گروه جهان| طلا تسلیمی|
هنوز اندک زمانی از آغاز فصل توفان در امریکا نگذشته است که دو توفان هاروی و ایرما به فجایع انسانی تاریخی تبدیل شده‌اند. هفته گذشته هاروی در جنوب غربی کشور دست‌کم 70 قربانی گرفت و ده‌ها هزار نفر را بی‌خانمان کرد و به نشت مواد شیمیایی سمی در بخش وسیعی از سواحل تگزاس منجر شد. این هفته نیز توفان به شدت عظیم ایرما پس از به بار آوردن فجایعی در کاراییب به جنوب ایالت فلوریدا رسید و خرابی‌های بسیاری به بار آورد. در میانه گزارش‌ها در مورد هشدارهای اداره هواشناسی، اعزام نیرو به شهرهای توفان‌زده و عکس‌های مردمان وحشت‌زده که درحال فرار از توفان در آزادراه‌ها گرفتار شده‌اند، یک صدای سرمایه‌داری در پس ذهن بسیاری شنیده می‌شود که کنجکاو است بداند بر سر بازارها چه می‌آید؟!
به گزارش نشریه نیویورک، تحلیل‌گران وال‌استریت در ابتدای امر توافق نظر داشتند که توفان‌های هاروی و ایرما اساسا فجایع انسانی هستند و احتمال تبدیل آنها به فجایع اقتصادی اندک است به این دلیل که انتظار می‌رود، آسیب‌های کوتاهمدت ناشی از توفان در نتیجه یک دوره به‌کارگیری «محرک‌های زیرساختی» در روند بازسازی جبران شوند. اما شاید بهتر باشد پیش از چنین تحلیل خوش‌بینانه‌یی ابتدا تاثیرات توفان‌های فصلی را بر اقتصاد و در کوتاهمدت بررسی کنیم. توفان هاروی همین حالا هم بر بازار کار تاثیر گذاشته است؛ دولت فدرال روز پنج‌شنبه با انتشار گزارشی اعلام کرد طبق بررسی‌های اولیه، نرخ بیکاری برابر با 62 هزار نفر افزایش یافته که این بالاترین آمار افزایش بیکاری در عرض یک هفته از زمان ابرتوفان سندی در پاییز سال 2012 تاکنون محسوب می‌شود.
ناظران پیش‌بینی کرده‌اند که تاثیرات هاروی بر افزایش نرخ بیکاری در 3ماهه سوم سال نیز ادامه خواهد داشت و به کاهش میانگین 27هزار مورد اشتغال‌زایی در هر ماه منجر خواهد شد. به گفته تحلیل‌گران انتظار می‌رود، توفان در پایان 3ماهه سوم سال 0.3درصد از رشد تولید ناخالص داخلی امریکا بکاهد اما هنوز هم وخامت شرایط به درستی بررسی نشده است. نظر تحلیل‌گران در برآورد خسارت‌های هاروی از 81 میلیارد دلار تا 180میلیارد دلار متغیر است و این درحالی است که هنوز خسارت‌های ناشی از توفان ایرما ادامه دارد و برآورد آن ممکن نیست.
از سوی دیگر انتظار می‌رود، توفان‌ها بر نرخ تورم در کوتاهمدت تاثیر بگذارد که البته این مساله با توجه به شرایط موجود در پمپ بنزین‌های مناطق توفان‌زده در روزهای اخیر جای تعجب ندارد. قیمت هر گالن بنزین با افزایش 32سنتی در مقایسه با ماه گذشته روز جمعه به دو دلار و 67 سنت رسید. اگر ایرما با همین شدت تخریب‌کنندگی کنونی پیش برود، امریکایی‌ها در هفته‌های آتی مجبور خواهند شد برای کالاهای مورد نیاز خود مبالغ بیشتری بپردازند. طبق برآوردهای«بانک آو امریکا» توفان ایرما برای محصولات زراعی در ایالت فلوریدا تهدیدی جدی محسوب می‌شود و این درحالی است که ارزش این محصولات به یک میلیارد و 200میلیون دلار می‌رسد. این افزایش نرخ تورم به نوعی در کاهش نرخ رشد اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت حتی اگر کوتاهمدت باشد.
اما شرکت‌های بیمه خسارت‌های وارد آمده بر این صنف را کمتر از حد انتظار برآورد کرده‌اند. در مورد توفان هاروی، خبر خوب برای شرکت‌های بیمه خبر بد برای مالکان خانه در هوستون بود: بیشتر خانواده‌ها و تجارت‌هایی که در توفان هاروی آسیب دیدند، بیمه نبودند. درحالی که بسیاری از ساکنان جنوب تگزاس دارایی‌های شخصی خود را در این توفان از دست داده‌اند اما هاروی برای شرکت‌های بیمه بین 10تا 20میلیارد خرج برمی‌دارد. شرکت‌های بیمه به راحتی می‌توانند از درآمدهای کنونی خود خسارت‌ها را پوشش دهند اما اگر ایرما به جنوب فلوریدا برسد شرایط متفاوت خواهد بود. بیشتر مالکان مسکن در این منطقه در مقابل خسارت‌های احتمالی توفان ایرما با مبالغ نسبتا هنگفت بیمه شده‌اند و از این رو این توفان ضربه شدیدی به کارگزاران بیمه وارد می‌آورد؛ ارزش چندین شاخص مطرح سهام مرتبط با شرکت‌های بیمه در روزهای اخیر سقوط کرده است.
از دیگر تجارت‌هایی که دست‌کم در کوتاهمدت به بازندگان اقتصادی توفان‌های هاروی و ایرما تبدیل شده‌اند، می‌توان به رستوران‌های زنجیره‌یی اشاره کرد که در تگزاس سرمایه‌گذاری‌های گسترده انجام داده بودند؛ خطوط هواپیمایی که هوستون برای آنها به مثابه یک بندر بود نیز در نتیجه توفان دچار ضرر و زیان شدیدی شدند؛ نهادهایی که به صنعت گردشگری در جنوب فلوریدا وابسته بودند را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
در طرف دیگر ماجرا اگرچه نمی‌توان گفت که هیچ فرد یا شرکتی در کوتاهمدت از توفان‌های فاجعه‌آمیز هاروی و ایرما سود اقتصادی می‌برد اما در بلندمدت و در روند بازسازی جوامع برخی بخش‌ها شاهد رشد خواهند بود که ازجمله آنها می‌توان به صنعت خودروسازی اشاره کرد؛ در پی توفان‌ها حدود 500 هزار خودرو تخریب شده‌اند و نیاز به جایگزینی دارند. شرکت‌های ساختمان‌سازی و خرده‌فروشی‌های مصالح ساختمانی و دکوراسیون خانه نیز احتمالا در روند بازسازی مناطق آسیب‌دیده سود قابل توجهی به دست خواهند آورد. با بهبود شرایط صنعت و رشد اقتصادی احتمالی، نرخ اشتغال‌زایی و رشد تولید ناخالص داخلی در اوایل سال آتی میلادی احتمالا حتی از پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی پیش از وخیم شدن شرایط در فصل توفان بیشتر خواهد بود. ویلیام دادلی، رییس فدرال رزرو ایالت نیویورک، روز جمعه به سی‌ان‌بی‌سی گفت:«تاثیرات بلندمدت چنین فجایعی این است که در حقیقت فعالیت اقتصادی را افزایش می‌دهند به این دلیل که شماری مجبور می‌شود همه خرابی‌های ایجاد شده در توفان را بازسازی کنید.»
برخی کارشناسان اقتصادی محافظه‌کار این تفکر را مطرح کرده‌اند که اتفاقات مخرب و بلایای طبیعی می‌توانند با دستاوردهای اقتصادی زیادی همراه شوند. این افراد عمدتا به «سفسطه پنجره شکسته» استناد می‌کنند؛ استدلالی که در قرن نوزدهم از سوی کلود فردریش باستیا، کارشناس اقتصادی فرانسوی مطرح شده و به این مساله می‌پردازد که چطور خرابی‌ها به دلیل هزینه‌هایی که برای بازسازی آنها می‌شود به سود خالص جامعه تبدیل می‌شوند. باستیا دلیل می‌آورد زمانی که یک ولگرد پنجره یک نانوایی را می‌شکند، نانوا یک تعمیرکار را برای عوض کردن پنجره استخدام می‌کند و این طور به نظر می‌رسد که خرابکاری، فعالیت اقتصادی را افزایش می‌دهد. اما چنین استدلالی حقیقتا درست نیست؛ چراکه اگر نانوا مجبور نمی‌شد برای یک پنجره جدید هزینه کند، این پول را برای کار دیگری هزینه می‌کرد. با این حال اگر املاک و مستغلات در هوستون و میامی را جایگزین پنجره نانوایی و کنگره را به عنوان نانوا در نظر بگیریم، آنگاه معادله فرق می‌کند. بر خلاف مثال نانوا، امریکا درحال حاضر منابع را بهینه تخصیص نمی‌دهد. دولت فدرال می‌تواند پول چاپ کند و تقریبا بدون هیچ نرخ بهره‌یی از دیگران وام بگیرد و درحال حاضر در اقتصاد امریکا سرمایه و نیروی کار بالقوه زیادی وجود دارد و نرخ تورم هم به شدت پایین است. به عبارت دیگر دولت قابلیت‌های زیادی برای اشتغال‌زایی بیشتر از سطح کنونی دارد. موانع افزایش هزینه‌های عمومی سیاسی هستند و نه مادی؛ حتی با وجود اینکه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به اشتغال‌زایی و افزایش قابلیت‌های تولیدی اقتصاد منجر می‌شود اما کنگره تمایل چندانی به تامین مالی زیرساخت‌های جدید ندارد. با این حال نمایندگان هر دو حزب محافظه‌کار و دموکرات در مورد لزوم بازسازی شهرهای ویران شده در نتیجه بلایای طبیعی توافق نظر خواهند داشت و از این رو توفان شاید به عنوان یک محرک سیاسی بتواند در بلندمدت به افزایش فعالیت‌های اقتصادی منجر شود و به نوعی خرابی‌ها جبران شود. اگرچه به نظر می‌رسد، تغییرات آب‌و‌هوایی آسیب‌هایی را که از اقتصاد امریکا دیده تلافی می‌کند اما شاید هم در بلندمدت لطفی بزرگ به اقتصاد کرده باشد!
