دیکتاتوری پساشوروی در آسیای‌میانه
گروه جهان| طلا تسلیمی|
این هفته برای نخستین مرتبه در 3 سال گذشته دفتر دادستانی کل ازبکستان جزییات پرونده فساد گسترده گلناره کریم‌اوا، دختر اسلام کریم‌اف رییس‌جمهوری پیشین ازبکستان را افشا کرد. گلناره چند سال پیش به‌طور ناگهانی از انظار عمومی محو شد و اطلاعات چندانی نیز در مورد وی در دست نبود. فقط پس از مرگ پدرش شایعاتی در مورد کشته و دفن شدن گلناره در قبری بی‌نام و نشان در حومه تاشکند منتشر شد. اما طبق بیانیه اخیر دادستانی کل ازبکستان، گلناره همه این مدت را در حبس خانگی بوده است. ظاهرا تحقیقات در مورد پرونده فساد مالی وی همچنان ادامه دارد. در همین حال، وکیل سوییسی گلناره از قطع شدن ارتباطش با وی خبر داده و در مورد وضعیت او ابراز نگرانی کرده است.
اسلام کریم‌اف از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 تا زمان مرگش در سال 2016 نخستین و تنها رییس‌جمهوری ازبکستان بود و از دوران فعالیت وی در این سمت به عنوان دوران دیکتاتوری و استبداد یاد می‌شود. بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که پس از کریم‌اف، دختر بزرگ وی به عنوان جانشینش روی کار بیاید، اما گلناره در سال 2015 به‌طور ناگهانی ناپدید شد. در مورد شرایط کلی گلناره تاکنون اطلاعات چندانی در دست نبود تا اینکه دفتر دادستانی کل ازبکستان در نهایت جمعه تصمیم گرفت آنچه برای دختر 45ساله اسلام کریم‌اف رخ داده است را توضیح دهد.
دادستانی کل ازبکستان با صدور بیانیه‌یی اعلام کرده گلناره در سال 2015 در پرونده فساد مالی
1.6 میلیارد دلاری در پی اتهامات فرار مالیاتی، اختلاس، اخاذی، استفاده غیرقانونی از دارایی‌های دولت و 6مورد کلاهبرداری به 5 سال زندان محکوم شد و ظاهرا این دوران را در حبس خانگی می‌گذرانده است. اکنون دادستانی کل ازبکستان از 12 کشور از جمله بریتانیا، فرانسه، سوییس و روسیه درخواست کرده که وجوه نقد، املاک و دیگر دارایی‌هایی مربوط به گلناره را مسدود کنند و به تاشکند بازگردانند.
در همین حال گرگوری منگیت، وکیل سوییسی گلناره با انتشار بیانیه‌یی در مورد وی ابراز نگرانی کرده و گفته باتوجه به شایعات مطرح شده در مورد وضعیت سلامتی گلناره، هیچ‌کس حتی فرزندان وی از محل حضورش اطلاعی ندارند و از چندین ماه پیش تاکنون حتی صدای وی را نشنیده‌اند. منگیت گفته در سفرش به ازبکستان در سال 2016 نیز نتوانسته است، اطلاعاتی از گلناره به دست آورد. وی با اشاره به اینکه به موکل خود دسترسی ندارد، دادرسی منصفانه در مورد گلناره را زیر سوال برد و گفت شرایط را توسط دادستانی سوییس پیگیری خواهد کرد.
یک دیکتاتور و دو خط تولید عطر
لئونید برشیدسکی در بلومبرگ نوشت: خبرهای منتشر شده در مورد گلناره نخستین چیزی را که به یاد می‌آورند، بوی خوش عطرهای «گلی رازآلود» و «گلی پیروز» هستند. اسلام دو دختر داشت که یکی به دنبال جلب توجه بود و دیگر محتاط. گلناره در دوران ریاست‌جمهوری پدرش به عنوان یک تاجر، سفیر سازمان ملل متحد، طراح مد و یک ستاره موسیقی پاپ فعالیت کرد. بعدها در یکی از افشاگری‌های «ویکی‌لیکس»، گلناره به عنوان «بارُن دزد» معرفی شد که تجارتش را با سوءاستفاده از موقعیتش پیش می‌برده است. وی در سال 2012 دو خط تولید عطر راه‌اندازی کرد که البته هیچ‌گاه نتوانست آن را در سطح بین‌المللی معرفی کند؛ در سال 2013 تنها فروشگاهی که در تاشکند عطرهای گلناره را به فروش می‌رساند، تعطیل شد و بانک مرکزی ازبکستان اجازه فعالیت بانک گلناره را لغو کرد. در آن زمان بود که دختر بزرگ‌تر که انتظار می‌رفت جانشین پدر شود، محبوبیت خود را از دست داد. وی از سال 2014 دیگر در انظار عمومی ظاهر نشد، اما یک شرکت روابط‌عمومی را برای اعتراض علیه بازداشت خانگی طولانی مدتش استخدام کرد.
پس از گذشت چند سال، روز جمعه دادستانی کل ازبکستان با افشای جزییات پرونده گلناره اعلام کرد که دادگاهی در تاشکند در سال 2015 با متهم دانستن وی، آزادیش را برای 5 سال محدود کرده است. تحقیقات هنوز ادامه دارد و دفتر دادستانی کل فهرست دارایی‌های خارجی گلناره به ارزش 1.4 میلیارد دلار که نیمی از آن در سوییس است را منتشر کرده؛ با توجه به اینکه تولید ناخالص داخلی ازبکستان در سال 2016 برابر با 67میلیارد دلار بوده، میزان ثروت گلناره قابل توجه است. اگرچه ممکن است برخی شوکت میرضیایف، رییس‌جمهوری کنونی ازبکستان را به دلیل افشای فسادهای رخ داده در دوران اسلم کریم‌اف مورد تمجید قرار دهند، اما باید گفت از بین بردن میراث گذشتگان در میان دیکتاتورهای آسیای‌میانه متداول است. در ترکمنستان مجسمه طلای «پدر ملت»، صفرمراد نیازف، از میدان اصلی شهر عشق‌آباد ناپدید شد؛ اما هیچ دلیلی وجود ندارد که نشان دهد رژیم جدید بهتر از قبلی است. به‌طور کنایه‌آمیزی، کشورهای پساشوروی هر چه بیشتر تغییر می‌کنند، بیشتر یکسان باقی می‌مانند. در حالی که اوکراین و گرجستان به دلیل درگیری‌ها با روسیه بیشتر از سوی جهانیان مورد توجه قرار می‌گیرند، اما آسیای میانه از رادار بیشتر افراد خارج است؛ دیکتاتورها در این منطقه به خوبی می‌دانند چطور از انتشار اخبار جلوگیری کنند. در مورد گلناره نیز همین‌طور بود؛ اتهامات مطرح شده عیله وی سال‌ها از مردم پنهان ماند و در مقابل شایعاتی در مورد کشته شدن وی با زهر منتشر شدند.
اما کشورهای آسیای‌میانه با دیگر کشورهای پساشوروی یک تمایز عمده دارند: آنها در مورد ماهیت واقعی خود صادق‌تر هستند و هیچ‌یک به دموکراسی با الگوی غربی تظاهر نمی‌کنند. این کشورها می‌گذارند پول حرف اول را بزند، در کشورهای غربی نیز همین‌طور است. گلناره بخش اعظم ثروت خود را به سوییس منتقل کرده است؛ خواهر و شوهرخواهرش نیز از ثروتمندترین افراد در این کشور هستند. اگرچه خواهرش آن‌قدری خوش‌شانس بوده که هدف افشاگری‌ها قرار نگیرد. لولا کریم‌اف از آغاز مشکلات گلناره، ارتباط خود را به کلی با وی قطع کرد. اما دو خواهر شباهت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. لولا نیز همانند گلناره از موقعیتش برای کار در سمتی دیپلماتیک استفاده کرد. اخیرا هم مقالاتی در مورد شرکت جدید عطرسازی لولا منتشر شده است. اکنون لولا می‌تواند پیروزی بزرگ خود بر خواهرش را فریاد بزند، چرا که در تجارت موفق‌تر است، در مورد ثروتش تحقیقی صورت نمی‌گیرد، نفوذ بیشتری دارد و امید بیشتری به آینده او وجود دارد. ثروت پساشوروی در سراسر غرب قابل پیگیری است و حتی احتمال ارتباط دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا نیز با آن وجود دارد. این پول ممکن است بوی خوش عطرهای گلناره را نداشته باشد، اما به صدها تجارت در غرب رسیده و دست سیاستمداران بسیاری به آن آلوده است. ثروت گلناره و خواهرش تنها یک مشت از خروار است.
