حمایتی بنگاه‌های خرد در آلمان
وزارت امور اقتصادی و دارایی، آژانس کار فدرال و بانک سرمایه‌گذاری آلمان (kfw) 3 نهاد اصلی حمایتی بنگاه‌های کوچک و متوسط در سطح فدرال هستند که انواع خدمات آموزشی، مشاوره‌یی و تامین مالی آنها با برنامه نهادهای ایالتی تکمیل می‌شوند.
بررسی ۳۹ برنامه مختلف حمایتی ارائه شده از سوی ۶ نهاد حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط در سطح فدرال و ایالتی نشان می‌دهد که ساختار مناسب تامین سرمایه، تشکیلات صنفی گسترده و متنوع، دیدگاه مدیریتی آینده‌نگر و مبتنی بر مشتری، حمایت از نوآوری و فعالیت‌های تحقیق و توسعه و همچنین آموزش‌های فنی و حرفه‌ای قوی از دلایل اصلی موفقیت برنامه‌های حمایتی بنگاه‌های کوچک و متوسط در آلمان است.
همچنین حمایت‌ها صرفا محدود به برنامه‌های مالی نبوده، بلکه ارائه خدمات مشاوره گسترده در زمینه‌های متعدد، برنامه‌های آموزش شغلی و تضمین وام و اعتبارات از سوی نهادهای بخش خصوصی از ویژگی‌های اصلی برنامه‌های حمایتی از بنگاه‌های کوچک و متوسط در این کشور است. علاوه بر اقدامات دولت فدرال، برنامه‌های متعددی نیز با رویکرد توازن منطقه‌یی از سوی نهادهای منطقه‌یی مانند بانک نور در این وستفالن و بانک توسعه کسب و کار بایرن صورت می‌گیرد که از دیگر موارد قابل‌توجه در حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط آلمان است.
مشکلات توسعه مناسبات 2 کشور
یکی از نهادهای متمرکز و تخصصی که تلاش می‌کند بستر مناسبی برای توسعه روابط اقتصادی میان ایران و آلمان ایجاد کند، اتاق بازرگانی 2 کشور است که به‌صورت تخصصی فرصت‌ها و تهدید‌های موجود بر سر راه سرمایه‌گذاری مشترک را مشخص می‌کند. نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و آلمان درباره فعالیت‌های اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان گفت: اتاق بازرگانی ایران و آلمان از سال54 با شرکت بازرگانان ایرانی و آلمانی تاسیس شد و همواره پل ارتباطی بسیار قوی بین بازرگانان و صنعتگران
2 کشور بوده است. کرمانشاهانی در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران و آلمان، درباره خدماتی که اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان ارائه می‌کند، افزود: خدمات زیر از جمله تسهیل در امور روادید، ارائه کارت ورودی نمایشگاه‌های آلمان، بیمه مسافرتی، بیمه خودرو، برگزاری سمینارها و دوره‌های آموزش تکمیلی، نشریات اقتصادی و گزارش‌های تخصصی، بازاریابی و استفاده از تسهیلات شرکت‌های طرف قرارداد، مشاوره در زمینه بازار و جست‌وجوی شریک تجاری، حمایت در مسائل مربوط به قوانین و مالیات، اطلاعات ثبت شرکت و اعتبارسنجی، خدمات برای جویندگان کار و نمایندگی موسسه خدماتی متخصصان بازنشسته از جمله خدماتی است که این اتاق ارائه می‌کند.
صنعت ایران کمک فراگیر می‌خواهد
نایب‌رییس اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان درباره مشکلات اقتصاد و صنعت ایران و لزوم حل ریشه‌یی این مشکلات گفت: صنعت ایران کمک فراگیر می‌خواهد و نیازمند تدابیر اصولی و منطقی است. اقتصاد آلمان یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند به این نوع مطالبات پاسخ مناسبی بدهد. کرمانشاهانی درباره اهمیت تعامل با دنیا از جمله آلمان افزود: بدون اتخاذ تدابیر ریشه‌یی، ما نمی‌توانیم صنعت را شکوفا و با بیکاری مبارزه کنیم، نمی‌توانیم کار و صنعت را توسعه دهیم. اینها مثل یک زنجیر به هم وابسته هستند. این فعال اقتصادی درباره روابط تاریخی ایران و آلمان گفت: آلمان با ایران بیش از صد و هفتاد، هشتاد سال است که رابطه تجاری، بازرگانی، فرهنگی و فناوری دارد و اکثر تکنولوژی‌های زیربنایی ما مثل نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و حتی هنرستان‌های صنعتی بهشهر و کرج توسط آلمانی‌‌ها ایجاد شده‌اند. نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و آلمان گفت: آلمانی‌‌ها نه‌تنها به ما تکنولوژی می‌دهند و با ما رابطه فرهنگی دارند بلکه تعلیمات لازم را هم به کارآموزان ما می‌دهند.
آلمانی‌‌ها مشتری‌مدارند
نایب‌رییس اتاق ایران و آلمان افزود: سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را باید مانند سایر کشورهای اسلامی همچون ترکیه، امارات‌متحده‌عربی، هندوستان، مالزی، سنگاپور، فیلیپین و اندونزی راحت و آسان و هموار کرد.
کرمانشاهانی ادامه داد: کشور ما حداقل به 100میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد تا بتوانیم با تاسیس و ایجاد صنایع مهم کشور با بیکاری مبارزه و نیازهای روزافزون ایران را برطرف کنیم. سرمایه‌گذاری خارجی و احداث صنعت و واحد تولیدی در ایران خارج از شهرک‌های صنعتی مستلزم اخذ بیش از 12 نوع مجوز تا احداث یک واحد صنعتی است. او افزود: قوانین سرمایه‌گذاری خارجی ما با کشورهای ذکر شده در بالا برابر نیست بلکه بسیار سخت است. ما باید قوانین سرمایه‌گذاری خارجی را از یک الگوی موفق و پیشرو برای سرمایه‌گذاران در ایران پیروی کنیم. به‌عنوان مثال چرا از قوانین سرمایه‌گذاری خارجی در اندونزی، ترکیه، مالزی و امارات‌متحده‌عربی الگوبرداری نمی‌کنیم.
استفاده از ظرفیت‌های ژرمن‌ها
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و آلمان گفت: یک سرمایه‌گذار خارجی یا ایرانی جهت احداث یک واحد متوسط تا بزرگ خارج شهرهای صنعتی نیاز به 12 مجوز ازجمله مجوزهای وزارت صنایع، محیط‌زیست، وزارت کشاورزی، جهاد سازندگی (برای تغییر کاربری زمین) شهرداری، فرمانداری، استانداری، سازمان زمین شهری، سازمان آب، قسمت آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی، وزارت نیرو، برق، گاز و سایر مجوزهای پیشرو تا مرحله راه‌اندازی این واحد دارد. او خواستار تشکیل یک سازمان مرجع برای تسهیل امور سرمایه‌گذاری خارجی شد و گفت: به‌طور مثال یک سرمایه‌گذار خارجی وقتی به بنده رجوع می‌کند در وهله اول نیاز به تضمین سرمایه‌گذاری خود و بازگشت سود سرمایه است. کرمانشاهانی ادامه داد: برای مثال اگر شرکتی بتواند و تعهد دهد که بیش از یک‌هزار محل اشتغال ایجاد کند چرا مانند سایر کشورها برای این صنعت، زمین مجانی یا حتی یکی، دو سال برق مجانی به وی تخصیص ندهیم. چرا کمک‌های لازم را برای ایجاد اشتغال به وی نکنیم تا سرمایه‌گذار مشتاق شود سرمایه‌گذاری را در ایران انجام دهد نه در کشور همسایه. وی تصریح کرد: مثلا چرا ایران ویزای ورود به سرمایه‌گذاران خارجی برای سه، چهار و پنج سال صادر نمی‌کند. این فعال اقتصادی گفت: اینکه در رسانه‌ها مطرح می‌شود که آلمانی‌‌ها علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران هستند، واقعا جدی است و آلمانی‌‌های زیادی مایلند به ایران بیایند، فقط باید موانع حضور آنها برداشته شود.
