چالش مثلث آفریقایی اوپک

گروه انرژی| حمید مظفر|

روز گذشته و در آستانه برگزاری نشست کمیته فنی مشترک اوپک در ابوظبی، قیمت قراردادهای آتی نفت با کاهش روبه‌رو شد به نحوی که قیمت نفت برنت با 68سنت کاهش به 51دلار و 74سنت در هر بشکه رسید. هر بشکه نفت‌ خام ایالات‌متحده نیز با 69سنت افت قیمت، بشکه‌یی 48دلار و 89سنت معامله شد.

نشست دو روزه ابوظبی با هدف بررسی سطح پایبندی اعضا به توافق کاهش تولید است. توافقی که در اواخر سال 2016 به امضا رسید و تاکنون اثرات معنی‌داری در کاهش ذخایر جهانی نفت خام نداشته است. کاهش محسوس درصد پایبندی به توافق در ماه جولای نیز مزید بر علت شد تا اعضای کمیته فنی مشترک (JTC) در امارات متحده عربی گردهم آیند و راه‌های افزایش سطح پایبندی کلی اوپک را به بحث بگذارند.

افت قیمت نفت روز گذشته در حالی ثبت شد که روز جمعه و در پی انتشار آمار مربوط به بهبود بیکاری در ایالات‌متحده و نیز انتشار گزارش هفتگی بیکر هیوز که حاکی از کاهش خالص شمار ریگ‌های حفاری نفت امریکا بود، نفت‌خام با رشد قیمت همراه شده ‌بود.

با این حال، با شروع هفته جدید، نگاه فعالان بازار و سرمایه‌گذاران به نشست روز گذشته اوپک دوخته شد. نشست ابوظبی هر چند در ظاهر با هدف بررسی سطح تعهد اعضا و تحلیل فنی این موضوع برگزار می‌شود، اما بسیاری انتظار دارند که آبستن اتفاقات مهم‌تری باشد که بازار انتظار آن را می‌کشد؛ اتفاقاتی همچون طرح موضوع پایان معافیت نیجریه و لیبی از اجرای سهمیه‌بندی تولید.

این دو کشور از ابتدای اجرای توافق در ماه ژانویه 2017 و نیز پس از تمدید آن تا مارس 2018، توانسته‌اند اجازه افزایش تولید را با بهانه درگیری‌های نظامی و اختلالات متعدد در تولید اخذ کنند، اما داده‌های جدید نشان می‌دهد که لیبی و نیجریه در ماه‌های اخیر تولید خود را به سقف خود نزدیک کرده‌اند. بنابراین زمزمه‌ها در رابطه با لزوم پیوستن این دو کشور به نظام سهمیه‌بندی اوپک هم از سوی برخی اعضای کارتل و هم از سوی فعالان بازار بیش از گذشته به گوش می‌رسد.

داده‌های موسسه پلاتس نشان می‌دهد مجموع تولید این دو کشور آفریقایی در ماه جولای سال 2017، به میزان 590هزار بشکه بیش از سطح تولید پایه که در توافق، تولید ماه اکتبر 2016 در نظر گرفته‌ شده‌، بیشتر بوده ‌است.

به گزارش «تعادل» به نقل از مارکت‌واچ، بارانباس گن، تحلیلگر اقتصادی در موسسه او‌سی‌بی‌سی سنگاپور اظهار می‌کند: «در حال حاضر ترکیبی از خوش‌بینی‌ها و شاید امید پایدار وجود دارد که پس از نشست ابوظبی، شاهد پایبندی بیشتری به توافق باشیم.»

البته این نکته را نباید از یاد برد که با وجود تمام تلاش‌های رسانه‌های وابسته به کشورهای واردکننده نفت، مبنی بر القای این ذهنیت که توافق اوپک شکست خورده است، داده‌ها نشان می‌دهند که حداقل روی کاغذ تا پیش از ماه جولای پایبندی اعضای این کارتل و نیز دیگر تولیدکنندگان غیراوپکی، در سطح بسیار مطلوب و فراتر از انتظار بوده که در تاریخ اوپک بی‌سابقه به حساب می‌آید. در ماه جولای نیز سطح پایبندی اعضا، به استناد داده‌های بلومبرگ، 86درصد بوده که رقم بدی نیست.

 مثلث برمودای تولید نفت در آفریقا

کسی انتظار ندارد که سطح پایبندی همواره بالای 100درصد باقی بماند و ممکن است در بازه‌هایی از سال، تولید اعضا نوساناتی داشته ‌باشد. اما نگرانی اصلی در رابطه با اعضایی است که از ابتدای اجرای توافق نشان دادند که بنا ندارد روی خوشی به اجرای آن نشان دهند و تا جایی که ممکن است از زیر بار تعهدات خود شانه خالی خواهند کرد. عراق، آنگولا و البته ونزوئلای بحران‌زده بهترین نمونه‌ برای درک این موضوع هستند.

وضعیت ونزوئلا که نیازی به شرح مفصل ندارد و از کشوری که خیابان‌های آن عرصه نبردهای خونین است، بحران سراسر این کشور را فرا گرفته و بیش از هر زمان دیگری به فروش نفت خود نیاز دارد، نمی‌توان انتظار داشت که به تعهدات خود در اوپک فکر کند.

در مورد عراق نیز بارها و بارها گزارش‌های مختلفی منتشر شد که از سطح پایین پایبندی این کشور به توافق خبر می‌داد. عراق از همان ابتدا سعی داشت با سیاست وقت‌کشی و دادن وعده‌های سر خرمن، تولید خود را از تیغ کاهش مصون بدارد. جبار اللعیبی وزیر نفت دولت عراق با ترجیع‌بند «عراق درگیر جنگ با داعش است و نیاز به منابع مالی دارد» بارها و بارها عدم تمایل بغداد به اجرای توافق را به گوش جهانیان رساند.

اما در این میان کشوری که کمتر در مورد آن سخن رفته است، آنگولاست؛ کشوری در جنوب غربی قاره آفریقا و در همسایگی اقیانوس اطلس جنوبی که در سکوت خبری و با بهره ‌جستن از تمرکز پایین رسانه‌ها بر فعالیت‌های آن، نه تنها صادرات نفت خود را بالا برده، بلکه به برخی مقاصد صادراتی کشورهای اوپک از جمله بازارهای آسیایی و ایالات‌متحده نیز ورود کرده است.

داده‌های اداره اطلاعات انرژی امریکا نشان می‌دهد که بعد از یک کاهش 844هزار بشکه‌یی در ماه مارس، صادرات نفت خام آنگولا به امریکا به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بازارهای صادراتی ونزوئلا و عربستان‌سعودی، از 2میلیون و 530هزار بشکه در ماه آوریل به 3میلیون و 240هزار بشکه در ماه مه ‌رسید.

همچنین برخی منابع آگاه به رویترز اعلام کرده‌اند که ماه گذشته آنگولا، تقریبا 8میلیون بشکه نفت خام را به مقصد ایالات‌متحده و کانادا بارگیری کرده است.

بنابراین می‌توان گفت که اکنون اوپک با چالش مثلث تولیدکنندگان آفریقایی یعنی نیجریه، آنگولا و لیبی دست و پنجه نرم می‌کند.

همچنین بیزینس‌اینسایدر گزارش می‌دهد که همگام با آنگولا، نیجریه‌ صادرات نفت خود به ایالات‌متحده را به‌صورت قابل‌توجهی بالا برده است. هرچند در بازه زمانی بین مارس و مه، صادرات ماهانه این کشور از 10میلیون و 200هزار به 8میلیون و 700هزار بشکه کاهش پیدا کرده ‌بود.

 عرض‌اندام مجدد چین

آنچه محرک افزایش صادرات این دو کشور آفریقایی بوده، به فعل و انفعالات رخ داده‌ در پالایشگاه‌های چین و ایالات‌متحده بازمی‌گردد. پیش‌تر «تعادل» از افزایش فعالیت‌های پالایشگاه‌های امریکا که منجر به کاهش ذخایر نفت این کشور شد، گزارش داده ‌بود.

همزمان افزایش تقاضای پالایشگاه‌های کوچک در چین که به «قوری‌های پالایشگاهی» مشهورند نیز از مهم‌ترین عوامل رشد صادرات نیجریه و آنگولا بوده است. این درحالی است که پیش‌تر انتظار می‌رفت در سه‌ماهه سوم سال 2017، تقاضای چین برای نفت‌ خام احتمالا با کاهش رشد روبه‌رو شود، چراکه پیش‌بینی می‌شد در این بازه زمانی، با وجود اوج تقاضای فصلی برای رانندگی، حدود یک‌دهم ظرفیت پالایشگاهی چین تعطیل شود چراکه انتظار می‌رفت بازار داخلی این کشور با مازاد عرضه فرآورده‌های نفتی همراه شود. به‌طور کلی واردات نفت چین با رشد قابل‌توجهی در سال جاری همراه بوده و این کشور در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان و اشغال رتبه امریکاست.

به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز، براساس داده‌های منتشر شده دولتی، در نیمه نخست سال 2017، واردات نفت چین روزانه 8میلیون و 550هزار بشکه بوده است. در حالی که این رقم در امریکا 8میلیون و 120هزار بشکه در روز ثبت شده است. غیر از افزایش فعالیت پالایشگاهی، آنچه چین را در روند تبدیل شدن به بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان قرار داده است، توجه این کشور به افزایش ذخایر استراتژیک خود و نیز کاهش تولید داخلی نفت این کشور است.

علاوه بر رشد تقاضای پالایشگاه‌ها، گرید نفت خام صادراتی آنگولا و نیجریه نیز متناسب با نیاز پالایشگاه‌های چین و امریکاست. نفت خام سنگین و ترش آنگولا گزینه مناسبی برای جایگزین کردن نفت ونزوئلا در پالایشگاه‌های مستقر در سواحل خلیج مکزیک به حساب می‌آید. سایر پالایشگاه‌هایی که برمبنای نفت ترش و سنگین طراحی شده‌اند نیز می‌توانند مشتری نفت آنگولا باشند.

در همین حال، برخی پالایشگاه‌ها نیز باتوجه به افزایش تولید نفت شیل امریکا، لیبی و نیجریه، در حال تغییر ساختار و طراحی با هدف استفاده از نفت سبک هستند.

این تغییر ساختار، منجر به افزایش تقاضا برای نفت سبک نیجریه شده است. همین رشد تقاضا، قیمت فروش نفت «مخلوط فورکادوس» نیجریه را به یک دلار و 70سنت پرمیوم نسبت به نفت برنت روز رسانده است. نفت «کابیندا» در آنگولا نیز به بالاترین سطح پرمیوم خود در سه سال‌ اخیر رسیده و 40سنت پرمیوم نسبت به نفت برنت معامله می‌شود. نفت «گیراسول» آنگولا نیز در حال حاضر50سنت پرمیوم نسبت به نفت برنت است.

 در انتظار تحقق کاهش صادرات در آگوست

اما آیا نگرانی‌ها فقط محدود به تولیدکنندگان آفریقایی می‌شود یا باید به خاورمیانه نیز چشم دوخت؟ آیا افزایش تولید کشوری مانند عربستان‌سعودی که تا اینجای کار پیشتاز اجرای توافق بوده به معنای فروپاشی نظام کاهش تولید است؟

برخی تحلیلگران از جمله استیو ایو کارشناس موسسه او.‌ام فایننشال اظهار می‌کند: «بازار نباید نگرانی زیادی در رابطه با افزایش تولید اخیر اعضای اوپک باشد، چراکه کشورهایی همچون عربستان‌سعودی معمولا در تابستان و باتوجه به افزایش پیک تقاضا، تولید خود را بالا می‌برند.» به گفته این کارشناس، اتفاقا توجه بازار باید منعطف به وعده کاهش صادرات در ماه آگوست باشد. این وعده‌یی بود که از سوی برخی اعضای اوپک همچون عربستان‌سعودی و امارات‌متحده‌عربی در حاشیه نشست سن‌پترزبورگ اعلام شد.