تضعیف اثر پس‌انداز بر رشد با افزایش تورم
بررسی نقش پس‌انداز در رشد اقتصادی نشان می‌دهد در کشورهای درحال توسعه رابطه مستقیمی میان حجم پس‌انداز و رشد اقتصادی وجود دارد. این موضوع از این باب قابل توجیه است که با پس‌انداز بیشتر سرمایه بیشتری برای بخش‌های تولیدی فراهم خواهد بود که این امر از طریق افزایش تولید، رشد اقتصادی را رقم می‌زند. در همین زمینه پژوهشی با عنوان«تحلیلی از رابطه نرخ پس‌انداز و رشد اقتصادی در کشورهای دارای تورم بالا و پایین» که در جدیدترین شماره فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی منتشر شده است، نشان می‌دهد که پس‌انداز اثر مثبتی بر رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه دارد. البته در این میان بررسی اثر شاخص تورم نشان می‌دهد که افزایش این شاخص می‌تواند اثر مثبت پس‌انداز در رشد اقتصادی را کمرنگ‌تر کند. در این پژوهش که به قلم تیمور رحمانی و الناز باقرپور نگارش یافته، رابطه پس‌انداز و رشد اقتصادی در کشورهای با تورم بالا و پایین مورد ارزیابی قرار گرفته است. به عبارت دیگر با توجه به وجود تورم بالا در کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران، این تحقیق به دنبال پاسخ به این پرسش است که در شرایط تورم فعلی نرخ پس‌انداز و نرخ رشد اقتصادی به چه صورت تغییر یافته‌اند و این متغیرها با لحاظ کردن اثر تورم چه رابطه‌یی با یکدیگر دارند.
بر این اساس، این فرضیه که افزایش تورم موجب کاهش اثر پس‌انداز روی رشد می‌شود در مورد نمونه‌یی شامل ۶۷ کشور درحال توسعه طی سال‌های ۲۰۱۴-۱۹۹۵میلادی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایح حاکی از آن است که در کشورهای درحال توسعه، افزایش تورم اثر معنی‌داری بر تاثیر پس‌انداز روی رشد اقتصادی می‌گذارد. از طرف دیگر با مقایسه تخمین مدل در کشورهای درحال توسعه دارای تورم بالا و کشورهای درحال توسعه دارای تورم پایین نتایج به دست آمده حاکی از آن است که اثر پس‌انداز بر رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه دارای تورم بالا کمتر از کشورهای درحال توسعه دارای تورم پایین است. بنابراین فرضیه اصلی این مقاله در اقتصاد کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران تایید شده است. اثر کمتر پس‌انداز در کشورهای با تورم بالاتر هم اینگونه توجیه می‌شود که نااطمینانی در اقتصاد کلان باعث می‌شود، سرمایه‌گذاری‌ها با محدودیت مواجه شود و در نتیجه رشد اقتصادی کاهش یابد.
جایگاه پس‌انداز در رشد اقتصادی
یکی از شرط‌های اصلی برای پایایی رشد اقتصادی پس‌انداز است که در تعیین میزان اقتصادی مدنظر قرار می‌گیرد. در نظریه‌های رشد اقتصادی اغلب چنین بحث می‌شود که هر چه سطح پس‌انداز در کشوری افزایش یابد به معنای عرضه بیشتر منابع سرمایه‌یی است که این امر امکان دسترسی سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی را به منابع سرمایه‌یی افزایش می‌دهد و موجب تسهیل در فرآیند سرمایه‌گذاری می‌شود. نتیجه طبیعی این روند افزایش سطح سرمایه‌گذاری در کشور است که موجب تقویت تولید و رشد اقتصادی می‌شود.
در عین حال ازجمله عواملی که می‌تواند، آثار نامطلوبی بر رشد اقتصادی یک کشور به خصوص در کشورهای درحال توسعه داشته باشد، می‌توان به تورم اشاره کرد.
طبق شواهد موجود، تورم آثار نامطلوب اقتصادی و غیراقتصادی بسیاری بر یک جامعه تحمیل می‌کند. اقتصاددانان معتقدند، هزینه‌هایی که تورم بر جامعه تحمیل می‌کند حتی می‌تواند بسیار جدی‌تر از هزینه‌های ناشی از کند شدن رشد اقتصادی باشد. تورم در سطوح بالا کارکرد نظام قیمت را مختل می‌کند و موجب کاهش ارزش پول ملی می‌شود. تورم همچنین انگیزه‌های سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد، موجب توزیع مجدد درآمد به نفع درآمدهای متغیر و به زیان درآمدهای ثابت می‌شود بنابراین موجب فرار سرمایه از بخش واقعی به سمت فعالیت‌های سفته‌بازی و در نهایت کند شدن رشد اقتصادی می‌شود.
ارزیابی پارامترهای موثر بر رشد اقتصادی
در پژوهش حاضر ارتباط پس‌انداز و رشد اقتصادی از کانال تورم در کشورهای درحال توسعه به خصوص در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به وجود تورم بالا در کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران، این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که در شرایط تورم فعلی نرخ پس‌انداز و نرخ رشد اقتصادی به چه صورت تغییر یافته‌اند و این متغیرها با لحاظ کردن اثر تورم چه رابطه‌یی با هم دارند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اثر شاخص باز بودن تجاری(براساس نسبت مجموع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی) بر رشد اقتصادی در تمامی کشورهای درحال توسعه مثبت است که این امر با مبانی نظری تجارت آزاد و استراتژی‌های مبتنی بر توسعه صادرات سازگاری دارد. همچنین متغیر سرمایه انسانی اثر مثبت و معنی‌داری بر رشد اقتصادی دارد که این نتیجه با تئوری رشد درون‌زا مطابقت دارد.
با توجه به نتایج به دست آمده، متغیر سرمایه‌گذاری خارجی اثر مثبت و معنی‌داری بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب درحال توسعه دارد. همچنین پژوهش حاضر نشان می‌دهد که هر یک واحد افزایش در سهم سرمایه‌گذاری از تولید کل ناخالص داخلی، رشد اقتصادی را به میزان 0.14 افزایش می‌دهد. بنابراین حضور سرمایه‌گذاری به عنوان موتور اصلی رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه مورد تایید قرار گرفته است. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که در تمامی کشورهای درحال توسعه رابطه مثبتی بین پس‌انداز و رشد اقتصادی وجود دارد که این مساله با مبانی تئوری هم سازگاری دارد. در عین حال یافته‌ها نشان می‌دهد که رابطه معکوس بین تورم و رشد اقتصادی در این گروه کشورها وجود دارد.
اصطکاک اطلاعات و تحلیل اثر پس‌انداز
همچنین نتایج به دست آمده حاکی از آن است که با افزایش تورم اثر مثبت پس‌انداز بر رشد اقتصادی کاهش یافته است. مکانیسم کلی اثرگذاری این است که تورم بازدهی واقعی پس‌اندازها را کاهش می‌دهد و با تشدید اصطکاک اطلاعات، بازارهای مالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نتیجه این اصطکاک در بازار مالی، سهمیه‌بندی اعتبارات و محدودیت سرمایه برای سرمایه‌گذاری و کاهش کارایی تخصیص پس‌اندازها به پروژه‌های سرمایه‌گذاری(کارایی سرمایه‌گذاری) است. بنابراین پیامد نرخ تورم بالاتر، کاهش رشد اقتصادی خواهد بود. می‌توان این تحلیل را داشت که در صورت عدم ثبات شرایط اقتصاد کلان که یکی از مولفه‌های آن نرخ تورم بالاست، منابع لازم برای سرمایه‌گذاری و افزایش تولید از محل پس‌اندازهای خرد و کلان نمی‌تواند مهیا شود که نتیجه آن کاهش در سطح تولید و نرخ رشد تولید است.
اثر مهار تورم بر افزایش منابع سرمایه‌گذاری
در این مقاله، اثر پس‌انداز بر رشد اقتصادی در شرایط متفاوت نرخ تورم مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین فرضیه تحقیق مبنی بر اینکه بالا بودن تورم سبب کاهش اثر نرخ پس‌انداز بر رشد اقتصادی می‌شود مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعه حاضر با توجه به بررسی‌های انجام شده سطح آستانه تورم 12درصد در نظر گرفته شده است. نتایج تخمین حاکی از آن است که تورم و پس‌انداز به ترتیب دارای اثر منفی و اثر مثبت بر رشد اقتصادی هستند.
همچنین با توجه به نتایج تخمین مشخص شد که شاخص نرخ پس‌انداز در هر دو رژیم تورم بالا و تورم پایین تاثیر مثبت بر رشد اقتصادی دارد ولی تورم بالا اثر این شاخص را کمتر می‌کند. یعنی در کشورهای درحال توسعه دارای تورم بالا اثر پس‌انداز بر رشد اقتصادی نسبت به کشورهای درحال توسعه دارای تورم پایین کمتر است. در عین حال، یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد که افزایش نرخ تورم موجب کاهش اثر مثبت پس‌انداز بر رشد اقتصادی شده است.
به این معنا که در صورت عدم ثبات شرایط اقتصاد کلان که یکی از مولفه‌های آن نرخ تورم بالاست، منابع لازم برای سرمایه‌گذاری و افزایش تولید از محل پس اندازهای خرد و کلان تامین نمی‌شود که نتیجه آن کاهش در سطح تولید و نرخ رشد تولید است بنابراین کنترل تورم باید به عنوان یک هدف اولویت‌دار در صدر اهداف اقتصاد کلان قرار گیرد و سیاست‌های اقتصادی که کاهش نرخ تورم را به دنبال دارد، اتخاذ شود.
