دولت تدبیر و شتاب رشد علمی کشور به گواه آمار
میزان رشد و شتاب علمی هر کشور معرف توسعه یافتگی آن جامعه به شمار می‌رود. تلاش‌های دولت یازدهم در ارتقای کمیت و کیفیت علم و فناوری سبب شد تا ایران در حوزه‌هایی چون نانو، مهندسی شیمی و انرژی از رتبه‌های قابل قبولی در سطح جهان برخوردار شود و نخبگان این مرزوبوم، افتخار را برای ایرانیان فراهم آورند.
دولت یازدهم در شرایطی عهده‌دار امور اجرایی کشور شد که در سال‌های گذشته به دلیل نداشتن سیاست‌گذاری و راهبری کلان در زمینه علم و فناوری، جریان توسعه و پیشرفت علمی با مشکل روبرو شده بود و انسجام کافی در این زمینه مشاهده نمی‌شد زیرا توجه بیشتر به سیاست‌های عرضه‌گرایی مانند سرمایه‌گذاری مستقیم در تحقیق و توسعه، بخش علمی کشور را از پرداختن به سیاست‌های بخش تقاضای علم و فناوری برای حفظ موازنه میان عرضه و تقاضا غافل کرده بود.
دولت یازدهم تلاش کرد تا با رویکرد تجاری‌سازی و پیوند فعالیت‌های علم و فناوری به طرف تقاضا از طرح‌های اولویت‌دار توسعه فناوری حمایت گسترده‌یی به عمل آورد. این دولت با حمایت‌های گسترده از توسعه و پیشرفت علمی، فضایی مناسب را فراروی دانشمندان و نخبگان کشور قرار داد تا به رشد علمی کشور در دشوارترین شرایط و شدیدترین تحریم‌های خارجی، شتاب روزافزونی بخشد و ارمغان این موضوع جهش علمی خیره‌کننده در عرصه علم و فناوری است که ناظران غربی از آن به رنسانس علمی ایران تعبیر کرده‌اند. ایرنا به مناسبت هفته دولت و برای بررسی کارنامه دولت تدبیر روند رشد علمی کشور به گفت‌وگو با «وحید احمدی» معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری پرداخته است. احمدی در تشریح چگونگی آمار مقاله‌های علمی در ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم، گفت: شیب علمی کشور از 1389 خورشیدی با کاهش همراه بود. علت این موضوع را می‌توان در تصویب قانون آیین‌نامه ارتقا دانست که برپایه آن پافشاری بر مقاله‌های ISI کاهش یافت. پیش از آن برای اخذ مدرک دانشجویان دکترا داشتن مقاله‌های ISI اجباری بود اما با تصویب این آیین نامه مقرر شد تا به مقاله‌های علمی و پژوهشی تاکید شود. از دیگر دلیل‌های افت میزان مقاله‌ها می‌توان به افزایش نرخ ارز و مشکل‌های تحریمی اشاره کرد زیرا دانشجویان و استادان ایرانی به دلیل محدودیت‌های موجود نمی‌توانستند در کنفرانس‌های بین‌المللی حضور یابند که این مهم سبب شد تا سهم مقاله‌های کنفرانسی که 15 درصد مقاله‌ها را در برمی‌گرفت به حدود پنج درصد رسید.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، رشد علمی کشور را از دغدغه‌های مقام معظم رهبری و دولت یازدهم دانست و اظهار داشت: ایران اینک در حوزه‌هایی چون نانو، هسته‌ای، هوافضا و مهندسی شیمی، انرژی و اقیانوس از رتبه بالا و قابل قبولی برخوردار است و در بیشتر این زمینه‌ها رتبه‌هایی تک رقمی را در دنیا در اختیار دارد که مایه مباهات و افتخار برای ایرانیان به شمار می‌رود. بنابراین دلیلی وجود ندارد که بنابر فرمایش مقام معظم رهبری که می‌فرمایند زمانی که دنیا ایران را به لحاظ رشد علمی و تولید علم قبول دارند در داخل شماری از افراد با سیاه نمایی سعی کنند تا کشور را به لحاظ علمی در سطح پایین نشان دهند اما با این وجود برخی حتی پا را فراتر می‌گذارند و اعلام می‌کنند، رشد علمی متوقف شده است که بطور قطع معنی رشد علمی را درک نکرده‌اند. دبیرکل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به سرمایه‌گذاری و تلاش دولت یازدهم در جهت رشد علمی کشور به بررسی و بیان برخی از شاخص‌های توسعه علمی پرداخت و یادآور شد: برپایه گزارش پایگاه بین‌المللی ISI در 2012 میلادی سهم ایران از مقاله‌های دنیا 1.4 درصد بود که اکنون به 1.8 درصد ارتقاء یافت. همچنین در تولید مقاله‌های برتر، سهم ایران در 2012 میلادی تنها 0.8 درصد به شمار می‌رفت و اینک به 2.2 درصد افزایش یافته است. به لحاظ نرخ رشد علمی ایران در زمان حاضر در میان 25 کشور برتر دنیا شامل امریکا، ژاپن و کشورهای اروپایی قرار دارد و رتبه نخست نرخ رشد و شتاب علمی را از نظر تعداد مقاله‌ها و تولید مقاله‌های برتر به خود اختصاص داده است در صورتی که در 2012 میلادی جایگاه ایران در رتبه 25 قرار داشت. برپایه رتبه‌بندی پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس (بزرگ‌ترین پایگاه اطلاعاتی چکیده و استنادی جهان) رتبه علمی ایران در 1392 خورشیدی در جایگاه 18 قرار داشت اما اینک به رتبه 16 ارتقا یافته است. همچنین در مدت مشابه در پایگاه ISI (موسسه اطلاعات علمی) رتبه ایران را 21 نشان می‌دهد و اکنون این رتبه را 17 عنوان می‌کند که نمایانگر 4 رتبه بهبود به شمار می‌رود. شمار مقاله‌های علمی در 2016 میلادی به 50 هزار مقاله رسید که شتاب بسیار بالایی است و از لحاظ جایگاه و تعداد دانشگاه‌های ایران در میان دانشگاه‌های برتر دنیا بایستی گفت در 1392 خورشیدی ایران در رتبه‌بندی تایمز یک دانشگاه داشت اما در زمان حاضر 13 دانشگاه ایران در این رتبه‌بندی قرار دارند و در نظام رتبه‌بندی دانشگاه لایدن در 1392 خورشیدی پنج دانشگاه کشور مشاهده می‌شد اما اکنون 14 دانشگاه در این رتبه‌بندی ثبت شده است که اینها نمایانگر شاخص علمی برتر ایران محسوب می‌شود. بنابراین در این مدت، توسعه علمی کشور نه تنها با رکود و توقفی روبرو نشده بلکه از رشد بالایی نیز برخوردار بوده است.
وی در ادامه از افزایش پارک‌های علم و فناوری از 33 به 41 پارک خبر داد و افزود: شمار مرکزهای رشد علم و فناوری 146 عدد بود که این تعداد به 178 مرکز رسید و این مهم نشان می‌دهد که در توسعه علمی تنها به تولید مقاله بسنده نشده و در حوزه فناوری نیز رشد بالایی تجربه شده است. در حقیقت در 1392 خورشیدی بطور تقریبی چیزی به نام شرکت دانش بنیان وجود نداشت اما اینک سه هزار شرکت دانش‌بنیان در حال فعالیت و تولید علمی و فناوری هستند. دولت یازدهم در نخستین گام برای حمایت و تحرک بخشی به این شرکت‌ها، صندوق نوآوری شکوفایی را فعال کرد و کارگروهی را که مسوول اعطای مجوز به این شرکت‌ها بود تشکیل داد و بنابراین خود به خود موتور تولید شرکت‌های دانش بنیان فعال شد. همچنین در پارک‌ها بیش از چهار هزار هسته فناور فعال‌اند و 30 هزار شغل در این پارک‌ها به وجود آمده است. احمدی گردش مالی شرکت‌های دانش بنیان را در پارک‌ها و در دولت یازدهم 11هزار میلیارد تومان برآورد و تصریح کرد: حوزه پارک‌ها بیش از 500 میلیون دلار صادرات محصول به خارج از کشور داشته است. مشارکت با دیگر کشورها به عنوان یکی دیگر از استاندارد توسعه‌یافتگی علمی محسوب می‌شود که از آن جمله می‌توان به مقاله‌های مشترکی که با یک هیات علمی و پژوهشگر خارجی به چاپ می‌رسد، اشاره کرد در 2013 میلادی میزان مقاله‌های همکاری مشترک 21 درصد بود که اینک به 23 درصد افزایش یافته است.
