تکرار سناریوی قهر و آشتی 2 کشور

گروه ایران  

دولت دوازدهم نیز همچون دولت قبل تلاش بیشتری برای تعامل با کشورهای همسایه حتی کشوری مانند عربستان سعودی دارد.

تا جایی که سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز گذشته با اعلام این خبر که ویزای سفر و مجوز پرواز هیات سعودی به تهران صادر شده است و احتمال می‌دهیم سعودی‌ها پس از ایام حج به ایران بیایند، گفت: هیات سعودی صرفا برای بازدید از ساختمان‌های دیپلماتیک می‌آیند زیرا پس از قطع روابط دو کشور، این ساختمان‌ها خالی بوده است.

وی تاکید کرد: این توافقی دوجانبه بوده که هیات‌های ایرانی و عربستانی برای بازدید از اماکن دیپلماتیک خود در ریاض و تهران به کشورهای مقابل سفر کنند.

قاسمی به ایسنا گفت: ویزای طرف سعودی مدت‌هاست صادر شده ولی بنا به دلایلی که مرتبط با خود آنهاست تاکنون نیامده‌اند و احتمالا سفر آنها به بعد از ایام حج موکول شده است.

او همچنین خبر برخی رسانه‌ها درباره غرامت را بی‌اساس و اشتباه خواند و تاکید کرد: این سفر ربطی به بحث غرامت ندارد و تاکنون در این خصوص صحبتی نشده است و چنین بحثی مطرح نیست.

سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه تاریخ سفر هیات ایرانی به ریاض نامشخص است، افزود: طرف عربستانی از ایران درخواست مجوز پرواز کرد که این اجازه به آنها داده شد و به این ترتیب هیات سعودی با پرواز اختصاصی به ایران خواهند آمد.

 کارشکنی‌های سعودی‌ها ریشه‌ای دیرینه دارد

سیزدهم دی‌ماه سال 1394 عربستان‌سعودی با انتشار بیانیه‌یی از دیپلمات‌های ایران در عربستان خواست تا ظرف 48 ساعت خاک این کشور را ترک کنند و روابط دیپلماتیک ایران و عربستان‌سعودی قطع شد. این اتفاق ریشه در حمله تعدادی به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد داشت. معترضان به‌خاطر اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته شیعه در عربستان آنجا را به آتش کشیدند و از دیوار سفارت وارد ساختمان شدند. در همین راستا ساعاتی پس از این اتفاق، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان و رییس اداره رسانه‌یی این کشور به‌طور مشترک در یک کنفرانس خبری در مورد حمله به سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در ایران موضع گرفتند.

 روابط این دو کشور و کارشکنی‌های سعودی‌ها اما ریشه‌یی دیرینه دارد. چندسال پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به جایگاه منطقه‌یی و اختلافات ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان روابط این دو کشور پر از فراز و نشیب و بعضا همراه با تخاصم‌های دیپلماتیک بوده است، چنانکه در مقطعی پس از کشتار 275زائر ایرانی در مکه در مراسم برائت از مشرکین در سال 1366 مساله تیرگی روابط دو کشور به حد اعلی رسید و هشت ماه بعد از این کشتار، عربستان سعودی به صورت یک‌جانبه به قطع مناسبات خود با ایران اقدام کرد و به دیپلمات‌های ایرانی مقیم عربستان یک هفته مهلت داد که ایران را ترک کنند، ایران نیز به دستور امام خمینی (ره) اعزام زائران به سفر حج واجب را متوقف کرد و آن را برای مدتی تحریم کرد.  بعد از اتمام جنگ هشت ساله، حمله عراق به کویت و محکومیت این اقدام از سوی ایران، روابط سیاسی این دو کشور بعد از سه سال با بازگشایی سفارت و کنسولگری در ایران و عربستان در سال 1370 وارد مرحله جدیدی شد.

در دولت‌ سازندگی روابط دو کشور به واسطه تعامل شخصی که برخی مسوولان با مقامات عربستانی داشتند، رو به بهبود رفت. اما پس از دوره‌ اصلاحات و عدم پیگیری سیاست تنش‌زدایی از سوی دولت جدید و با توجه به تحولات منطقه روابط ایران و عربستان وارد مرحله جدیدی از تنش شد و با وجود اینکه رییس دولت نهم و دهم پنج بار به عربستان سفر کرد در این مدت هیچ مقام عالی‌رتبه‌ سعودی چمدان به مقصد ایران نبست.

 از جمله اتفاقاتی که در این دوره به سردی هر چه بیشتر روابط ایران و عربستان منجر شد، جنگ داخلی در سوریه و حمایت عربستان از گروه‌های تروریستی در منطقه، ترور رفیق حریری نخست‌وزیر اسبق لبنان، حمله نظامی عربستان به بحرین و همچنین اتهام ترور سفیر عربستان در امریکا بود که از سوی مقامات سعودی علیه ایران مطرح شده بود.

بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم، این دولت در کنار سیاست تنش‌زدایی و تعامل با کشورهای غربی بر اهمیت تعامل با کشورهای همسایه از جمله عربستان نیز تاکید کرد، چنانکه در بیست و هفتمین روز از خردادماه سال 92 رییس دولت یازدهم در نخستین نشست خبری خود از بهبود روابط تهران و ریاض صحبت کرد و از برقراری روابط سیاسی با عربستان‌سعودی استقبال کرد.

 مرگبارترین رویداد تاریخ حج

پس از تکرار فاجعه سال 66 ، در دوم مهرماه 94 و درست سه ماه قبل از قطع روابط دیپلماتیک دو کشور، مرگبارترین رویداد تاریخ حج در مکه اتفاق افتاد. تعداد جانباختگان ایرانی در این حادثه

۴۶۴ نفر اعلام شد این واقعه در پی مذاکرات سازمان حج و زیارت ایران با مسوولان عربستان، به‌دلیل استمرار کارشکنی‌های دولت سعودی منجر به لغو شدن سفر حج برای ایرانیان در سال گذشته شد. در نوروز 94 در پی حمله مداخله‌جویانه عربستان به یمن و دخالت نظامی در این کشور رخ داد اما اتفاق دیگری که بر رابطه دو کشور اثر گذاشت در همان زمان برخی معتقد بودند که عربستان با تشکیل ائتلاف عربی- عبری درصدد است، مذاکرات هسته‌یی ایران که در لوزان در حال برگزاری بود را در حاشیه قرار دهد.

 در حالی که بسیاری از تحلیلگران حمله عربستان به یمن را به نوعی جنگ غیرمستقیم با ایران به اتهامات واهی می‌دانند. اتفاقی که در فرودگاه جده هنگام بازگشت زائران ایرانی در هفته دوم تعطیلات رخ داد روابط دو کشور را بیش از پیش متاثر کرد.

داستان از جایی آغاز شد که در هفته دوم تعطیلات هنگام بازگشت تعدادی از زوار از عربستان در فرودگاه جده دو مامور عربستانی به دو نوجوان پسر ایرانی تعرض کردند. بعد از رسانه‌یی شدن این موضوع مقامات وزارت خارجه و سازمان حج و زیارت به افکارعمومی و مراجع تقلید این اطمینان را دادند که این موضوع را به جد پیگیری خواهند کرد.

ماجرای ایران و سعودی‌ها به همین جا ختم نشد، چرا که ایران برای تامین امنیت زائرانش خواهان برخورد جدی‌تری از سوی عربستان با این ماجرا شد. به‌طوری که نماینده ولی‌فقیه در امور حج و زیارت تاکید کرد: باید متخلفان این حادثه به اشد مجازات برسند و استمرار سفرهای عمره مفرده به عملکرد مقام‌های سعودی در برخورد با این موضوع بستگی دارد.