کشورهای دیگر درباره برجام به راه امریکا نمی‌روند
مشاور رییس‌جمهوری و رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری گفت: امروز جایگاه ریاست‌جمهوری امریکا به نازل‌ترین سطح خود رسیده و این مهم به دلیل وابستگی ترامپ به لابی عبری- سعودی است.
سخنان ضدایرانی ترامپ به بهانه عبور از برجام واکنش‌های متفاوتی را در پی داشته است. حسام‌الدین آشنا مشاور رییس‌جمهوری نیز یکی از کسانی است که به این صحبت‌ها واکنش نشان داده است.
وی معتقد است، امروز جایگاه ریاست‌جمهوری امریکا با حضور ترامپ به نازل‌ترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده و این امر به دلیل آن است که دولت ترامپ بیش از اندازه به منافع اسراییلی و لابی عبری- سعودی در واشنگتن وابسته شده و از شعار اول امریکا به اول اسراییل رسیده است.
آنچه در ادامه می‌آید، مشروح گفت‌وگوی حسام‌الدین آشنا با خبرنگار ایرناست که می‌خوانید.
تحلیل شما از سخنان امشب دونالد ترامپ چیست؟
من هیچ‌گاه یک رییس‌جمهوری امریکا را تا به این حد نازل ندیده بودم. روسای جمهوری امریکا با وجود خصومت کلی با جمهوری اسلامی ایران، شؤوناتی را کم و بیش رعایت می‌کردند و می‌کوشیدند اشتباهات فاحش نداشته باشند، اما احساس می‌کنم ترامپ بر اثر احساس فشار برای انجام اقدامی که متناسب با ادعاهای دوران انتخابات ریاست‌جمهوری باشد و به‌واسطه مناقشات درون دولت امریکا درباره موضع در قبال برجام، به‌شدت در مخمصه قرار گرفته است.
سخنان ترامپ چیزی جز تکرار ادعاهای چهار دهه گذشته نبود و هیچ فایده‌یی برای حل مشکلات ایران و امریکا و همچنین کمک به حل مسائل منطقه نداشت. ترامپ البته نشان داد که برجام تا چه اندازه مهم است و ایران چگونه هوشمندانه از برجام فرصتی برای خود ساخته است.
در مرحله پیشابرجام این ما بودیم که نزد دنیا در موضع اتهام قرار داشتیم و باید چیزی را به دنیا ثابت می‌کردیم و حالا این امریکا است که خود را در محضر دنیا مجبور به پاسخ دادن می‌بینید و باید به دغدغه‌های دنیا پاسخ دهد. این امریکاست که باید از بی‌اعتماد شدن دنیا به دستگاه دولت و دیپلماسی‌اش بترسد و نخبگان و آن دسته از مردم امریکا که به آبرو و اعتبار کشورشان علاقه‌مند دارند، نگران این رویه دولت امریکا هستند.
پیش از برجام به ما گفته می‌شد که صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌یی خود را ثابت کنید، و اکنون امریکاست که از سوی دنیا در معرض اتهام است. کسی نگران صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌یی ایران نیست، بلکه این امریکاست که صلح را تهدید می‌کند.
فکر می‌کنید ترامپ چرا در چنین وضعیتی قرار گرفته است؟
دولت ترامپ بیش از اندازه به منافع اسراییلی و لابی عبری-سعودی در واشنگتن وابسته شده است. شما نگاه کنید که فقط دو کشور عربستان و اسراییل از مواضع ترامپ ابراز خوشحالی کرده‌اند. ترامپ برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری شعار «اول امریکا» سر داده بود و اکنون جهان شاهد است که اعتبار و آبروی بین‌المللی امریکا را قربانی برداشت‌های امنیتی اسراییل می‌کند. گویی برای ترامپ «اول اسراییل» اولویت دارد. چرا ترامپ باید تا این اندازه از لابی اسراییلی حمایت کرده و از آنها تبعیت کند؟ بخشی از پاسخ در ساختار منافع تجاری و سیاسی در امریکا نهفته است، اما به این واقعیت هم باید توجه داشت که اسراییل نگران صلح‌سازی در منطقه، تلاش ایران برای توسعه همکاری‌های منطقه‌یی و تشویق زیست مسالمت‌آمیز کشورهای منطقه در کنار یکدیگر و در «منطقه قوی» است. اسراییل این موضع را تحمل نمی‌کند. اسراییل درحالی که خود اصلی‌ترین تهدید امنیتی برای منطقه ماست، تلاش می‌کند ایران‌هراسی به راه بیندازد و ترامپ هم در چنین دامی افتاده است.
ما نباید به سادگی از کنار روابط اقتصادی عربستان با دولت ترامپ گذر کنیم. عربستان درک دقیقی از شرایط منطقه ندارد و از سوی دیگر بیش از حد روی حمایت دولت امریکا حساب کرده است. این روابط در درازمدت به نفع هیچ‌کس در منطقه نیست، اما عربستان بیشترین زیان را از اینگونه سیاست‌ها متحمل خواهد شد.
فکر می‌کنید واکنش جامعه امریکا به این رویکرد ترامپ چیست؟
جامعه امریکا بسیار متکثر و پیچیده است. خود ترامپ محصول پیچیدگی‌ها و البته ویژگی‌های دیگری از جامعه امریکاست. جامعه امریکا اما قشر نخبه، بافرهنگ و حامی منافع ملی این کشور زیاد دارد. سازمان‌های صلح‌طلب و جامعه مدنی شکوفایی نیز در این جامعه وجود دارد. این رویکرد سیاست خارجی امریکا این جامعه مدنی را با انشقاق‌های بیشتری مواجه خواهد کرد.
امریکا هیچ‌گاه از پیچیده‌تر کردن مسائل امنیتی در غرب آسیا منافعی کسب نکرده است. ایجاد تنش در این منطقه به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه نیست و امریکایی‌ها نیز از هزینه کردن انرژی و مالیات‌های مردم امریکا برای ایجاد تنش، مخاصمه و جنگ در این منطقه سودی نخواهند برد. نخبگان کشوری که مدعی داشتن باسابقه‌ترین دموکراسی و جامعه مدنی جهان است، نمی‌توانند در مقابل این بی‌مسوولیتی سکوت کنند.
امریکا کشور ثروتمند و دارای مردمانی است که نمی‌خواهند آبروی کشورشان در پیش پای چند ده یا چند صد میلیارد دلار معاملات اقتصادی قربانی شود. ترامپ در سخنرانی خود از واژه مجعول و خلاف همه شواهد تاریخی درباره خلیج‌فارس استفاده کرد تا نشان دهد برای معاملات اقتصادی‌اش با برخی کشورها بیش از آبرو و اعتبار امریکا اهمیت قائل است. این به نفع اعتبار و آبروی امریکا نیست. به نظر نمی‌رسد مردم امریکا از اینگونه بی‌اعتبار شدن کشورشان خوشحال باشند.
این برای اکثریتی از مردم امریکا شرم‌آور است که فقط دو کشور اسراییل و عربستان از راهبرد دولت این کشور در قبال برجام حمایت می‌کنند. مردم و نخبگان امریکا باید به این بیندیشند که دولت امریکا در چه مسیری حرکت می‌کند. آیا قدرت و ثروت امریکا فقط باید در خدمت دو کشوری باشد که یکی سابقه شناخته‌شده‌یی در صادر کردن تروریست‌ها به امریکا دارد و دیگری بیش از نیم قرن است به زائده‌یی بر هزینه‌های مالیات‌دهندگان امریکایی بدل شده است؟
جهان به‌واقع با پدیده عجیبی مواجه است. این میزان از استانداردهای دوگانه، دروغگویی، یک‌جانبه‌گرایی و نادیده گرفتن عقلانیت و خرد انسانی، در تاریخ معاصر امریکا می‌تواند بی‌سابقه تلقی شود. من تعجب می‌کنم اگر جهان و بالاخص جامعه مدنی امریکا در مقابل این میزان از وقاحت سکوت کند.
مردم و نخبگان امریکا باید متوجه باشند که اقدامات ترامپ به معنای خارج کردن امریکا از جهان است. ترامپ از معاهده تغییرات آب و هوایی، معاهده ترنس پاسیفیک و سازمان فرهنگی یونسکو خارج می‌شود و در شرایط تضعیف برجام است. بعید است مردم امریکا با چنین رویکردی موافق باشند.
برجام توافقی چندجانبه است. کشورهای دیگر حاضر در این توافق چگونه عمل خواهند کرد؟
مواضع فعلی آنها نشان می‌دهد به راهی نخواهند رفت که ترامپ در آن قدم گذاشته است. بقیه کشورهایی که با ما در مذاکرات حضور داشته‌اند و امروز خود را به برجام پایبند می‌دانند، و سایر کشورهای دنیا که صلح، امنیت و اولویت دیپلماسی برای حل مسائل پیچیده جهان امروز برای‌شان اهمیت دارد، باید در نظر داشته باشند که خروج امریکا از این توافق یا هر گونه تلاش برای تضعیف آن به معنای غیرقابل اعتماد بودن امریکا برای مشارکت در هر گونه راه‌حل برای مسائل پیچیده‌یی است که دنیای آینده ما با آنها مواجه خواهد شد.
سایر کشورهای شرکت‌کننده در مذاکرات برجام در معرض آزمون سختی قرار دارند. این کشورها باید خود را برای دفاع از اعتبار توافقی که به مدت دو سال و نیم برای حصول آن وقت صرف شده است آماده کنند. اعتبار این کشورها نیز به شیوه برخوردشان در مقابل برجام گره خورده است.
جهان ما بعد از ترامپ هم وجود خواهد داشت و مسائل پیچیده‌یی پیش روی جهان است. کشورهای جهان و بالاخص سایر طرف‌های برجام باید تصمیم بگیرند که اعتماد به راهکارهای دیپلماتیک و چندجانبه را تقویت می‌کنند یا تسلیم ماجراجویی، کاسب‌کاری و عملیات روانی رییس‌جمهوری امریکا می‌شوند. من تصور می‌کنم جهانیان به سختی راضی می‌شوند در کنار چنین رویکردی بایستند.
اروپایی‌ها نشان دادند عاقلانه با موضوع برخورد می‌کنند. این موضع اروپا قابل تحسین است و ایران منتظر است که تعهدات خود را نه فقط در زبان و بیانیه، بلکه در عمل محقق کنند.
مردم ما باید در مقابل این رویکرد امریکا چه مسیری را در پیش بگیرند؟
به هر حال ترامپ سعی کرد خود را طرفدار مردم ایران جلوه دهد و اقداماتش را به نفع مردم تصویر کند.
دروغین بودن ادعای همراهی ترامپ و اشک تمساح ریختن او برای مردم ایران را از آن‌جا می‌توان دریافت که وی وقیحانه از واژه‌یی مجعول برای نامیدن خلیج‌فارس استفاده می‌کند.
ترامپ نمی‌تواند حق چند هزار ساله ملت ایران در خلیج فارس نامیدن این منطقه جغرافیایی را نادیده بگیرد و آن را در پای دلارهای ناشی از معاملات خود با برخی کشورها قربانی کند و از سویی دیگر خود را دلسوز ملت ایران جلوه دهد.
امروز مردم جهان و بیش از همه مردم ایالات متحده با پدیده‌یی بسیار زشت و ناگوار مواجه شدند. امروز همه دیدند که ترامپ شأن و جایگاه ریاست‌جمهوری امریکا را با اداره یک بنگاه معاملات ملکی که تخصص قبلی ایشان بوده است اشتباه گرفته است. ترامپ امروز نشان داد که هر کس به او پول بیشتری بپردازد می‌توان تاریخ را در برابر چشم همه ناظران به سود صاحبان پول و نفوذ تحریف کرد. او امروز دروغ‌های بزرگی را درباره حمایت ایران از تروریسم و نقش ایران در حوادث تروریستی در دهه نود میلادی و حتی دست داشتن ایران در حادثه یازدهم سپتامبر مطرح کرد که البته برای هیچ کس در جهان قابل باور نیست. این شرم‌آور است که رییس‌جمهور امریکا در قبال عقد قراردادهای کلان با دولت‌های اصلی حامی تروریسم، با وقاحت تمام از ارتباط تروریست‌ها با ایران سخن می‌گوید.
فکر می‌کنید فضای اقتصادی و سیاسی داخلی چه واکنشی به این سخنرانی ترامپ و برآورد تحولات آینده نشان بدهد؟
خوب است بدانیم که همه این کارها برای تاثیرگذاری منفی بر جریان اقتصادی و سیاسی کشور است. اولا مردم باید مطمئن باشند که دولت اقدامات شتابزده انجام نمی‌دهد. این دولتی است که به گفته مقام معظم رهبری برای منافع ملی ایران نرمش قهرمانانه داشته است، و امروز نیز از موضع عزت، حکمت و مصلحت بسیار عاقلانه، با تدبیر و به دور از رفتارهای عجولانه عمل خواهد کرد. ترامپ و دولت امریکا نمی‌توانند روی اقدامات عجولانه ایران حساب کنند. دولت ایران مطابق منافع ملی خود و در کنار طرف‌های عاقل در برجام حرکت خواهد کرد، حداقل تا زمانی که برجام منافعی بیش از مضارش داشته باشد.
سرمایه‌گذاران دنیا، فعالان اقتصادی داخلی، و مردم ایران می‌توانند اطمینان داشته باشند که دولت راه رشد اقتصادی، حل مسائل و در اولویت قرار دادن زندگی مردم را با اصلاحات در اقتصاد داخلی و همکاری گسترده با جهان طی خواهد کرد. جهان امروز ما را شریکی مطمئن می‌داند و ما مسیری را طی می‌کنیم که به نفع مردم و اقتصاد ایران است.
فضای امروز جهان در قبال ایران، و حتی فضای سیاسی منطقه بهتر از شرایط پیش از برجام است. خروج امریکا از برجام نیز دولت را تحریک نمی‌کند تا اقداماتی خلاف منافع ملی و در جهت خواسته‌های خصمانه اسراییل یا متحدان منطقه‌یی امریکا انجام دهد. شوک‌های اقتصادی گذشته وارد نخواهند شد. مردم باید انسجام اجتماعی داشته باشند و گرفتار عملیات روانی موجود در سخنرانی ترامپ نشوند. تحلیل‌های روزهای آتی نشان خواهد داد که ترامپ حرف تازه‌یی بیان نکرده است. هیچ تغییر واقعی در عرصه بین‌المللی رخ نداده و تازه جهان در کنار ما قرار گرفته است.
ترامپ کوشید تا میان دولت، مردم و سپاه فاصله بیندازد. آیا ترامپ می‌تواند به این هدف خود دست یابد؟
مردم این منطقه و بالاخص کشورهای اروپایی می‌دانند که اگر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این منطقه در مقابل تروریست‌ها مقاومت نکرده بود، امروز اروپا چه وضعیتی داشت و تروریست‌ها چگونه جهان را ناامن کرده بودند.
مردم این منطقه بیش از هر کسی می‌دانند که گسترش تروریسم و خشونت در این منطقه، و شکل‌گیری تفکرات و گروه‌هایی نظیر القاعده و سایر گروه‌های تروریستی در این منطقه حاصل حمایت‌ها و مداخله غیرمسوولانه امریکا در این منطقه است. حمله امریکا به عراق اصلی‌ترین منشأ خشونت و تروریسم در این منطقه بوده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروی شریف و قدرتمندی برای مقابله با اینگونه خشونت‌پروری‌های امریکا بوده است.
مردم و دولت ایران در کنار سپاه خواهند بود. اقدام امریکا برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه سپاه، موضوع جدیدی نیست. امریکایی‌ها بیش از هر کس دیگری می‌دانند که این اقدام تاثیری بر عزم ایران برای دفاع از خود و دفاع از مردم ایران به خود راه نخواهد داد.
تحریم علیه سپاه هم پدیده جدیدی نیست. آقای ترامپ هم باید بداند مردم ایران سپاه را برای فعالیت‌های اقتصادی‌اش نمی‌خواهند و از سپاه حفظ امنیت و استقلال ایران را مطالبه می‌کنند. سپاه نهادی اقتصادی نیست تا آنها بتوانند با تحریم‌ها بر سرنوشت آن تاثیر بگذارند. سپاه یک نهاد نظامی است و در انجام این وظیفه‌اش نه مذاکره‌پذیر است و نه کوتاه خواهد آمد. سخنان ترامپ جز افزایش حمایت مردم ایران از سپاه فایده دیگری برای‌شان ندارد.
اکنون بعد از این سخنرانی، نظر شما درباره برجام چیست؟
امروز درستی برجام بیش از هر زمان دیگری آشکار شد. امریکا نمی‌تواند بدون هزینه کردن آبرو و اعتبارش از برجام خارج شود. جهان اکنون در کنار ما ایستاده است و ایران می‌تواند در کنار کشورهایی که برای صلح، دیپلماسی، عقلانیت و منافع متقابل احترام قائل هستند، از این مقطع عبور کند.
امروز آنها که می‌گفتند برجام به نفع ایران نبوده و منافع امریکا را تامین کرده است باید پاسخ دهند که چرا امریکا می‌خواهد از چیزی که منافعش را تامین کرده است خارج شود؟ برجام جهان را در حمایت از ایران متحد کرده و این دستاورد اندکی نیست. برجام منافع اقتصادی زیادی نیز داشته که ترامپ از آنها عصبانی است.
همه اینها نشان می‌دهد برجام توافق خوبی برای ایران بوده است. برجام را باید تا زمانی که به نفع ایران است حفظ کرد.
