سالروز درگذشت «پدر معماری سنتی ایران»
«شهر ما گنجینه هنر است، هر ویرانه‌اش دفتری است پر از زیبایی که در برابر چشم شیفتگان هنر گشاده است» این بخشی از سخنان «محمدکریم پیرنیا» است که به علت پژوهش‌های فراوان و تالیفاتش در خصوص سبک‌شناسی و معماری اصیل و سنتی ایرانی به «پدر معماری سنتی ایران» مشهور شد.
«محمدکریم پیرنیا» در بیست و پنجم شهریورماه سال 1299 در یک خانواده اصیل یزدی به دنیا آمد. پدر او میرزا صادق‌خان نایینی از طبیبان حاذق و شیمیدانان نامی و از خوشنویسان و هنرمندان چیره‌دست نایین و یکی از قرآن‌نویس‌های مشهور ایران بود که مدتی در نایین و برای مدتی هم در سوییس درس خوانده بود.
پیرنیا در دوران کودکی، پیش از اینکه به مکتبخانه برود، پیش پدرش درس می‌خواند و مادرش هم به او قرآن یاد می‌داد و از همین‌رو، بدون رفتن به مکتبخانه راهی دبستان اسلام یزد می‌شود. در سال 1316 دوران دبیرستان را در دبیرستان ایرانشهر آغاز کرد و در رشته علمی موفق به دریافت مدرک متوسطه (دیپلم) شد.
پیرنیا پس از اتمام دوران دبیرستان و بعد از فوت پدرش برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در کنکور نخستین دوره «دانشکده هنرهای زیبا» در رشته معماری قبول شد.
او زمانی که دانشجو بود در شرایطی درس می‌خواند که کار معماری در ایران تازه آغاز شده بود و در واقع نخستین نسل معماران ایران را در آن هنگام می‌توان حساب کرد اما بعدا دانشکده معماری را ترک کرده و وارد اجتماع می‌شود و شخصا به پژوهش و تحقیقات گسترده در معماری ایرانی و همه زمینه‌های وابسته به آن پرداخت. نخستین کار رسمی پیرنیا از سال 1332 تا 1344 در وزارت فرهنگ با ساخت بیش از 300مدرسه ارزان‌قیمت در تهران و شهرستان‌ها از محل 5 درصد درآمد شهرداری آغاز شد که با این کار طرحی نو در نظام مدرسه‌سازی ایران ایجاد شد. طرح این مدارس بعدها از طرف یونسکو به عنوان نمونه مدارس ارزان‌قیمت، برای کشورهای جهان سوم معرفی شد.
احیای مسجد کبود، احیای سر در باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سر در شاه عبدالعظیم، احیای باغ دولت‌آباد یزد، بازسازی مسجد فهرج و ایوان سید رکن‌الدین در یزد از فعالیت‌های پیرنیا در زمینه احیا و مرمت آثار ارزشمند معماری ایران است. پس از آن مقام عضویت افتخاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نصیب او شد و به پاس خدمات ارزنده و ماندگار استاد در طول 60 سال زندگی علمی، هنری و تلاش در راه بازشناسی جلوه‌های اصیل هنر معماری ایران و آشنایی نسل نو با توانایی‌های هنرمندان ایرانی در طول تاریخ و خدمات بی‌ریا و خالصانه به جامعه معماری ایران، از سوی دانشگاه تهران موفق به دریافت دکترای افتخاری رشته معماری شد. محمدکریم پیرنیا سرانجام در نهم شهریورماه سال 1376 پس از تحمل یک دوره بیماری طولانی درگذشت. پیکر او را به درخواست خودش در «خانه رسولیان» یزد که اکنون دانشکده هنر و معماری یزد است، به خاک سپردند. در این تصویر، او درحال بازید از آثار تاریخی استان آذربایجان است که این عکس توسط واحد عکاسی اداره فرهنگ آذربایجان ثبت شده است. (نفر سوم از سمت راست)
