اردوی مرگبار دانش‌آموزان مینابی
گروه اقتصاد اجتماعی|
ساعت چهار و بیست و شش دقیقه بامداد دیروز اتوبوس ولوو مسی رنگی که از بندرعباس به شیراز می‌رفت، وقتی که احتمالا هر 45دختر نوجوان سرنشینش و سرپرستشان در خواب بودند در جاده‌یی کفی و بی‌پستی و بلندی در محور داراب- بندرعباس در 225کیلومتری جنوب شرقی شیراز به راست منحرف شد. اتوبوس به قرنیز پل کوبید، از جاده خارج و واژگون شد و 45سرنشینش را به سوی مرگ برد. بیش از نیمی از سرنشینان اتوبوس، خوشبختانه از تله مرگ گریختند؛ تعدادی اما جانشان را از دست دادند. دختران نوجوان سرنشین اتوبوس، همه دانش‌آموزان عضو سازمان دانش‌آموزی از شهرستان‌های رودان و میناب بودند که برای شرکت در اردوی ملی فرزانگان به شیراز می‌رفتند. آنان تازه‌ترین قربانیان سوانح جاده‌یی اتوبوس‌ها دانش‌آموزان بودند. از پی این حادثه، سرنشینان دو اتوبوس دیگر دانش‌آموزان که به شیراز می‌رفتند در باشگاه فرهنگیان شهر داراب اسکان داده شدند. در نخستین ساعات پس از حادثه سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش در توییترش نوشت: همان ساعات اولیه دستورات لازم برای بررسی و پیگیری سریع وضعیت دانش‌آموزان هرمزگان را دادم و به داراب می‌روم. پس از او، قائم مقام وزارت بهداشت با دستور قاضی‌زاده‌هاشمی برای رسیدگی به مصدومان به شیراز رفت.
9 الی 12 جان باخته
اخبار مربوط به آمار حادثه‌دیدگان تا زمان تنظیم این گزارش، متناقض و تعداد جان‌باختگان و از پی آن تعداد مصدوم‌ها در اعلام‌ها متفاوت بود. درحالی که اورژانس کشور آمار کشته‌شدگان این حادثه را ۱۱نفر و قائم‌مقام معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز 10نفر به همراه دو قطع نخاع اعلام کرده بود، قائم مقام وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایلنا با تاکید بر اینکه بعد از صحنه حادثه مورد فوتی دیگری نداشتیم، آمار کشته‌شدگان را کمتر اعلام کرد و گفت: در این حادثه ۹نفر جان باختند و قطع نخاع نداریم.
ایرج حریرچی پس از حضور در محل حادثه در پاسخ به پرسشی پیرامون تناقض در آمار گفت: بعضی از مجروحان در سر صحنه حادثه بد حال بودند که تصور می‌شد آنها هم ممکن است جانشان را از دست بدهند. او ادامه داد: همه مجروحان به غیر از یک نفر که حالش وخیم گزارش شده و در بخش مراقبت‌های ویژه نگهداری می‌شود، شرایط پایدار و مناسبی دارند و اقدامات ارتوپتیک و جراحی برای آنها درحال انجام است.
حریرچی با بیان اینکه دو تن از مجروحان نیز قطع عضو شدند، گفت: دو تن نیز آسیب به مهره کمر داشتند اما قطع نخاع نشده‌اند و منتظر هستیم ببینیم شرایطشان چگونه است.
حسن نوری، معاون سازمان عملیات اورژانس کشور هم پیرامون وضعیت مصدومان حادثه گفت: از مجموع ۳۴مصدوم اعزامی به بیمارستان امام حسن(ع) داراب 4 مصدوم به سبب نیاز به خدمات فوق تخصصی با اورژانس هوایی به شیراز منتقل شدند، 5 مصدوم نیز در اتاق عمل و تحت عمل جراحی هستند و یک مصدوم درمان و ترخیص شده است.
عامل حادثه
گمانه‌‌زنی‌ها پیرامون علت حادثه از نخستین دقیقه‌های پس از آن آغاز شد. نخستین گمانی‌زنی‌ها چون همیشه مربوط به خواب‌آلودگی راننده بود. نادر رحمانی، رییس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا هم این گمانه را تایید کرد و گفت: برابر گزارشات اولیه ماموران پلیس راه استان، خستگی و خواب‌آلودگی راننده علت این حادثه ناگوار بوده است.
محمدحسین حمیدی، رییس پلیس راه کشور هم در این باره گفت: بررسی‌های اولیه نشان داد که سرعت اتوبوس کاملا مجاز بوده و بیش از سرعت مجاز منطقه تردد نکرده است و از آنجا که راننده یک ساعت و نیم پیش از حادثه پشت فرمان قرار گرفته بود؛ بر همین اساس قاعدتا باید با آمادگی کامل رانندگی می‌کرده است.
او ادامه داد: بررسی‌ها نشان داد که راننده در صحنه ورود به حادثه و در آن لحظه بنا به دلایلی که هنوز برای ما مشخص نیست، توجه کافی به جلو نداشته است. بررسی اولیه نشان می‌دهد ممکن است راننده خواب بوده باشد.
او افزود: متاسفانه اتوبوس با قرنیز پل برخورده کرده و از جاده خارج می‌شود درحالی که جاده کفی است و قاعدتا نباید اینچنین حادثه‌یی رخ می‌داد اما بررسی‌ها نشان داد که کشیدگی خودرو در حاشیه راه که به بغل خوابیده بوده منجر به افزایش فوت و مجروح شدن سرنشینان شده است.
حمیدی درحالی در مورد این حادثه سخن می‌گفت که چند ساعت پیش‌تر و پیش از خبردار شدن از وقوع آن در گفت‌وگویی گفته بود: در سال‌های گذشته همواره شهریور ماه دارای بیشترین آمار تصادفات و تلفات حوادث رانندگی بوده و گرچه این آمار از چند سال قبل تاکنون دارای کاهش نسبی بوده اما همچنان بیشترین آمار در میان ماه‌های سال متعلق به شهریور است.
بی تدبیری؟
چند ساعت پس از حادثه، واکنش‌های رسانه‌یی چهره‌های سیاسی هم آغاز شد. اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری در پی جان باختن تعدادی از دانش‌آموزان هرمزگانی در سانحه واژگونی اتوبوس در پیامی ضمن تسلیت به ملت ایران و خانواده‌های آنان از مسوولان ذی‌ربط به خصوص وزرای محترم آموزش و پرورش، راه و شهرسازی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواست ضمن رسیدگی فوری به وضعیت آسیب‌دیدگان و مصدومان با بررسی دقیق علت بروز این حادثه ناگوار در اسرع وقت نتیجه را به اطلاع مردم بزرگوار ایران برسانند.
محمدرضا عارف، رییس فراکسیون امید مجلس هم در پیامی با تسلیت این ضایعه از غفلت‌های صورت گرفته در ارتباط با ساماندهی اردوهای دانش‌آموزی انتقاد کرد.
فاطمه سعیدی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم همچون عارف با انتقاد از آنچه «بی‌تدبیری مسوولان آموزش و پرورش خواند» به ایسنا گفت: مساله اول این است که اصلا چرا به گونه‌یی برنامه‌ریزی شده که اتوبوس حامل دانش‌آموزان نیمه شب در جاده باشد؟ فاصله دو استان هرمزگان و فارس به شکلی است که با ذره‌یی تدبیر می‌توانستند دانش‌آموزان را در طول روز که خطر وقوع حادثه کمتر است، راهی مقصد کنند. او ادامه داد: دقایقی پیش با وزیر آموزش و پرورش نیز به صورت تلفنی صحبت کردم و خواستم یک بار برای همیشه آیین‌نامه دقیق و جامع اردوهای دانش‌آموزی تدوین شود و هر گونه تخلف با مجازات جدی روبه‌رو شود. نمی‌شود که هر سال شاهد چنین حوادثی باشیم و همه چیز را به گردن جاده و خودرو بیندازیم.
او افزود: اگر وزارت آموزش و پرورش از صدور یک آیین‌نامه لازم‌الاجرا در این خصوص ناتوان است نمایندگان مجلس آماده‌اند این موضوع را پیگیری کنند. باید سفر شبانه جاده‌یی در اردوهای دانش‌آموزی تعطیل شود. اگر نمی‌توانند طوری برنامه‌ریزی کنند که دانش‌آموزان نیمه شب در جاده‌ها نباشند صراحتا بگویند تا فکر دیگری شود.
علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی هم در یادداشتی تلگرامی تاکید کرد که مجلس شورای اسلامی وظیفه نظارتی خود را از طریق کمیسیون‌های ذی‌ربط و نمایندگان نسبت به این حادثه اعمال خواهد کرد.
از دیگر سو، رییس‌کل دادگستری استان فارس دستور تشکیل پرونده و رسیدگی سریع و انجام اقدامات قانونی در این خصوص را صادر کرد. علی القاصی همچنین از بازداشت راننده اتوبوس به دستور دادستان شهرستان داراب خبر داد و گفت: دستور انجام تست مرفین و الکل صادر شده است. صدور مجوز حرکت در شب از سوی مسوولان اقدام اشتباهی بوده است.
حرکت شبانه ممنوع نیست
در واکنش به این انتقادها اما مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش گفت: آیین‌نامه اردوهای دانش‌آموزی از قدمتی بالا برخوردار است و در این سال‌ها نیز بارها مورد بازنگری قرار گرفته است. آیین‌نامه فعلی آیین‌نامه پخته‌یی است که بسیاری از موارد اعم از مسائل بهداشتی، ایمنی، امنیتی و حوادث غیرمنتظره در آن دیده شده است.
او ادامه داد: اما ممکن است آیین‌نامه کامل باشد، اجرا ناقص باشد. یا ممکن است آیین نامه کامل و اجرا هم بی‌نقص باشد اما همه چیز قابل پیش‌بینی و کنترل نباشد.
او در پاسخ به اینکه آیا حرکت شبانه اتوبوس حامل دانش‌آموزان منع قانونی داشته است، گفت: حرکت در شب در یک دوره‌یی تخلف بوده اما در آیین‌نامه جدید که حدود 5 سالی است اجرا می‌شود، حرکت در شب هم بلامانع اعلام شده اما با رعایت ضوابطی چون تعداد رانندگان و مسائل فنی اتوبوس چون چراغ و امکانات لازم که جوانب آن بر عهده دستگاه‌های ذی‌ربط است. بررسی مسائل فنی وسیله حمل و نقل بر عهده دستگاه‌های ذی‌ربط است. آنچه بر عهده ماست این است که با شرکت‌های مجاز جاده‌یی طرف قرارداد شویم. مسائل فنی و کارشناسی همچنین رعایت ضوابط بر عهده سایر دستگاه‌ها و شرکت‌هاست.
تکرار غم‌انگیز
دختران مینابی قربانیان چهارمین حادثه اتوبوس‌های دانش‌آموزان از ابتدای امسالند. پیش از آنها بیست و یکم فروردین ماه، خودرو ۶ دانش‌آموز مدرسه‌یی در کلاچای در مسیر مدرسه با یک دستگاه نیسان تصادف کرد. دهم اردیبهشت ماه، یک دستگاه مینی‌بوس حامل دانش‌آموزان دختر در دامغان با یک خودرو سواری تصادف کرد و واژگون شد. کمتر از یک هفته پس از آن نیمه اردیبهشت ماه، اتوبوس دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی مدرسه‌یی در رباط کریم در محدوده بزرگراه یادگار امام(ره) واژگون شده و در پی این اتفاق تعدادی از دانش‌آموزان مصدوم شدند. سال گذشته هم این حوادث کم نبودند. ازجمله حادثه واژگونی اتوبوس دانش‌آموزان راهیان نور گیلانی در همدان که 30مجروح بر جای گذاشت. گویی برای دانش‌آموزان، اتوبوس‌ها، ارابه‌های مرگ هستند و جاده‌ها راه رسیدن به مرگ.
بررسی آمارهای تصادفات و کشته‌های ناشی از آن در کشور نشان‌دهنده از این واقعیت تلخ است که بیش از 22درصد قربانیان حوادث رانندگی را کودکان زیر 10سال تشکیل می‌دهند. «مشکل کمبود اتوبوس و مینی‌بوس»، «فرسودگی سیستم حمل و نقل دانشگاه‌های کشور»، «برگزاری بدون برنامه‌ریزی اردوهای دانش‌آموزی و دانشجویی» و «خطای انسانی» ازجمله مواردی است که کارشناسان از آنها به عنوان عوامل سوانح اخیر برای دانش‌آموزان، دانشجویان و معلمان نام می‌برند.
امید به توقف
آبان ماه سال 91 تصادف یک اتوبوس حامل دانش‌آموزان در استان اسیوط در جنوب مصر منجر به مرگ 52 دانش‌آموز شد. از پی این حادثه دستگاه قضایی مصر با ورود به ماجرای مرگ 52 دانش‌آموز این کشور در تصادف اتوبوس مدرسه با قطار، رای به بازداشت مامور کنترل تقاطع خط آهن، راهبر قطار و معاون او داد. وزیر راه و ترابری مصر هم پس از استعفا به ساختمان دادستانی رفت و تحت بازجویی قرار گرفت. محمد مرسی، رییس‌جمهور وقت مصر هم استعفای او را پذیرفت.
حال باید منتظر ماند و دید پیگیری نمایندگان مجلس، چنانکه وعده داده‌اند به چه نتیجه‌یی خواهد انجامید. می‌شود منتظر ورود قوه قضاییه هم ماند؛ چه اینکه رییس کل دادگستری استان هرمزگان از گشودن پرونده این حادثه خبر داده است. آیا می‌تواند به توقف یا دست‌کم کاهش تکرار غم‌انگیز این حادثه امیدوار بود؟ شاید نه. خاطره ورود مجلس به ماجرای سوانح اتوبوس‌های راهیان نور در دوران وزارت حمید حاج‌بابایی در وزارت آموزش و پرورش از این امید خواهد کاست. حادثه دیروز استان هرمزگان، سند ناکامی آن اقدام بود.
