یک حساب در هر بانک
گروه بانک و بیمه|
بانک مرکزی «دستورالعمل اجرایی شناسایی و تعیین تکلیف حساب‌های مطالبه نشده و مازاد ریالی» را که در جلسه 17مرداد 96 شورای پول و اعتبار تصویب شده با هدف صیانت از حقوق صاحبان وجوه، کاهش احتمال سوءاستفاده، ارتقای شفافیت مالی بانک‌ها و ایجاد رویه واحد حسابداری در ثبت این وجوه به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرد.
به گزارش«تعادل» این حساب‌ها عمدتا شامل حساب‌های راکد و مطالبه نشده، وجوه اشخاص متوفی و محجور و ارقام فاقد ارزش به خاطر وجود تورم را شامل می‌شود و از آنجا که صدها هزار حساب راکد در کشور وجود دارد، لازم است این حساب‌ها بسته شده و تعیین
تکلیف شوند. براساس ماده 19 این دستورالعمل، موسسات اعتباری غیربانکی و بانک‌ها مجاز به افتتاح و نگهداری بیش از یک حساب سپرده انفرادی، یک حساب مشترک قرض‌الحسنه، یک حساب انفرادی و یک حساب مشترک جاری، یک حساب انفرادی و یک حساب مشترک کوتاه‌مدت عادی برای هر شخص حقیقی نمی‌باشند.
حساب‌های راکد
حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز فاقد گردش مالی برای مدت حداقل 3سال؛ حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری فاقد گردش مالی از تاریخ ارائه آخرین برگ چک به موسسه اعتباری برای مدت حداقل یک سال؛ حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی فاقد گردش مالی برای مدت حداقل دو سال؛
موسسه اعتباری مکلف است سازوکاری فراهم کند که از طریق آن گزارش حساب‌های سپرده‌یی راکد به شرح ذیل از سطح شعب حداقل هر 6 ماه یک بار اخذ شود.
حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز راکد با موجودی معادل یا کمتراز 10هزار تومان، حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری راکد با موجودی معادل یا کمتر از 40هزار تومان، حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی راکد با موجودی معادل یا کمتر از 20هزار تومان.
حساب‌های مطالبه نشده
حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز فاقد گردش مالی برای مدت حداقل دو سال از تاریخی که به عنوان حساب راکد تلقی شده است- حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری فاقد گردش مالی برای مدت حداقل یک سال از تاریخی که به عنوان حساب راکد تلقی شده است؛ حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی فاقد گردش مالی برای مدت حداقل یک سال از تاریخی که به عنوان حساب راکد تلقی شده است؛ چنانچه قرارداد حساب‌های سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه و سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت در سررسید تمدید نشده و وجوه آنها به حساب‌های سپرده کوتاه‌مدت عادی مرتبط با آن حساب‌های افتتاح شده برای واریز سود سپرده‌های مذکور منتقل شود در این صورت حساب سپرده کوتاه‌مدت مرتبط تابع مفاد ذکر شده است؛
چک‌های بانکی فروخته شده صادره تسویه نشده که حداقل 3سال از تاریخ صدور آنها سپری شده باشد؛ جوایز نقدی حساب‌های سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز که به دلایلی نظیر بسته شدن حساب به حساب مزبور واریز نشده و حداقل 3سال از تاریخ تعلیق آنها به صاحبان حساب گذشته باشد؛ مازاد سود قطعی بر سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌داری که حساب سپرده واریز سود مرتبط با آن بسته شده و حداقل 3سال از تاریخ تعلیق آنها گذشته باشد؛ اوراق مشارکت سررسید شده‌یی که وجوه آن با وجود گذشت 3سال از سررسید اوراق مزبور توسط خریداران مطالبه نشده باشد؛اضافه صندوق که حداقل 6 ماه از تاریخ ایجاد آن سپری شده باشد؛ حواله‌های وارده که صاحبان آنها مشخص نبوده و حداقل دو سال از تاریخ وصول آنها سپری شده باشد؛ مانده کارت‌های هدیه منقضی شده که از تاریخ انقضای آنها حداقل 3سال گذشته باشد؛ جوایز غیرنقدی حساب‌های سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز که توسط موسسه اعتباری وفق دسـتورالعمل اعطای جوایز به حساب‌های قرض‌الحسنه به فروش می‌رسد حداقل دو سال از تاریخ فروش آنها سپری شده و در صورت عدم فروش حداقل 3سال از تاریخ تعلیق آنها به صاحبان حساب گذشته باشد؛ سایر مبالغ مطالبه نشده حسب تشخیص بانک مرکزی.
فوت و جنون
موسسه اعتباری موظف است بلافاصله
پس‌از کسب اطلاع از فوت، جنون و سفاهت شخص حقیقی، وجوه متعلق به وی نزد خود را به سرفصل حساب دفتر کل وجوه اشخاص متوفی و محجور با معین‌های جداگانه منتقل کرده و حساب‌های مذکور را جهت ممانعت از هر گونه برداشت از آن مسدود کند.
مواردی که به موجب قوانین و مقررات ذی‌ربط برداشت از حساب‌های مذکور امکان‌پذیر باشد از شمول مفاد این ماده مستثناست.
کسب اطلاع درخصوص سفاهت و جنون شخص حقیقی صرفا از طریق مراجع قانونی و در رابطه با فوت شخص حقیقی از هر طریقی نظیر، مراجع قانونی، اطلاع‌رسانی وراث، موصی له و... امکان‌پذیر است. موسسه اعتباری مکلف است از طرقی مانند تماس تلفنی، ارسال پیامک، مکاتبه و یا... اقدامات لازم را درخصوص شناسایی و اطلاع صاحبان حق یا نمایندگان قانونی از قبیل وراث متوفی و قیم شخص سفیه و مجنون جهت مراجع و تعیین تکلیف وجوه انجام دهد.
در صورت عدم شناسایی صاحبان حق یا در صورت شناسایی و عدم مراجعه به آنها، مانده وجوه مزبور پس از گذشت حداقل 3سال از تاریخ انتقال به سرفصل حساب دفترکل وجوه اشخاص متوفی و محجور حسب مورد به سرفصل وجوه بلاتکلیف منتقل می‌شود. حساب‌های سپرده‌یی اشخاص متوفی موضوع این فصل تا زمانی که وجوه آنها طبق قوانین و مقررات ذی‌ربط به وراث، موصی له یا سایر صاحبان حق پرداخت نشده از امتیازات مربوط برخوردار است.
پرداخت سود به حساب‌های سپرده‌های سرمایه‌گذاری که در قرارداد آنها رابطه وصایت موسسه اعتباری بعد از فوت شخص پیش‌بینی نشده و نیز اعطای هر گونه ابزار برداشت از حساب‌های وجوه اشخاص متوفی نظیر دسته چک و کارت الکترونیکی ممنوع بوده و از شمول مفاد این ماده مستثناست.
حساب سپرده‌یی متعلق به اشخاص مجنون و سفیه از تاریخ اطلاع از هیچ یک از امتیازات مربوط به آن برخوردار نیست. شرکت در قرعه‌کشی حساب‌های سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز متعلق به اشخاص مزبور از شمول مفاد این ماده مستثناست.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی طی سالیان متمادی تعداد حساب‌های سپرده افتتاح شده نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی با افزایش نامتعارفی مواجه شده است. در این میان حجم قابل توجهی از این حساب‌ها به عللی چون کاهش ارزش در مانده موجودی ناشی از تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، فراموشی صاحبان سپرده، فوت آنها، عدم اطلاع وراث و قائم‌مقام قانونی سپرده‌گذاران یا عدم شناسایی و مراجعه آنها، راکد و بدون تراکنش مانده است.
این موضوع، مشکلاتی از قبیل تحمیل هزینه‌های دفترداری و نگهداری اطلاعات و آمار این‌گونه حساب‌ها برای بانک‌ها و افزایش احتمال وقوع تخلفات و جرایم را در پی داشته است. البته این مساله درخصوص برخی از اقلام بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی که تحت سرفصل بستانکاران موقت ثبت می‌شوند و بابت آنها قراردادی منعـقد نشده یا اسناد و اوراق بهاداری تنظیم نگردیده نیز صدق می‌کند.
علاوه بر این، حساب‌های راکد و غیرفعال همواره از چالش‌های فرا روی نظام بانکی کشور در سال‌های متمادی بوده لیکن تاکنون ضوابط و سازوکاری جامع درخصوص چگونگی برخورد با این وجوه و حساب‌ها که تمامی ابعاد موضوع را به صورت جامع‌الاطراف مد نظر قرار دهد، وجود نداشته است.
از این رو، بانک مرکزی با توجه به اهمیت موضوع و با هدف صیانت از حقوق صاحبان وجوه، کاهش احتمال سوءاستفاده از این وجوه، ارتقای شفافیت‌های مالی بانک‌ها، ایجاد رویه واحد حسابداری در ثبت و نگهداری این وجوه در بانک‌ها و امکان و بهبود قابلیت مقایسه ارقام مندرج در سرفصل حساب‌های موجود در بانک‌ها، دستورالعمل اجرایی شناسایی و تعیین‌تکلیف حساب‌های مطالبه نشده و مازاد ریالی را تدوین کرد که اهم ویژ‌گی‌های آن عبارت است از:
نگارش متن دستورالعمل با رویکرد فرآیند محور برای تبیین هرچه بیشتر مفاد آن؛
پیش‌بینی تدابیر لازم برای جلوگیری از افزایش حساب‌های مطالبه نشده و راکد؛
پیش‌بینی سازوکارهای لازم برای محدود کردن امکان سوءاستفاده از موجودی وجوه مطالبه نشده و...؛
تبیین دقیق مصادیق مانده‌های مطالبه نشده، راکد و... با رویکرد احصای حداکثری موارد قابل درج در سرفصل حساب‌های یاد شده؛
لزوم اطلاع‌رسانی مفاد دستورالعمل به مشتریان به نحو مقتضی و درج عبارات لازم در قرارداد‌های سپرده‌ها؛
درج احکام جداگانه و با رعایت جوانب مختلف برای وجوه اشخاص متوفی، مجنون و سفیه؛
و تعیین تکلیف درخصوص نحوه برخورداری از مزایای حساب در دوره انتقال وجوه آن به سرفصل‌های موضوع دستورالعمل.
