پایش در نظام تجارت خارجی

تعادل

«بازارگشایی و فتح بازارهای هدف» یکی از ماموریت‌های ویژه رایزنان بازرگانی مستقر در کشورهای هدف در فضای پسابرجام بود که از سوی متولیان تجاری کشور ترسیم شد. به همین منظور، تقویت جایگاه رایزنان بازرگانی برای بازاریابی کالاها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران در دنیا در دستور کار سازمان توسعه تجارت قرار گرفته است. در همین راستا، روز گذشته قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشست سالانه خود با رایزنان بازرگانی، ضمن تاکید بر پایش نظام تجارت خارجی بر لزوم افزایش رایزنان بازرگانی ایران در کشورهای هدف تاکید کرد واز آنها به عنوان پیش برندگان تجارت خارجی ایران یاد کرد. مجتبی خسروتاج در این گردهما‌یی خطاب به رایزنان بازرگانی گفت: باید نگاهمان را در تجارت با دنیا تغییر دهیم. او در عین حال تاکید کرد که رایزنان بازرگانی باید تجربیات خود از حضور در سایر کشورها درباره مدیریت واردات در اختیار متولیان تجاری کشور قرار داده تا مشخص شود آنها نیز چگونه واردات را مدیریت می‌کنند که رانتی نیز پیش نیاید. خسروتاج در بخش دیگری از سخنان خود به برقراری تجارت ترجیحی با کشورهایی چون «مالزی، اندونزی، پاکستان و هندوستان» اشاره کرد وگفت‌: توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه در اولویت قرار دارد. از سوی دیگر، رایزنان بازرگانی ایران مستقر در کشورهای هدف، به بیان چالش‌های پیش روی تجارت خارجی ایران پرداختند و دیدگاه‌های خود را در این زمینه مطرح کردند. یکی از نکاتی که رایزنان بازرگانی به آن اشاره کردند این بود که دیگر کشورها، حمایت‌های بسیاری از شرکت‌های صادراتی خود دارند، اما ابزارهای ما برای بازارسازی در فضای بین‌الملل اندک است؛ ازاین‌رو، نیاز به فرهنگ‌سازی مناسب در این بازارها و بازارهای جدید داریم.

 ظرفیت‌سازی برای توسعه صادرات

ششمین همایش سالانه رایزنان بازرگانی ایران روز گذشته باحضور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در محل سازمان توسعه تجارت برگزار شد. مجتبی خسروتاج در این گردهمایی و در ابتدای سخنان خود گفت: در دو سال گذشته برای خروج سازمان توسعه تجارت از شکل سنتی آن تلاش‌هایی در قالب تفکیک مقوله‌های سیاست‌گذاری و حکمرانی و تبدیل شدن به یک نهاد توصیه‌یی و ترویجی انجام شد.

به گفته او، این موضوع در آخرین جلسه شورای عالی صادرات با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری مطرح شد تا سازمان توسعه تجارت بتواند همچون یک سازمان بین‌المللی به حرکتی پویا بپردازد. خسروتاج با تاکید بر لزوم ظرفیت‌سازی برای توسعه صادرات، اظهار کرد: رایزنان بازرگانی باید بتوانند محدودیت‌های بنگاه‌های ایرانی در بازارهای هدف را رفع کرده و به ارائه مشاوره به آنها بپردازند. او در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به اینکه جوایز صادراتی را برای خدمات فنی و مهندسی تخصیص خواهیم داد و مابقی منابع یارانه‌یی خواهد بود، گفت: بر این اساس حاضریم به شرکت‌های صادراتی از فردا سه دلار در هر تن یارانه حمل بار صادراتی بدهیم.

خسروتاج در بخش دیگری از سخنان خود گفت: روابط ایران با اروپا به نحوی است که انتقال دانش فنی و تکنولوژی است و سهم اروپا هم البته بالا است پس این آورده باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد؛ البته باید سطوح مختلف تکنولوژی را تعریف کرد و سطح مورد نیاز دانش را مشخص نموده و آن دسته که در دسترس نیست را از اروپایی‌ها درخواست کرد.

به گفته او، در کنار این، موضوع صاحبان برند است که این سیاست باید برای تک تک کشورها در اروپا دنبال ‌شود؛ یعنی برندهای ایتالیایی و آلمانی و به‌طور کلی اروپایی‌ها باید با ایران تولید مشترک داشته و برای آلمان، فرانسه و ایتالیا برندهای مطرح را شناسایی کرده و با آنها تولید داشته باشیم. خسروتاج تاکید کرد که این سیاست کلان باید از سوی رایزنان بازرگانی مدنظر قرار گیرد و تلاش شود تا تولید مشترک صورت گرفته و در نهایت صادرات صورت گیرد البته ممکن است این نام و نشان جهانی در هر جای دیگر دنیا باشد تا از پیشنهاد ایران برای تولید مشترک استقبال کنند.

در ادامه، رایزن بازرگانی ایران در عراق در این نشست به ارائه توضیحاتی درباره بازار عراق پرداخت و با بیان اینکه این کشور دومین بازار صادراتی ایران به شمار می‌رود، گفت: طی سال‌های گذشته رشد خوبی در صدور کالاهای ایرانی به عراق را شاهد بوده‌ایم که تنوع کالاهای ایرانی بر این موضوع تاثیرگذار بوده است البته با این وجود رقابت میان ما و ترکیه و چین وجود داشته است. ناصر بهزاد با اعلام تشکیل کمیته‌یی به نام پایش اقتصادی که به ریاست سفیر ایران در بغداد فعال شده، بیان کرد: برای نخستین بار موضوع صادرات گاز ایران به عراق مورد توجه قرار گرفته و براین اساس مدتی است روزانه 12 میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر می‌شود که با توجه به تاسیسات فنی امکان افزایش سه برابری این رقم وجود دارد. خسروتاج در این زمینه و با اشاره ویژه به بازار بزرگ کشور عراق، تصریح کرد: عراق یکی از مهم‌ترین بازارهای صادراتی کشور است، به‌طوری که جمهوری اسلامی ایران در 6ماهه نخست امسال با 3میلیارد و 170 میلیون دلار صادرات، به دومین مقصد صادراتی این کشور تبدیل شد. این مقام مسوول افزود: این مهم در حالی به دست آمده که سهم سایر کشورها در صادرات به این کشور در این مدت کاهش داشته است. وی بیان کرد: برای بازار عراق نیازمند حضور تیمی 10 نفره از سوی سازمان توسعه تجارت و استفاده از توانمندی نیروهای بومی و ایجاد شعبه‌یی از اتاق بازرگانی در این کشور هستیم.

 دغدغه‌های رایزنان بازرگانی

رایزن بازرگانی ایران در ایتالیا از دیگر سخنرانان این نشست بود که با تاکید بر روند دشوار پیگیری‌های اداری در ایران اظهار کرد که در چند مورد افراد و شرکت‌های علاقه‌مند ایتالیایی برای سرمایه‌گذاری در ایران مراجعه کردند اما روند دشوار پیگیری‌های اداری موجب شد که از موضوع صرف‌نظر کنند.

یکی از موضوعاتی که مورد اشاره محمد راضی، قرار گرفت این بود که نگاه‌ها باید به سمت کشورهای اروپایی دستخوش تغییرات شود. او تاکید کرد که باید از تجربیات موفق و تکنولوژی برتری که در کشورهای اروپایی وجود دارد برای ارتقای کیفیت خود استفاده کنیم. به گفته راضی، در حوزه جذب سرمایه‌گذار خارجی برندها و شرکت‌های مطرح ایتالیا در دستور کار قرار گرفت و اکنون نماینده بنتون درخواست پیگیری موضوع در ایران را دارد. او با تاکید بر اینکه حضور برندهای مختلف می‌تواند راه صادرات را برای کشور هموار کند، گفت: می‌توان با وارد کردن ماشین‌آلات مدرن کیفیت تولیدات داخلی را ارتقا داد یا با تشکیل شرکت‌های مشترک یا تولید تحت لیسانس کشورهای اروپایی مقدمات صادرات آنها به کشورهای مختلف را فراهم آورد.

خسروتاج نیز در ارتباط با این موضوع اظهار کرد: یکی از مسائلی که ما با جدیت به دنبال آن هستیم افزایش سهم اروپا در ارتقای دانش و تکنولوژی است که باید این موضوع به عنوان یک موضوع اصولی در روابط مورد توجه قرار گیرد. او همچنین بیان کرد که کشورهای مختلف نباید انتظار داشته باشند، که بازار ایران محلی صرفا برای کالاهای آنها باشد بلکه باید برای انتقال تکنولوژی و تولیدات مشترک نیز تلاش شود؛ چرا که برندهای مطرح دنیا شرایطی دارند که با همکاری مشترک با آنها می‌توان به راحتی به سهم بالای صادراتی دست یافت و ما رسیدن به این نقطه را بلامانع می‌دانیم. خسروتاج در ادامه سخنان راضی، توضیح داد: 20 سال قبل با «بنتون» وارد مذاکره شدیم تا فعالیت‌های خود را در برند خود به ایران بیاورد اما با توجه به اینکه دولت عوض شد، امکان ادامه این امر محقق نشد. «بنتون» قرار بود که حتی رنگرزی پارچه را نیز در ایران انجام دهد، که وی استقبال خوبی برای حضور این برند جهانی در ایران داشت.

 رقابت در چین هر روز سخت‌تر می‌شود

رایزن بازرگانی ایران در چین اظهار کرد: شرایط در بازار واردات کشور چین به‌گونه‌یی است که هر روز و به‌طور دایم رقابت در این بازار برای ایرانیان سخت‌تر می‌شود. علی دهقانی بیان کرد: اکنون در کشوری مانند چین برای بسیاری کشورهای دنیا در حوزه توسعه صادرات و جذب سرمایه‌گذار مسابقه صورت گرفته و ما با بنیه‌یی بسیار ضعیف حاضر می‌شویم. دهقانی با اشاره به اینکه «چین» آمادگی سرمایه‌گذاری بیش از ۱۸۰ هزار دلاری دارد اما ما در حال حاضر منتظر هستیم تا اولویت‌ها و سازوکار دولت در این زمینه اعلام شود، گفت: از سوی دیگر در حوزه تجارت منتظریم بنگاه‌های بزرگ تجاری ایران بتوانند به گونه‌یی کار کنند که سفارش‌پذیر باشند. او اظهار کرد که اکنون در حوزه تجارت ترجیحی پیشرفت‌های ما کم بوده و در پیمان‌های اقتصادی کمی عضو هستیم بر همین اساس تا حدی در حوزه توسعه صادرات عقب مانده‌ایم.

کمری در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به طرح جاده ابریشم چین، گفت: در این حوزه ۱۶۷ کشور عضو هستند و می‌توان این طرح را فرصتی ویژه در زمینه تجارت الکترونیک به شمار آورد. خسروتاج در ادامه صحبت‌های کمری گفت: چین نخستین بازار صادراتی ایران محسوب می‌شود که در سال جاری تاکنون 4میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به آن صورت گرفته است. به گفته رییس سازمان توسعه تجارت، حضور و رقابت در بازار چین کار ساده‌یی نبوده و در بازارهایی که چین حضور دارد رقابت برای سایر کشورها بسیار دشوار شده و اکثر کشورها مجبور به تسلیم شدن در برابر این کشور هستند. اکنون ما بخش قابل توجهی از صادرات خود به چین را صرف محصولات پتروشیمی می‌کنیم در حالی که قابلیت رقابت در حوزه‌های دیگر نیز وجود دارد.

 چالش صادرات به اندونزی

از سوی دیگر، رایزن بازرگانی ایران در اندونزی نیز گفت: با توجه به جمعیت لازم است نگاه‌ها به این کشور تغییر کند و برای گسترش صادرات به آن توجه جدی داشته باشیم. حتی می‌توان از طریق گسترش صادرات به این کشور جایگاه چین را نیز به اندونزی اختصاص داد، چرا که این بازار حجمی گسترده دارد و با صادرات خدمات فنی و مهندسی به آن شرایطی مهیا می‌شود که بتوانیم بسیاری از کالاها را به این کشور صادر کنیم.

انور کمری با بیان اینکه در گذشته یک پروژه سدسازی در شرکت مپنا موجب شده بود که بیشترین واردات اندونزی از ایران به تجهیزات تکنولوژیک در حوزه سدسازی مربوط شود، اظهار کرد: زمانی صادرات ما به اندونزی به 2میلیارد دلار می‌رسید که این رقم چنان کاهش پیدا کرد که حتی در مقطعی به ۱۵۰میلیون دلار رسید اما در سال جاری شاهد افزایش ۳۷۷ درصدی صادرات به اندونزی بودیم. به گفته او، این حجم افزایش گویای آن است که ظرفیت‌های مناسبی برای گسترش صادرات وجود دارد، چرا که اندونزی بازاری به‌شدت مصرفی است و تشنه محصول محسوب می‌شود.

او ادامه داد: متاسفانه در ایران اعلام می‌شود که اولویت ما برای گسترش صادرات اندونزی نیست و این موضوع گویای آن است که روی این کشور مطالعات کافی صورت نگرفته است؛ چراکه می‌توان اندونزی را بزرگ‌ترین اقتصاد شرق آسیا دانسته و مورد توجه جدی قرار داد. به گفته کمری، رقبای ایران گاهی تا ۷۰ درصد هزینه‌های نمایشگاهی را پرداخت می‌کنند و به عنوان مثال کشورهایی مانند سنگاپور یا ترکیه حمایت‌های جدی از شرکت‌های خود به عمل می‌آورند اما در نمایشگاهی که در اندونزی و در حوزه زیرساخت برگزار شد ما شاهد بودیم که با وجود تمام تلاش‌ها حتی امکان حضور یک شرکت ایرانی هم فراهم نشد. این در حالی است که ترکیه در نمایشگاه مذکور ۵۰ غرفه داشت. نکته جالب آنکه با تمام این شرایط هنوز صادرات ما به اندونزی از ترکیه بیشتر است.

رییس سازمان توسعه و تجارت در این باره نیز اظهار کرد که ما باید انرژی خود را برای بازاریابی محصولاتی بگذاریم که ظرفیت تولید آنها در داخل کشور وجود دارد، چرا که در برخی حوزه‌ها ممکن است حتی ظرفیت کافی و توان تولید را نداشته باشیم. خسروتاج با تاکید بر اینکه به‌طور کلی در تجارت خارجی ایران بحث بازرگانی با مشکلات متعدد مواجه است، گفت: اکنون می‌توان در حوزه‌هایی مانند سیمان یا صنعت ساختمان که به دلیل رکورد داخلی دچار مشکل شده صادراتی مناسب داشت اما متاسفانه در بازاریابی مشکلاتی وجود دارد.

 رقابت منفی تجار ایرانی

رایزن ایران در پاکستان گفت: پاکستانی‌ها شناخت خوبی نسبت به ایران دارند و ایران کشور دوم اغلب پاکستانی‌ها است ولی تجارت ما اکنون تجارت سنتی و غیررسمی است. مراد نعمتی زرگران، با اشاره به رقابت منفی برخی فروشندگان ایرانی در بازار پاکستان افزود: تجار بدون نام و نشان هستند و کالای اول صادراتی ما به عنوان کالای بی‌کیفیت شناخته شده است و این یک معضل بزرگ است.

رایزن ایران در عمان نیز با اشاره به برگزاری نمایشگاه ایران در عمان گفت: اگر بخواهیم عمان را تعریف کنیم این کشور سکوی پرتاب کالاهای ایرانی به بازار عربی و یمن است و رشد صادرات ٧٤ درصد بوده که البته به روایت آماری عمان، ١٠٠ درصد رشد داشته است. عباس عبدالخانی همچنین افزود: ظرف ٤٨ ساعت ویزای یکماهه به ایرانی‌ها برای سفر به عمان داده می‌شود و اکنون ٣٨ پرواز مستقیم از شهرهای ایران به عمان داریم، حمل و نقل دریایی هم بسیار مهم است و خط منظم کشتیرانی مستقیم نیز داریم که تا دو ماه دیگر خط دریایی چابهار به صحار راه‌اندازی می‌شود. رایزن بازرگانی ایران در جمهوری آذربایجان نیز با اشاره به سهم ۲۵ درصدی ایرانیان در صنعت توریسم آذربایجان گفت: : اکنون ما برای صادرات خود باید محورهای متعددی را طراحی کنیم اما متاسفانه گویی در تصمیم‌گیری‌ها نوعی پیش داوری وجود دارد و کشورهای سی‌آی‌اس و به خصوص آذربایجان با رویکردی خاص مورد توجه قرار می‌گیرند. ابراهیم نقی‌زاده ادامه داد: جمهوری آذربایجان جمعیتی کمتر از ۱۰ میلیون نفر داشته و سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار واردات دارد. به گفته او، لازم است ما برای صادرات به این کشورها به اعداد توجه داشته باشیم که بازار آنها چه ظرفیتی داشته و ما می‌توانیم صادرات خود را تا چه اندازه گسترش دهیم. نقی‌زاده افزود: پس از بحران اقتصادی جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۱۵ این کشور سیاست‌های اقتصادی منسجمی تدوین کرده و چهار محور را برای توسعه اقتصادی مورد توجه قرار داد که البته در هر چهار محور تعریف شده ایران می‌تواند نقشی ویژه داشته باشد. خسروتاج نیز در این باره اظهار کرد: توجه به چشم‌اندازهای اقتصادی کشورهای مختلف و توجه به مسیر توسعه اقتصادی آنها قطعا در حوزه صادرات و تنظیم روابط اهمیت داشته و در تمام کشورها ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که اقتصاد آنها به چه سمت در حرکت است.