مهار نرخ ارز همزمان با حذف ارز مسافرتی

گروه بانک و بیمه |محسن شمشیری|

روز سه‌شنبه 21 شهریور 96، نرخ رسمی 23 ارز افزایش و 14 ارز کاهش یافته و نرخ 2 ارز هم بدون تغییر بوده است. دلار با 39 ریال افزایش  3339.3 تومان، پوند با 40 ریال رشد قیمت 4400.8 تومان و یورو با 137 ریال کاهش  3994.4 تومان ارزش‌گذاری شد.

به گزارش «تعادل»، در بازار آزاد نیز هر دلار با رشد 15 تومانی به 3915 تومان رسید، هر یورو با 8 تومان رشد 4774 تومان، هر پوند انگلیس با 7 تومان رشد 5148 تومان، معامله شد.

در سامانه نظارت ارز (سنا) که مبادلات صرافی‌های مجاز سراسر کشور در آن درج می‌شود، قیمت هر یورو 46هزار و 694 ریال و هر دلار 38 هزار و

 978 ریال ثبت شده است که نسبت به میانگین قیمت‌ها در پایان معاملات دوشنبه یورو 110 ریال افت و دلار 81 ریال رشد را نشان می‌دهد. در این سامانه قیمت درهم امارات‌متحده‌عربی 10هزار و

 658 ریال و هر پوند انگلیس 51 هزار و 483 ریال ثبت شده است. در بازار معاملات ارز نیز نوسان دلار در بازار آزاد بی‌سابقه بود. دلار که در نخستین ساعات خرید و فروش یعنی ساعت ١١ با قیمت ٣٩٠٣ معامله شد تا ٣٩١٩ تومان بالا رفت. کارشناسان و سرمایه‌گذاران دلیل این افزایش را سیاست‌های بانک مرکزی و اعلام قیمت‌های دلار در بانک‌ها و هیجان بالای سرمایه‌گذاران به‌دلیل کاهش اونس جهانی طلا دانستند. قیمت‌هایی که در بانک‌ها اعلام می‌شد هم‌تراز قیمت بازار آزاد بود و کشش بازار جهت خرید دلار فردایی تا ٣٩١٩ تومان بود. قیمت دلار در ساعات پایانی یعنی ١٤:‌١٣ در بازار آزاد ٣٩١٨ معامله می‌شد و قیمت دلار در بانک‌ها در محدوده ٣٩١٤ تا ٣٩١٦ فروش داشت. صرافی‌های بانک‌ها در لحظات پایانی تسویه دلار آزاد با اعلام کاهش قیمت دلار برای صرافی‌ها ٣٩٠٩ و اشخاص ٣٩١٤ قیمت دلار آزاد را کاهش داده و با قیمت ٣٩١٣ تسویه خورد.

  کاهش اونس جهانی

در بازار طلا نیز نرخ هر اونس در بازار جهانی طلا روز سه‌شنبه 21 شهریور 96، به 1324 دلار کاهش یافته و انتظار می‌رود که متاثر از کاهش نرخ اونس جهانی و نرخ طلا در بازار داخلی ایران نیز روند کاهشی داشته باشد. بر این اساس، هر گرم طلای 18 عیار در بازار داخلی ایران با افت 185 تومانی به 125 هزار و 360 تومان رسید. هر قطعه سکه تمام طرح جدید یک میلیون و

 264 هزار و 800 تومان، هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با 3 هزار تومان افت یک میلیون و 237 هزار تومان و هر ربع سکه با یک هزار تومان کاهش 368 هزار تومان فروش رفت. نیم سکه نیز 658 هزار تومان و سکه گرمی 250 هزار تومان معامله شد.

  مهار نرخ‌ها با وجود حذف ارز مسافرتی

برخی کارشناسان معتقدند که به خاطر اثر کم 300دلار ارز مبادله‌یی بر کل مخارج مسافرت و همچنین به خاطر حذف ارز مسافرتی از 20 شهریور که هفته‌های پایانی مسافرت‌های خارجی تابستانی را مردم در پیش دارند، در نتیجه حذف ارز مبادله‌یی برای مسافرت تاثیر زیادی بر میزان مسافرت‌ها و مخارج و بازار ارز نداشته و در این مقطع، این سیاست عملا باعث مهار رشد نرخ ارز شده است اما از آنجا که بازار انتظار دارد حذف ارزهای مبادله‌یی بیشتر شود، در نتیجه شاهد افزایش تدریجی نرخ ارز در ماه‌های اخیر بوده‌ایم و حذف ۳۰۰ دلار ارز مبادله‌یی و اختلاف 170 هزار تومانی آن، مسافری را شوکه نمی‌کند.در نخستین روز معاملات دلار پس از خبر حذف ارز مسافرتی و با گذشت ۱۱ روز از اجرای نرخ سود بانکی آنچنان که سرمایه‌گذاران دلار تصور می‌کردند نرخ دلار افزایش نیافت و با نظارت درست بانک مرکزی قیمت این نوع ارز مهار شد.

در بازار معاملات دلار تحت‌تاثیر خبر سقوط قیمت جهانی طلا (اونس) که روز گذشته ٩دلار کاهش یافت، امروز نیز روند کاهشی به خود گرفت و از ١٢٣٧ به ١٢٢٤ دلار رسید و با کاهش ١٣ دلاری معاملات خود را آغاز خواهد کرد و بر همین اساس تاثیرات کاهشی قیمت جهانی طلا با افزایش قیمت دلار مواجه خواهد شد. سرمایه‌گذاران بازار دلار روز شنبه هفته جاری به‌دلیل ترس از بازار ارز و نظارت‌های سخت‌گیرانه بانک مرکزی و نیز روند افزایشی که اونس طلا داشت قیمت دلار را کمتر از ٣٩٠٠ تومان کارشناسی کرده بودند ولی با مقاومت در محدوده ٣٨٩٣ تومان دلار برگشت خورد و تا ٣٩٠٠ تومان بالا رفت.

 حذف ۳۰۰ دلار، مسافری را شوکه نمی‌کند

حذف ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی که اختلاف آن با بازار آزاد، تنها ۱۷۰ هزار تومان بود به مسافران شوک وارد نمی‌کند. روند کاهشی حجم ارز مسافرتی از سال ۹۰ آغاز شد تا سرانجام روز دوشنبه ۲۰ شهریورماه ۹۶، پرونده آن با دستور بانک مرکزی بسته شد، هرچند که چراغ آن از آذرماه سال ۹۱ کم سو شده بود، آن زمان که به دستور دولت دهم مقرر شد هر مسافر فقط یک بار در سال حداکثر ۳۰۰ دلار دریافت کند. این مبلغ برای سفرهای عتبات عالیات نیز تا

 ۲۰۰ دلار تعیین شده بود.

نرخ رسمی دلار در زمانی که دستور حذف ارز مسافرتی صادر شد به ۳۳۳۲ تومان رسیده بود، درحالی که ارز آزاد با قیمت حدودی ۳۹۰۰ تومان در بازار، مبادله می‌شد که نشان‌دهنده اختلافی در حدود ۵۶۰ تومان بود که محاسبه آن در ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی، شکافی نزدیک به ۱۷۰ هزار تومان را ایجاد کرده بود. برای همین فعالان گردشگری معتقدند تفاوت نرخ ارز بازار آزاد و بانک در چند سال اخیر آنچنان نبود که آن ۳۰۰ دلار وسوسه‌کننده باشد و اکنون با حذف آن، آمار سفر روند نزولی را طی کند.

  حذف پولشویی و رانت‌خواری

تصمیم دولت برای حذف ارز مسافرتی بیشتر به دلایلی چون صرفه‌جویی ارزی و حرکت به سمت یکسان‌سازی نرخ ارز گرفته شده است که مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری معتقد است؛ این اقدام در عین حال به حذف پولشویی و رانت‌خواری نیز منجر خواهد شد.

عبدالرضا مهاجری‌نژاد با تایید اقدام بانک مرکزی برای حذف ارز مسافرتی یادآور شد: این تاکید همواره اقتصاددان‌ها بوده، چرا که در باور آنها تفاوت نرخ ارز در بازار معنایی ندارد و لزوما باید به سمت تک نرخی شدن ارز پیش رفت.

او با اعتقاد بر اینکه جنبه‌های مثبت حذف ارز مسافرتی خیلی بیشتر از مضرات آن است به ایسنا ‌گفت: حذف ارز مسافرتی به واقعی شدن نرخ‌ها در سفرهای خروجی و ورودی کمک می‌کند و از رانت‌خواری و پولشویی جلوگیری خواهد کرد.

مهاجری‌نژاد همچنین تاکید دارد که حذف ارز مسافرتی تاثیر شوک‌آوری روی سفرهای خارجی ایرانی‌ها نخواهد داشت.

جلیل هریسچی عضو انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و هوایی ایران نیز درباره بی‌انگیزگی که اخیرا ارز مسافرتی پدید آورده بود، اظهار کرد: ‌تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد در یکی، دو سال اخیر آنچنان نبود که در مردم انگیزه ایجاد کند، برای همین مردمی که سفر می‌روند بیشتر ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه می‌کنند و آن قشری هم که معمولا سراغ ارز مسافرتی می‌رفتند و اغلب مقصدشان عراق یا کشورهایی بود که هزینه کمتر در برداشت، چندان متکی به این رقم نبودند، چون ۳۰۰ دلار پولی نیست که کفاف سفر حتی در این کشورهای کم هزینه را بدهد و مردم دنبال آن باشند. ارزیابی این آژانس‌دار کهنه‌کار این است که رقم ارز مسافرتی قابل توجه و حتی قابل طرح نبود و انگیزه‌یی را برای سفر ایجاد نمی‌کرد و درمان دردی نبود که حالا با حذف آن در سفر مردم اختلال به وجود آید. رضا اباذری رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و هوایی استان تهران که هم عقیده با سایر کارشناسان و فعالان گردشگری در تاثیر نداشتن حذف ارز مسافرتی در جابه‌جا شدن آمار مسافرت است، نگاه دیگری به این جریان دارد که در شرح آن به ایسنا گفت: دولت به ویژه بانک مرکزی نباید ناتوانی خود در رفع مشکلات و معضلات ارزی و اقتصادی کشور را روی جامعه مسافر سرشکن کند. اساسا باید سیستم بانک مرکزی این مشکل را ریشه‌یی حل کند. به هر حال ۳۰۰دلار هم اتفاق خاصی نیست، ولی شاید افرادی بودند که به این مبلغ نیاز داشتند.

وی اضافه کرد: اگرچه ۳۰۰ دلار با نرخ خیلی نزدیک به قیمت بازار آزاد، کمکی به مسافر نمی‌کرد، ولی به هر حال ما به اصلاح قوانین در این بخش نیاز داریم، طوری که هر مسافری دسترسی آسان به ارز داشته باشد و بتواند آن را خارج کند و گردشگر ورودی هم در مقابل به‌راحتی ارز خود را وارد و تبدیل کند تا بازار سیاه رفع شود.

او تاکید کرد: به هر حال ضعف و ناکارآمدی سیستم مالی ارتباطی به اقتصاد گردشگری کشور به ویژه در حوزه تورهای ورودی و خروجی ندارد.

اباذری با بیان این پیشنهاد که یارانه بخش سفر را می‌توان صرف تسهیل و فرهنگ‌سازی سفر و توسعه پایدار گردشگری کرد، به عنوان فعال اقتصادی به طرح مطالبات این صنعت پرداخت و گفت: تسهیل در تبادل و ثبات در نرخ ارز از جمله خواسته‌های ماست. وجود این بی‌ثباتی در تمام این سال‌ها باعث شده مردم با خرید ارز مسافرتی به نرخ رسمی، بخشی از هزینه سفرشان را تامین کنند.

اباذری ادامه داد: اگر به گذشته برگردیم در دهه ۷۰، آن یک‌هزار دلار ارز مسافرتی که می‌دادند، اختلاف قیمت قابل توجهی با ارز آزاد داشت و مسافران خیلی راغب بودند از آن استفاده کنند، شاید ناکارآمدی سیستم بانکی کشور و وجود مافیا باعث شد در دوره‌یی ارز زیادی از کشور خارج شود. فرآیند پرداخت ارز مسافرتی هم به گونه‌یی بود که صرف خرید خدمات سفر نمی‌شد و بیشتر خرج خرید کالا و تجارت چمدانی می‌شد، به ویژه زمانی که مبلغ ارز مسافرتی یک‌هزار دلار بود که شاید چهل، پنجاه درصد هم در خرید ارز دولتی و فروش آن سود به دست می‌آمد. به هر حال رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران نیز باور دارد؛ با حذف ارز مسافرتی اتفاق خیلی خاصی در آمار سفرها نمی‌افتد چون اختلاف ارزی آن با بازار آزاد خیلی ناچیز بوده است.

 دلایل افزایش دلار و چگونگی کنترل آن

یک کارشناس بازار ارز در گفت‌وگو با ایبنا درباره دلایل افزایش نرخ ارز در بازار گفت: نرخ دلار به دلیل برخی موارد سیاسی و سیاست‌های پولی و بانکی طی دوهفته اخیر افزایش یافته است.

علیرضا کشاورزی ادامه داد: از عوامل افزایش دلار را می‌توان کاهش نرخ سود بانکی نیز دانست، چون این امر سبب شده بسیاری از سرمایه‌گذارها پول‌های خود را از بانک‌ها خارج و در بازار سکه و ارز سرمایه‌گذاری کنند. وی اظهار داشت: درگیری‌های لفظی کره‌شمالی و امریکا نیز در افزایش دلار بی‌تاثیر نبوده هرچند آزمایش‌های موشکی و اتمی کره‌شمالی چند روزی باعث افت قیمت سهام آسیا و کاهش قیمت دلار شد ولی سیاست جدید بانک مرکزی در خصوص حذف ارز مسافرتی و فروش آن با نرخ آزاد سبب شد، قیمت دلار از ٣٨٨٥تومان به ٣٩١٤تومان افزایش یابد. البته در دو روز گذشته به دلیل کاهش اونس و کنترل بانک مرکزی و ترس دلالان از بازار، قیمت دلار از ٣٩١٤ به ٣٨٩٦ تومان کاهش پیدا کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که راهکارهای کاهش نرخ ارز در بازار چیست؟ تصریح کرد: نخستین مرحله و گام به گام این است که باید از صرافی‌های دارای مجوز شروع کرد و ضمن اخذ تعهد سفت و سخت خرید و فروش‌های آنها را رصد و پیگیری کرد. چون متاسفانه شنیده می‌شود، برخی صراف‌های دارای مجوز کارمندانی را به استخدام در می‌آوردند که از دلالان بازار هستند و دلارهایی که از بانک مرکزی اخذ می‌کنند در بازار و اتاق معاملات بازار دلار به صورت امروز، فردایی معامله می‌کنند که این امر از نمونه‌های بسیار مهم و خطرناک افزایش نرخ دلار است. در این خصوص راهکارهای خوبی می‌شود ارائه و نرخ دلار را کنترل کرد. دومین مرحله و گام استفاده از نمایندگانی از بانک‌هایی که مجوز فروش دلار را دارند، است این نمایندگان یا افراد باید در زمینه خرید و فروش دلار بسیار باتجربه، مفید و دلسوز کشور باشند که بتوانند در بازار دلالی دلار خرید و فروش انجام دهند و کنترل بازار را به دست گرفته و جایگزینی برای صرافی‌های دارای مجوز باشند.