آغاز سفرهای آخرین شاه قاجار به اروپا

مسافرت شاهان به اروپا از زمان ناصرالدین شاه شروع شد. او و فرزندش مظفرالدین شاه هر کدام 3 مسافرت پرهزینه و بی‏ثمر به اروپا داشتند ولی محمدعلی شاه به دلیل اوضاع بعد از انقلاب مشروطه و مدت کوتاه سلطنت، این فرصت را پیدا نکرد. احمد شاه، آخرین شاه قاجار هم به دلیل سنتی که ایجاد شده بود و هم به دلیل جوانی، آرزوی رفتن به اروپا را داشت و شاید اقامت در آنجا را بر سلطنت پر ماجرایی که در ایران داشت، ترجیح می‎‏داد. طبق شواهد تاریخی، نخستین سفر او به اروپا در هجدهم مرداد 1298 بود. این مسافرت‏‎های چند ماهه درحالی صورت می‌گرفت که فقر و تبعیض در جامعه بیداد می‏‎کرد. دولت‌هایی که بر سر کار می‌آمدند بیش از آنکه در فکر رفع معضلات و مشکلات جامعه ایرانی باشند بیشتر در پی کسب رضایت انگلیس و روسیه، قدرت‌های بزرگ آن دوره بودند. در دوره زمامداری آخرین شاه سلسله قاجار، ایران روزهای پرفراز و نشیبی را تجربه می‌کرد. وقوع جنگ جهانی اول و تجاوز به ایران با توجه به اعلام بی‌طرفی دولت و مجلس، انعقاد قراردادهای تجاری که جز تامین منافع بیگانه اثر و ثمری نداشت، رقابت و زدوبندهای بی‌امان کارگزاران حکومت و وابستگان دربار و وقوع قحطی و خشکسالی وحشتناک از رخدادهای مهم این دوره بود.  احمدشاه طبعی نازک داشت. با اندک ناملایمتی کاسه صبرش لبریز می‌شد و حتی می‌خواست در نخستین روزهای آغاز جنگ جهانی اول پایتخت را ترک کند و به اصفهان برود. کاری که البته با اصرار و التماس درباریان و مجلس در نهایت انجام نشد.  احمدشاه آخرین زمامدار سلسله قاجار در آبان 1302 سفری بی‌بازگشت را به اروپا شروع کرد. شاه جوان که در دوران فرمانروایی‌اش تسلطی بر امور دربار و مسائل جاری مملکت نداشت در اواخر دوره سلطنتش بارها روی کارآمدن کابینه‌های متعدد را تجربه کرد.  در نهایت در جریان سفرهای بعدی احمدشاه، رضاخان توانست بر اوضاع تسلط یابد و شاه جوان را از کار برکنار کند.  قرائن فراوانی نشان می‌دهد که رضاخان در پی بهانه‌هایی برای ربط دادن نابسامانی‌های اقتصادی و سیاسی به آخرین شاه سلسله قاجار است. شاه در این زمان در یکی از حومه‌های شهر پاریس به ‌سر می‌برد و با وجود اینکه اخباری مبنی بر تحریکات رضاخان و دوستانش برای یکسره کردن کار سلسله قاجار به گوش می‌رسید، اقدامی نکرد. شاید خودش هم دل و دماغی برای این کار نداشت. عاقبت در نهم آبان ۱۳۰۴ با رای مجلس شورای ملی، احمدشاه از پادشاهی خلع و سلسله قاجاریه منقرض اعلام و به سلطنت 16ساله او پایان داده شد. مجلس موسسان که متعاقبا گشایش یافت، رضاخان را با نام رضاشاه پهلوی پادشاه ایران اعلام کرد. احمدشاه این اقدام مجلس را مغایر قانون اساسی و غیرمشروع دانست اما در عمل نتوانست اقدامی برای مقابله با خلع خود انجام دهد. احمدشاه در نهم اسفند ۱۳۰۸ در پاریس درگذشت و در کربلا دفن شد.