گردشگری منجی صادرات غیرنفتی

در شرایطی که تمام توجه‌ها در زمان افت صادرات غیرنفتی به صادرات کالایی متوجه شده است یکی از معدود صنایعی که درآمد آن دچار مشکلات بقیه کالاهای صادراتی نیست، گردشگری است. افت صادرات در چهار ماهه باعث تکاپوی مسوولان شد هرچند که در آمار پنج ماهه تا حدی بهبود یافت اما به نظر نمی‌رسد امسال هم به پیش‌بینی‌های صادراتی نزدیک باشیم. اکثر مشکلات صادرات از مسائلی مشخص است اما در این میان گردشگری نیز که نوعی صادرات خدمات محسوب می‌شود می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد اما کمتر به این بخش توجه می‌شود.

 صنعتی که دود ندارد

صنعت گردشگری را صنعتی بدون دودکش

Industry Without Chimney عنوان می‌کنند.

صنعتی که بخش وسیعی از جامعه به ویژه زنان و جوانان را به کار می‌گمارد و می‌تواند درآمدهایی نظیر درآمدهای نفت و گاز برای کشور ایجاد کند بنابراین از هر چه بگذریم نباید از منافع مادی و معنوی صنعت گردشگری، گذشت. هم‌اکنون صنعت گردشگری در بیشتر کشورهای جهان از سودآوری بالایی برخوردار است به‌طوری که بسیاری از کشورها با درآمدهای حاصل از این صنعت، می‌توانند کشور خود را اداره کنند. صنعت گردشگری را باید از چند جنبه مورد توجه قرار داد که اشتغال بالا، درآمدزایی، حفظ و صیانت از محیط زیست و در نهایت ایجاد روحیه تعامل و گفت‌وگو از مهم‌ترین دستاوردهای این صنعت در دنیا است. متاسفانه در بیش از سه دهه گذشته از این صنعت غفلت کرده‌ایم و با وجود توانمندی بالایی که در کشور ایران برای جذب گردشگر وجود دارد این فرصت را به دیگر کشورها واگذار کرده‌ایم. بسیاری از متخصصان اقتصادی براین باورند در صورتی که درآمدهای بی‌زحمت نفتی و گازی نبود، چه‌بسا برای ادامه امور کشور می‌توانستیم در بخش‌های دیگر از جمله صنعت گردشگری خود را تقویت کنیم و رشد قابل توجهی داشته باشیم. صنایع مرتبط با صنعت گردشگری از حوزه ساخت و ساز گرفته (ساخت هتل و متل) تا بخش‌های حمل و نقل، صنایع غذایی، صنایع دستی، رستوران‌داری، نساجی، پزشکی، صنعت نشر و بسیاری از زمینه‌های فرهنگی در ارتباط با صنعت گردشگری رشد کنیم. ساخت آمفی تئاترها و سالن‌های بزرگ برای اجرای موسیقی زنده ایرانی که گردشگران خارجی نیز می‌توانستند از آن بهره‌مند شوند، از جمله فعالیت‌های اشتغال‌زا محسوب می‌شود که می‌توانستیم چهره فرهنگی از خود به جهان ارائه دهیم. با وجودی که ایران جزو 10 کشور برتر جهان به لحاظ ظرفیت بالای ابنیه تاریخی است اما تاکنون از این پتانسیل کمترین بهره‌مندی را داشته است.

 صنعتی استثنا از مشکلات صنایع

در حالی که اکثر صنایع ایران از برخی مشکلات معمول رنج می‌برند اما صنعت گردشگری تا حد زیادی از این شرایط استثنا است. در این خصوص با سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی، رییس خانه صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه بهترین بخش برای سرمایه‌گذاری صنعت توریسم است، گفت: طی سال‌های گذشته یکی از صنایعی که نسبت به آن غفلت داشته‌ایم، صنعت گردشگری است. به بیان دیگر این صنعت می‌تواند همه بخش‌های اقتصاد کشور را پویا و فعال کند چرا که توانایی ایجاد اشتغال فراون و پایدار و همچنین کم‌هزینه‌ترین صنعت برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

سهل‌آبادی با اشاره به روند مثبت حرکت کشور پس از اجرایی شدن برجام گفت: تمام صنایع کشور خواستار توسعه و بهبود ارتباطات بین‌المللی ایران بودند که با امضای برجام این مهم در سال‌های اخیر تحقق پیدا کرد. برجام موجب شد موانع از پیش پای تجار، کارآفرینان، صادرکنندگان، تولیدکنندگان برداشته شود و این فعالان بیش از پیش با یکدیگر در ارتباط باشند.

وی افزود: پس از امضای برجام هیات‌های تجاری متعددی از کشورهای اروپایی به ایران آمدند که در اکثر این دیدارهای خارجی کارآفرینان و فعالان بخش اقتصاد و صنعت در کنار دولت بودند تا فضا برای تفاهمات و قراردادهای آنها و همچنین پیشرفت کشور فراهم شود که در نهایت قدم‌های خوبی برداشته شد.

رییس خانه صنعت، معدن و تجارت با اشاره به آثار مثبت برجام ادامه داد: از جمله مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد باورپذیری کشورها در خصوص رقابت‌پذیری محصولات ایرانی از لحاظ کمی و کیفی است.

سهل‌آبادی اضافه کرد: در دوران برجام فرصت مناسبی برای کشور فراهم شد تا سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت‌هایی صورت گیرد البته نمی‌توان ادعا کرد در کلیه حوزه‌ها خوب پیش رفته باشد ولی در مجموع نیاز صنعت و تولید به ارتباطات جهانی بسیار بالاست. به گفته وی امیدوارم این دوران با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌ها پیش رود تا در جهت رشد اقتصادی و توسعه کشورمان و همچنین اشتغال پایدار گام ‌برداریم. رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۳۰ درصد تولیدات صنعت در بازار کشور جذب می‌شود و برای حدود ۷۰ درصد تولیدات کشور بازار خالی وجود دارد. در صورتی که تمام مشکلات صنعت و تولید کشور حل شود، صادرات مورد نیاز خواهد بود. به گفته وی برخورداری از میراث غنی فرهنگی، باستانی و تاریخی مهم‌ترین مزیت ایران نسبت به کشورهای منطقه در جذب گردشگر خارجی محسوب می‌شود. مهم‌ترین بخش کمک به اقتصاد کشور، در صنعت گردشگری و توریسم خلاصه می‌شود.

سهل‌آبادی با اشاره به این موضوع که امروز بحث گردشگری و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست، گفت: اگر می‌خواهیم اقتصاد به گردش در بیاید باید اقتصاد گردشگری آن بچرخد. ایران پتانسیل و ظرفیت‌های فراوانی جهت جذب توریسم دارد، برخورداری از وسعت گسترده، اقلیم آب و هوایی متنوع و طبیعت خدادادی از جمله ویژگی‌های مثبت ایران به شمار می‌رود.

به گفته وی اگر دولت به این صنعت توجه کند و در این راستا مدیریت ویژه‌یی داشته و زیرساخت‌های لازم را جهت توسعه و رونق آن مهیا کند شاهد موفقیت چشمگیری خواهیم بود.

رییس خانه صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه دولت تسهیلات قابل ملاحظه‌یی را برای رشد واحدهای تولیدی در نظر گرفته است، گفت: نمی‌توان ادعا کرد که این تسهیلات توانسته تاثیر مثبت و صددرصدی در تحرک صنعتی ایران گذاشته است، چرا که اقتصاد ما از عملکرد ناصحیح ساختار نظام بانکی به‌شدت رنج می‌کشد. بنابراین تا زمانی که این ساختار اصلاح نشود تسهیلات هیچ سودی نخواهد داشت. وی اضافه کرد: باید پذیرفت امروز نمی‌توان با بانک‌هایی که مراجع عظام تقلید کشور و جوامع بین‌المللی آنها را قبول ندارند به رشد و توسعه برسیم. بدین‌ترتیب اصلاح ساختار بانکی ضرورتی و اجتناب‌ناپذیر است.

سهل‌آبادی با اشاره به اینکه صادرات در ایران با مشکلات مواجه است، گفت: یکی از اقداماتی که دولت و بخش خصوصی باید انجام دهند، توسعه و رونق صادرات است. اگر بخش تولید و صنعت کشور فعال شود و متعاقبا مشکلات آن رفع شود شاهد توسعه حوزه صادرات خواهیم بود. در همین راستا باید بیش از پیش در بازارهای هدف حضور پیدا کنیم. نباید بازار کشورهای منطقه همچون عراق، سوریه، افغانستان و قطر را در اختیار رقبا قرار دهیم بلکه با حضور جدی باید در این میدان رقابت گام نهیم.

وی ادامه داد: چرا که این بازارها از یک‌سو بازارهای مهم و حیاتی برای ما محسوب می‌شوند و از سوی دیگر مردم این کشورها ایرانیان و محصولات ایرانی را دوست دارند. به عنوان نمونه کشور سوریه اولویت تامین نیازهایش کالاهای ایرانی است.

  ضعف در تشکل‌های گردشگری

یکی از دلایلی که کمتر به موضوع گردشگری در شرایط فعلی پرداخته می‌شود ضعف در تشکل‌های فعال در این بخش است. با اینکه تشکل‌هایی در بخش گردشگری وجود دارد اما این تشکل‌ها با ضعف‌های زیادی روبه‌رو هستند. در سال‌های گذشته طرح‌هایی برای حمایت از این تشکل‌ها مطرح شد اما در عمل امکانات این تشکل‌ها پاسخگوی نیازها برای حل مشکلات این بخش نیست. مساله فرابخشی بودن و موضوعاتی از این دست عملا باعث زمینگیر شدن تشکل‌ها شده است. سیاست‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال‌های اخیر با تاسی از تجربه موفق کشورهای پیشتاز در امر گردشگری، براین عقیده بنا شد که فعالان بخش خصوصی گردشگری بیش از همه دغدغه توسعه آن را داشته و لذا واگذاری اموری مانند آموزش، نظارت و بازاریابی فعالیت‌های این صنعت به تشکل‌های بخش خصوصی، ضمن چالاک کردن دولت در امر سیاست‌گذاری و حمایت، به ارتقای کیفیت خدمت‌رسانی به گردشگران نیز منجر خواهد شد. البته تشکل‌های تخصصی گردشگری نیز لازم است با درک اهمیت مسوولیت‌های محوله و ضمن بهبود و ارتقای رویکرد خود به فعالیت‌های حرفه‌یی در کنار پیگیری مطالبات صنفی، آمادگی تقبل ایفای مسوولیت‌های ارزنده‌تری برای این صنعت مهم و تاثیرگذار را نشان دهند. با وجود این به نظر می‌رسد یک دیدگاه جدید در این بخش مورد نیاز باشد.