پرورش ماهی در قفس از ارزآوری تا اشتغال

پرورش ماهی در قفس یکی از روش‌های تولید ماهی در جهان است که به دلیل تاثیر مثبت بر اکوسیستم، حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گزارش ایلنا، منابع آب‌های داخلی، طبیعی و نیمه‌ طبیعی تا چند سال آینده و با روند رو به کاهش اراضی قابل کشت به تنها راه تغذیه بشر تبدیل می‌شوند. اما از آنجایی که صید بی‌رویه ماهی‌ها هم خطر زیست محیطی و هم انقراض نوع قابل مصرف ماهیان را به دنبال دارد و تاکنون نیز صدمات بسیاری به گونه‌های مختلف آبزی در دریاها و اقیانوس‌ها وارد شده به همین دلیل کشورهای مختلف در دنیا که دسترسی به آب‌های آزاد یا دریاچه‌ها را دارند از روش‌های به خصوصی برای پرورش و تولید ماهی و آبزیان استفاده می‌کنند.

یکی از روش‌های متداول در دنیا که در ایران هم از آن استفاده می‌شود پرورش ماهی در قفس است. این نوع پرورش که در عمق 30متری دریاها انجام می‌شود توسط قفس‌هایی از جنس پلی اتیلن مدور با قطر 16 متر بوده که هر کدام از قفس‌ها بوسیله چهار بویه خاکستری احاطه شده است که در زیر این بویه‌ها در عمق 5 متری صفحه رابطی قرار دارد که قفس‌ها به این صفحات متصل می‌شود.

بهبود کیفیت سازه‌های قفس و تامین بچه ماهی مورد نیاز قابل پرورش در سال‌های اخیر باعث شده است که کشورهای کویت، ترکیه، امارات متحده عربی و روسیه نیز از این صنعت استقبال نمایند. اما در حال حاضر چین با دارا بودن29 درصد تولید جهان، مقام نخست را داراست و بعد از آن کشورهای نروژ با 19 درصد، شیلی با 17 درصد و ژاپن با 6 درصد، در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

چین با هدف توسعه روش پرورش ماهی در قفس، از سال‌های 2003 تا 2010 بیش از 30 هزار شناور صیادی را حذف کرده و به دنبال آن زمینه اشتغال بیش از 200 هزار نفر صیاد را در پرورش در قفس دریایی، فراهم ساخته است. به دنبال آن امریکا نیز با ساماندهی صیادان خرده‌پا و توسعه روش قفس دریایی، توانسته حجم تولیدات دریایی خود را افزایش دهد. در ایران نیز از سال 1361 تاکنون این روش پرورش ماهی درقفس در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان اجرایی شده است البته از سال 61 به صورت آزمایشی در دریاچه سدِ دز خوزستان در قفس‌های شناور انجام شد و پس از آن در سال 1364 برای تولید در دریاچه مذکور شروع به کار کرد.

در سال 1379 برای پرورش ماهی در قفس‌های دریایی قراردادی بین سازمان شیلات ایران و شرکت نروژی، برای شناسایی توانمندی پرورش ماهی در دریای خزر و خلیج‌فارس و دریای عمان برقرار شد. به پیرو آن، طرح آزمایشی پرورش ماهی در قفس به ظرفیت 180 تن در استان هرمزگان به اجرا در آمد که هم‌اکنون نیز در حال فعالیت می‌باشد. در حال حاضر در دریای خزر و در سواحل استان گیلان پیش‌بینی تولید 200 هزار تن ماهی در قفس از سوی سازمان شیلات شده است که این امر منجر به استقرار نخستین قفس در سواحل گیلان شد که پرورش فیل ماهی و ماهی قزل آلا در آنها انجام می‌گیرد. در یک دوره کوتاه‌مدت 40 روزه، با پرورش بچه ماهیان قزل‌آلا به وزن 10 گرم، ماهیانی با میانگین وزنی 600 گرم برداشت شدند.

نمونه‌‌هایی دیگر از پرورش در قفس برای ماهی قزل آلای رنگین کمان، در دریاچه پشت سد گُلابرِ شهرستان زنجان انجام گرفته است. در سال 1390 (همزمان با افتتاح سد) چندین قفس شناور دایره‌ای با قطر 14 متر و عمق حدود 10 متر در این سد مستقر گردیده است. ظرفیت تولید ماهی قزل آلای رنگین کمان در هر قفس به بیش از 30 تن می‌رسد. محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی در رابطه با پرورش ماهی در قفس اظهار کرد: کل تولید محصولات شیلاتی حاصل از صید و آبزی پروری نزدیک به یک میلیون تن است در حالی که براساس ارزیابی‌های اولیه یک میلیون تن ظرفیت پرورش ماهی در قفس درکشوروجوددارد. حجتی بارها در برنامه‌های مختلف و در نشست‌های خبری به خبرنگاران گفته است: هم‌اکنون 400 قفس در دریاهای شمال و جنوب کشور نصب شده است و در برنامه پنج ساله ششم توسعه، تولید 200 هزارتن ماهی به شیوه پرورش در قفس پیش‌بینی شده که علاوه بر افزایش تولید، اشتغالزایی مناسبی هم در استان‌های شمالی و جنوبی دارد. رییس سازمان شیلات نیز در این رابطه خاطرنشان کرد: استان آذربایجان غربی با توجه به منابع آبی موجود در پشت سدهای استان و منطقه ارس از ظرفیت‌های خوبی برای پرورش ماهی در قفس و طرح توسعه آبزی پروری برخوردار است.

با توجه به آمار و ارقام ارائه شده توسط سازمان شیلات کشور آبزی پروری تاکنون 412 میلیون دلار برای کشور ارزآوری به همراه داشته است و این صادرات به کشورهای حوزه اوراسیا انجام شده است که در حال افزایش است. در راستای همین آمار پیش‌بینی شده تا در پایان سال پنجم برنامه ششم توسعه این ارزآوری به 900 میلیون دلار برسد.

این طرح که به عنوان یکی از طرح‌های اولویت‌دار اقتصاد مقاومتی در جهت تولید و اشتغال در نظر گرفته شده است تاکنون با اشتغال زایی بسیاری که در شهرهای ساحلی و استان‌های دارای سد داشته توانسته گام‌های موثری در این زمینه بردارد. امیدواریم دولت دوازدهم بتواند با رساندن راندمان بهره وری از آبزیان از طریق پرورش ماهی در قفس به اهداف تعیین شده در برنامه ششم توسعه دست یابد و ارزآوری از طریق صادرات آبزیان را در کشور افزایش دهد.